Latijns-Amerika en de Caraïben

Door de eeuwen heen is tussen Europa en Latijns-Amerika en de Caraïben een affiniteit gegroeid die de geografische afstand heeft overbrugd. Het zijn vooral gemeenschappelijke sociaal-culturele en humanistische waarden die ons binden en een vruchtbare bodem vormen voor partnerschap en samenwerking. Maatschappelijke veranderingen, geopolitieke ontwikkelingen en de globalisering zetten Europa en Latijns-Amerika en de Caraïben ertoe aan om de banden aan te halen en mondiale uitdagingen samen aan te pakken. In de huidige, multipolaire wereld, waarin geopolitieke krachtmetingen een belangrijke rol spelen, zijn Europa en Latijns-Amerika en de Caraïben op elkaar aangewezen om het multilateralisme en onze gemeenschappelijke belangen te verdedigen. Er is samenwerkingspotentieel in toekomstgerichte domeinen als digitalisering, wetenschap, technologie en innovatie, standaardisering en aanpak van de klimaatverandering. Dat laatste thema ligt de Caraïbische staten zeer nauw aan het hart. Daarnaast vormen ook nauwere people-to-people netwerken een gelegenheid om een solide brug te slaan tussen de twee continenten. Tot slot biedt de regio ook heel wat mogelijkheden op economisch en commercieel vlak. Hij is rijk aan grondstoffen en er is een economisch groeipotentieel. Met verschillende van deze landen en blokken heeft de Europese Unie (EU) de voorbije jaren samenwerkings- en handels- en investeringsakkoorden afgesloten. 

De impact van de COVID-19-pandemie op de Latijns-Amerikaanse en Caraïbische samenlevingen is enorm. Het betreft niet enkel een gezondheidscrisis. De pandemie legt ook een zware tol op de economie en het sociale weefsel, met toegenomen werkloosheid, armoede en sociale ongelijkheid, meer voedselonzekerheid en gebrekkige toegang tot onderwijs. 

Die moeilijkheden komen boven op de problemen waarmee Latijns-Amerika en de Caraïben al langer te kampen hebben, zoals een diepe ontevredenheid over de enorme sociale ongelijkheid, wijdverspreide corruptie, geweld, aanwezigheid van drugsnetwerken en een onvoldoende gediversifieerde economie. Die hebben aanleiding gegeven tot de massabetogingen en sociale onlusten in 2019. 

De politieke klasse zal blijk moeten geven van doortastendheid om een einde te maken aan de polarisatie en om komaf te maken met de onderliggende structurele problemen die veel landen uit de regio al kenmerkten vóór de COVID-crisis. De overheden van de betrokken landen zullen moeten samenwerken om de gemeenschappelijke uitdagingen het hoofd te bieden en zullen resoluut moeten kiezen voor een nieuw beleid dat economisch en sociaal herstel mogelijk maakt. 

Bovendien zijn landen als Venezuela of Cuba meer dan ooit uitgegroeid tot pionnen in het geopolitieke schaakspel tussen de VS, Rusland en China, dat door zijn toenemende rol en invloed in Latijns-Amerika en de Caraïben het pad effent voor een grotere afhankelijkheid en inschikkelijkheid van veel landen uit de regio ten opzichte van Beijing. In nog andere landen zitten leiders in het zadel die zich vastklampen aan de macht en die er niet voor terugdeinzen om met dat doel de wetten van het land naar hun hand te zetten en om elke vorm van protest met geweld in de kiem te smoren. Nog anderen hebben de pandemie in hun voordeel gebruikt door procedures in te stellen die uiteindelijk tot dictatoriale regimes zouden kunnen leiden.

Het Belgische postennetwerk in Latijns-Amerika en de Caraïben omvat op dit ogenblik acht ambassades (Bogota, Brasilia, Buenos Aires, Havana, Kingston, Lima, Panama, Santiago) en twee consulaten-generaal (Rio de Janeiro, Sao Paulo). Sommige ambassades hebben meerdere landen in hun jurisdictie. 

Ook de Gemeenschappen en Gewesten zijn in verscheidene landen aanwezig. 

De invoer van goederen uit Latijns-Amerika en de Caraïben bedroeg 5.032,9 miljoen euro in 2020 of 1,4% van de totale Belgische invoer. De uitvoer naar Latijns-Amerika en de Caraïben bedroeg 5.523,1 miljoen euro in 2020 of 1,5% van de totale Belgische uitvoer (Bron: Agentschap Buitenlandse Handel).

De bilaterale betrekkingen met de landen van Latijns-Amerika en de Caraïben zijn globaal genomen uitstekend. Net als België zijn de meeste landen in de regio voorstander van multilaterale en regionale samenwerking. Velen onder hen verdedigen dezelfde fundamentele waarden, zoals het respect voor de democratie en de mensenrechten, de gendergelijkheid, het bevorderen van de eerlijke vrijhandel en de strijd tegen de klimaatverandering. Toch eerbiedigen sommige landen de rechtstaat niet en treden de democratie met de voeten. Die maken zich schuldig aan flagrante en herhaalde schendingen van de fundamentele rechten van de bevolking en van beknotting van hun burger- en politieke rechten. Om de druk op die regimes aan te houden, kaart België de situatie in die landen geregeld aan in de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties en sluit ons land zich aan bij de andere lidstaten van de EU om over te gaan tot gerichte beperkende maatregelen, zoal verbod van toegang tot het grondgebied van de EU en bevriezing van de tegoeden, waarbij de bevolking wordt gespaard.

De betrekkingen tussen België en de landen van Latijns-Amerika en de Caraïben zijn veelzijdig en ontwikkelen zich op verschillende niveaus, zoals multilateraal, federaal, regionaal, communautair, provinciaal, gemeentelijk, overeenkomstig met ieders bevoegdheden. Naast de klassieke economische, commerciële en politieke relaties bestaan er ook verscheidene andere vormen van samenwerking, zoals academische, wetenschappelijke en culturele samenwerking, politiesamenwerking, samenwerking tussen havens en douanediensten, in het domein van de logistiek, op het gebied van veiligheid en defensie of op het vlak van cinematografische en audiovisuele producties. 

Ons land onderhoudt tot slot ook zeer goede contacten met niet-gouvernementele actoren zoals ngo’s die werken rond thema’s als armoedebestrijding, capaciteitsopbouw, beleidsondersteuning en goed bestuur, en met universiteiten, onder andere op het vlak van wetenschappelijk onderzoek en technologische innovatie, life sciences, lucht- en ruimtevaart en milieu.