12 tips om klimaatverandering tegen te gaan

‘De klimaatverstoring is de grootste uitdaging waar de wereld momenteel voor staat’, zei VN-secretaris-generaal António Guterres in 2019. Maar ondanks duidelijke signalen – zoals de bosbranden in Australië, hoge temperaturen aan de Noordpool, extreme droogtes… - blijft het moeite kosten om echt in actie te komen.

Sommigen menen dat individuele acties niet meer zijn dan een druppel op een hete plaat. Maar dat klopt niet. Natuurlijk dienen bedrijven hun energieverslindende productieprocessen aan te passen en ervoor te zorgen dat hun producten vlot recycleerbaar zijn, moeten wetenschappers blijven zoeken naar degelijke alternatieven voor fossiele brandstoffen, zouden banken enkel mogen investeren in duurzame initiatieven en verwachten we van nationale en internationale overheden dat ze de nodige maatregelen nemen. Dat neemt echter niet weg dat ook de individuele burger een essentiële rol te spelen heeft.

De EU heeft alvast ambitie getoond. Met de Green Deal wil ze tegen 2050 volledig klimaatneutraal zijn. Dat vergt een behoorlijke ommezwaai, maar de nodige gedragsverandering is nooit extreem. Voorwaarde is wel dat we allemaal meedoen: bedrijven, overheden, banken én individuele burgers.

Want de keuzes van burgers hebben wel degelijk hun impact. En dan gaat het niet alleen om louter minder energie verbruiken bijvoorbeeld. Neen, onze keuzes hebben de “macht” om bedrijven en overheden te beïnvloeden en bij te sturen. Als er geen markt meer is voor benzine slurpende SUV’s – zware terreinwagens – zullen de fabrikanten wel moeten overschakelen op lichtere wagens. Als je consequent vraagt naar palmolievrije alternatieven, zullen de bedrijven er stilaan moeten op inspelen. En ga zo maar door.

We willen je daarom enkele tips aanbieden. In wezen komt het neer op (1) de netto-uitstoot van broeikasgassen – vooral koolzuurgas (CO2) en methaan – verminderen en uiteindelijk tot nul herleiden en (2) de (natuurlijke) koolstofopslag –bossen, oceanen, bodem… - ondersteunen.

De lijst met tips vormt een gids waaruit je kan kiezen wat het meest bij je past, stap voor stap. Sommige tips zijn eenvoudig en zelfs kostenbesparend, andere vergen een investering.

De gesuggereerde aanpassingen van je levensgewoonten hoeven zeker niet te betekenen dat je aan levenskwaliteit zal verliezen. Wel integendeel. Je kan er net een gezonder, minder gestresseerd, socialer, harmonieuzer en boeiender leven door leiden. We hopen dat de lijst je kan inspireren.

Wonen verbruikt aardig wat energie. Daarom doe je er goed aan je huis stevig te isoleren. Zeker je dak, eventueel ook je muren en de vloer. En natuurlijk ook hoogrendementsglas in je vensters plaatsen. Natuurlijke hernieuwbare materialen zoals hennep, houtvezel en vlas verdienen de voorkeur. Bij VIBE kan je terecht voor meer info over milieuverantwoord en gezond bouwen.

Bij je gemeente of regionale overheid kan je uitzoeken voor welke subsidies je in aanmerking komt. De meeste banken bieden goedkopere groene leningen aan. Bedenk dat je huis isoleren je op termijn geld opbrengt, en zeker een pak meer dan op je spaarboekje!

Met een nieuwbouw kan je meteen voor een bijna-energieneutrale woning of een passiefhuis kiezen. Anderzijds blijft de renovatie van een bestaande woning voordeliger qua CO2-uitstoot dan een nieuwbouw. Je kan ook opteren voor een appartement of een groepshuisvesting (co-housing).

Het is nog niet evident om je huis te verwarmen zonder fossiele brandstoffen. Zeker gas zal nog lange tijd onvermijdelijk blijven. Maar dan kan je op zijn minst opteren voor een zuinige gascondensatieketel of een hoogrendementsketel. Verder kan je kiezen voor een groene energieleverancier.

Indien mogelijk kan je zonnepanelen leggen of een zonneboiler installeren. Soms is ook een warmtepomp aangewezen. Dat zijn mooie investeringen, zowel voor je portemonnee als voor de planeet. Bij sommige gemeenten en provinciebesturen kan je gratis terecht voor advies.

