Leefmilieu

In het kader van het Internationaal Geofysisch Jaar 1958-1959 werd beslist tot de bouw van de Koning Boudewijnbasis. Met de Princess Elisabethbasis, gebouwd als CO2 neutrale basis, wordt terug aangeknoopt met de traditie van een Belgische aanwezigheid op Antarctica. Gezien de historische banden van België met Antarctica was België een van de 12 oorspronkelijke verdragspartijen bij het Verdrag van Washington inzake Antarctica uit 1959.

De belangrijkste bepalingen van het Antarctica-verdrag zijn:

• Antarctica zal alleen voor vreedzame doeleinden gebruikt worden.
• Er is vrijheid van wetenschappelijk onderzoek.
• Er wordt gezorgd voor uitwisseling en toegankelijkheid van wetenschappelijke waarnemingen.
• Het volledige gebied van Antarctica, alle bases en infrastructuur inbegrepen, moet op ieder ogenblik openstaan voor inspecties.

Enkele uitdagingen voor de toekomst:

• toerisme: Hoewel toerisme kan bijdragen tot een breder draagvlak voor milieubehoud op Antarctica, worden er vragen gesteld bij de cumulatieve impact van herhaalde bezoeken aan sommige gebieden. Een aantal scheepsongelukken tijdens de laatste jaren hebben de angst op rampen met verlies aan mensenlevens en een zware milieu impact doen toenemen.
• bioprospecting: In Antarctica komen organismen voor, die resistent zijn tegen extreme externe omstandigheden en die in de toekomst mogelijk gebruikt kunnen worden in geneeskunde of industrie. De vraag is in hoe ver exploitatie van resultaten van wetenschappelijke ontdekkingen door bijvoorbeeld patenten compatibel is met uitwisseling van wetenschappelijke gegevens.
• de opwarming van de aarde: De opwarming van de aarde doet zich ook op Antarctica voelen en heeft zeker een invloed op de levende organismen op Antarctica. Daarnaast kan het wetenschappelijk onderzoek op Antarctica elementen aanbrengen om meer inzicht te krijgen in de evolutie van het klimaat over de eeuwen heen.
• het binnenbrengen van vreemde soorten: Door toerisme en de opwarming van de aarde vergroot het risico dat organismen worden binnengebracht die het ecologisch evenwicht zouden kunnen verstoren.

In 1991 werd het in het Protocol van Madrid bij het Antarctica-verdrag inzake de bescherming van het milieu op Antarctica aan het verdrag toegevoegd. In het Protocol wordt Antarctica uitgeroepen tot natuurreservaat, gewijd aan de vrede en de wetenschap. Verder wordt er een verbod opgelegd aan iedere activiteit over minerale rijkdommen, met uitzondering van wetenschappelijk onderzoek. Het Madridprotocol richt ook een Comité voor Milieubescherming (CEP) op dat onder meer advies kan geven en aanbevelingen kan doen aan de partijen over het in praktijk brengen van het protocol.

Het milieuprotocol beperkt zich tot het vasteland en de uitlopers van het continentaal plat in zee. Het behoud van fauna en flora in de wateren van Antarctica wordt geregeld door het Verdrag inzake de bescherming van fauna en flora in de Antarctische wateren uit 1982 en opgevolgd door de Commissie voor de Bescherming van fauna en flora in de Antarctische wateren (CCAMLR). België is neemt actief deel aan de jaarlijkse vergaderingen. Aangezien het Antarctische vasteland en de Antarctische wateren deel uitmaken van één ecosysteem dringt een doorgedreven samenwerking tussen ATCM, de CEP en CCAMLR zich op.

CCAMLR is zowel een organisatie voor duurzame visserij als een organisatie ter vrijwaring van de fauna en flora in de Antarctische wateren. Een van de problemen binnen CCAMLR is dat van de duurzame visserij en de illegale visvangst. België bepleit zeereservaten (Marine Protected Areas).