Wat zijn mensenrechten?

Die rechten zijn universeel, met elkaar verbonden, onderling afhankelijk en ondeelbaar. Iedereen heeft in gelijke mate recht op die rechten, zonder discriminatie.

Mensenrechten brengen zowel rechten als plichten met zich mee. Staten nemen de plicht op zich om mensenrechten te respecteren, te beschermen en te vervullen. Zij mogen niet zomaar het genot van mensenrechten inperken, moeten individuen beschermen tegen mogelijke schendingen, en moeten mensenrechten proactief bevorderen. Als individu kunnen we genieten van onze mensenrechten, maar we moeten daarbij ook die van anderen respecteren.

Universele mensenrechten worden uitgedrukt en gegarandeerd in de vorm van verdragen, internationaal gewoonterecht, algemene beginselen en andere bronnen van internationaal recht. Om de bevordering en de bescherming van mensenrechten te verzekeren, nemen Staten mensenrechtennormen aan in internationale en regionale fora. Die normen houden verplichtingen van Staten in om op een bepaalde manier te handelen of om bepaalde handelingen te vermijden, om zo de mensenrechten en de fundamentele vrijheden van individuen of groepen te bevorderen en te beschermen.

Op mondiaal vlak wordt het respect voor mensenrechten neergelegd in het Handvest van de Verenigde Naties. Het Handvest bepaalt in artikel 1 dat de Verenigde Naties tot doel hebben om “Internationale samenwerking tot stand te brengen […] bij het bevorderen en stimuleren van eerbied voor de rechten van de mens en voor fundamentele vrijheden voor allen, zonder onderscheid naar ras, geslacht, taal of godsdienst”.

Het VN-Handvest hecht veel belang aan de eerbiediging van mensenrechten, maar geeft geen definitie noch een opsomming van die rechten. Op 10 december 1948 proclameerde de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de Universele Verklaring van de rechten van de mens. Die Verklaring is de fundamentele internationale definitie van de onvervreemdbare en onschendbare rechten van alle mensen. Als aanbeveling van de Algemene Vergadering is de Verklaring juridisch niet bindend, maar wel uitgegroeid tot een referentiedocument met een groot moreel gezag. De belangrijke beginselen en normen in die basistekst zijn inmiddels gecodificeerd in een aantal bindende internationale en regionale verdragen aan de hand waarvan normen over mensenrechten verder ontwikkeld en verfijnd konden worden.

Sommige van die verdragen hebben een algemeen karakter, terwijl andere focussen op specifieke rechten of bepaalde groepen van personen. De meeste verdragen werden intussen ook aangevuld met facultatieve protocollen, waarin de verplichtingen van Staten verder worden geconcretiseerd. Vaak worden ook internationale controlemechanismen voorzien om de naleving van mensenrechten te waarborgen. Daarnaast werden internationale controlemechanismen ontwikkeld die toezien op de naleving van deze verdragen en protocollen. Die mechanismen zijn samengesteld uit onafhankelijke experten en spelen een fundamentele rol in het bevorderen en beschermen van mensenrechten op nationaal niveau. België hecht groot belang aan hun onafhankelijkheid en efficiënte werking en engageert zich voor een constructieve dialoog en samenwerking.

De normen die op het niveau van de Verenigde Naties en de Raad van Europa werden ontwikkeld, leunen dicht tegen elkaar aan en zijn complementair. België is voorstander van die complementariteit tussen het VN en het regionale niveau en streeft naar een betere samenwerking tussen beide.