Op talloze manieren kan je energie besparen zonder levenskwaliteit te verliezen. Denk maar aan toestellen zoals een computer of tv niet in slaapstand laten staan, je kleren aan de wasdraad drogen, je lampen vervangen door bij voorkeur ledlampen, enkel de kamers verlichten waar je toeft, de verwarming een graadje lager zetten en zo meer. En natuurlijk ook enkel de meest energiezuinige huishoudtoestellen aanschaffen (A++ of A+++). Energievreters.be wijst je de weg.

Installeer liever geen airco. Bij warm weer kan je je huis koel houden met de gepaste zonnewering, door de vensters op de koelste momenten open te zetten en door minder te koken. Een goed geïsoleerd huis houdt alvast de warmte beter buiten.

Natuurlijk is een auto soms onvermijdelijk. Maar waar de afstand het toelaat, kan je je te voet, met de fiets of met de step verplaatsen. Voor langere afstanden kunnen openbaar vervoer, carpooling of een deelauto een volwaardig alternatief zijn. Als je dichter bij je werk woont, hoef je je meteen al veel minder te verplaatsen.

Wil je zelf een auto en is een elektrische of hybride wagen nog te duur, neem dan bij voorkeur een kleinere wagen (met relatief lage CO2-uitstoot) in plaats van een terreinwagen. Als je steeds voor de juiste bandenspanning zorgt en rustig rijdt, bespaar je meteen op je brandstof. Zet bij warm weer liever een venster open dan de airco aan te leggen.

Eet bij voorkeur lokaal en seizoensgebonden, en koop enkel die voedingsmiddelen die je echt nodig hebt. Je vindt groente- en fruitkalenders op internet, onder meer bij VELT.

Ook minder vlees eten is zeker een aanrader, de vegetarische alternatieven zijn echt lekker. De besparing op watergebruik en CO2-uitstoot is bovendien enorm. Een vegetarisch dieet leidt tot 63% minder uitstoot, een veganistisch zelfs tot 70%. Als je vlees eet, kies dan waar mogelijk voor lokaal en duurzaam geproduceerd vlees van hogere kwaliteit in plaats van ingevoerd vlees.

Een landbouw die zorg draagt voor de bodem, compost gebruikt en pesticiden en kunstmest vermijdt, brengt koolstof terug in de bodem. Dat is het geval bij biologische landbouw maar ook geïntegreerde landbouw werkt in die richting. Het Flandria-label bijvoorbeeld staat voor groenten en fruit geteeld volgens de geïntegreerde aanpak. Raak je verloren in de jungle aan labels? Labelinfo wijst je de weg.

Probeer je afval te beperken. Zo kan je onverpakt voedsel kopen of in een groter formaat. Of een drinkfles en herbruikbare rietjes gebruiken.

Om textiel te produceren worden synthetische of natuurlijke vezels gebruikt. Maar ook ‘natuurlijke’ katoenvezels hebben hun impact: de teelt vergt veel pesticiden en slokt water. Om nog te zwijgen van de producten die gebruikt worden om de stoffen te kleuren.

Daarom kan je er alvast voor kiezen je kleren zo lang mogelijk te gebruiken. Of ze te ruilen of een tweedehands leven te geven. Er bestaan ook labels voor ecologische kledij en je kan de voorkeur geven aan materialen zoals linnen of hennep. Kledingstukken waarvan je moeilijk kan scheiden, kan je gewoon (laten) herstellen.

Ook het wassen van kleren heeft zijn impact. Kies daarom voor ecologische wasproducten en draag je kleren zo lang mogelijk alvorens ze te wassen. Overigens volstaat het om je kleren bij 30°C te wassen.

Nieuwe spullen kopen kan leuk zijn. Maar heb je ze echt nodig? Vind je ze niet evengoed – of zelfs in een originelere versie - in de kringloopwinkel? Hebben ze voldoende kwaliteit en zullen ze lang genoeg meegaan? Bestaan er geen varianten in natuurlijke materialen die gemakkelijker te recycleren zijn? Kan je verpakking vermijden? Is het niet voordeliger – economisch én ecologisch – om in een grotere hoeveelheid te kopen? Je koopt ook beter bij de lokale handelaar.

Een voorbeeld. Je zou gloednieuwe meubelen kunnen aanschaffen. Maar waarom geen leuk tweedehandsmeubel kopen of een sympathiek kastje van je tante opknappen?

Neem ook steeds je eigen tas mee als je uit winkelen gaat, dan hoef je niet steeds een (plastic) zak te vragen. Besef dat je door de keuze van je aankopen de bedrijven kunt stimuleren om duurzamer te produceren.

Uiteindelijk zullen we moeten evolueren naar een “minder materiële economie”: minder gericht op hebbedingen en meer op niet-materiële zaken zoals een creatieve hobby, beleving, meer zorg voor familie en vrienden, gezellig tafelen, dichtbijvakanties, …

Echt duurzaam reizen, bestaat dat? Of moeten we vooral minder vaak, minder ver, trager en langer reizen? Wat er ook van zij, er bestaan heel wat mogelijkheden om je reis duurzamer te maken. Zo kan je voor de minder verre reizen de trein nemen.

Je kan ook de CO2-uitstoot van je vliegtuigvlucht compenseren, onder meer via CO2logic.be, Greentripper.org, Treecological.be … Overigens staat het je vrij om ook je dagelijkse verplaatsingen en de verwarming van je woonst via deze weg te compenseren.

Ecologisch communiceren, hoe doe je dat? We gebruiken allemaal wel een smartphone, tablet, computer… Daar zitten een pak mineralen in die vaak afkomstig zijn van vervuilende mijnen. Om die vervuiling te beperken, kunnen we onze elektronische toestellen tweedehands kopen of kiezen voor duurzame merken zoals de Fairphone.

Zo lang mogelijk je toestellen gebruiken, helpt ook. Of ze laten herstellen – in een repair café bijvoorbeeld - in plaats van ze bij het geringste mankement weg te gooien. Zijn ze werkelijk helemaal kapot, breng ze dan naar een inzamelpunt.

Internet verbruikt ook veel energie. Daarom kan je ervoor kiezen de CO2-uitstoot van je internetactiviteiten te compenseren. Google gebruikt al 100% groene stroom, maar wist je dat je nog een stap verder kunt gaan met ecologische zoekrobots als Ecosia en Lilo.org?

Ook het bekijken van films en video’s in streaming gaat met veel energie lopen. Indien mogelijk, download je beter eerst de film alvorens hem te bekijken. Ook mails sturen met (zware) bijlagen verslindt energie. Beperk daarom het aantal bestemmelingen van je mail en maak je bijlage zo klein mogelijk, bijvoorbeeld door haar te comprimeren.

De productie van kraantjeswater vergt natuurlijk energie. Maar water wordt ook steeds meer een kostbaar goed als gevolg van de klimaatverandering en de ermee gepaard gaande lange droogteperioden. Zeker in Vlaanderen is de situatie vrij kritiek. Wees dus zuinig met water!

Dat kan op tal van manieren: een aparte knop aan het toilet voor kleine boodschappen, liever (kort) douchen of aan de lavabo wassen dan een bad nemen, het spoelwater van je groenten hergebruiken in de tuin of elders, kraantjeswater drinken – al dan niet gefilterd – in plaats van flessenwater, regenwater gebruiken om het toilet door te spoelen of je planten te gieten … Ga ook af en toe na of je geen lekken hebt.

Maar ook je aankopen hebben een “watervoetafdruk”. Zo heeft lokaal geproduceerd, seizoensgebonden en plantaardig voedsel een opvallend lagere watervoetafdruk.

Heb je een tuin, vermijd dan zoveel mogelijk de grond te verharden. Wil je een oprit, kies dan voor een waterdoorlatende verharding (grindsteentjes, grastegels…) in plaats van asfalt of beton. En waarom niet een “wadi” aanleggen: een ondiepe uitgraving met een laagje grind en gras of bloeiende planten waarin het regenwater langzaam kan infiltreren. Zeker in Vlaanderen kan door overmatige verharding het regenwater moeilijk in de grond sijpelen om het grondwater te voeden.

Heb je een tuin, probeer dan af te zien van het klassieke gazon omzoomd met een tuinafsluiting. Op een eenvoudige manier kan je meer variatie aanbrengen waardoor je tuin ook een stuk aangenamer wordt om in te toeven.

Zo kan je struiken of bomen aanplanten en kiezen voor inheemse plantensoorten, bijenvriendelijke bloemen en natuurlijke heggen in plaats van afsluitingen. En waarom niet een hoekje van je tuin laten verwilderen of een stukje van je gazon minder frequent of niet maaien? Zo nodig je meteen wat natuurlijke bloemenpracht uit!

Heb je echt heel weinig mogelijkheden in je stadshuis, dan kan je toch opteren voor een groendak of geveltuin. Zelfs op een appartement kan je plantenbakken plaatsen op het terras. Hoe meer groen, hoe meer vreugd, en ook hoe meer koolstofopslag.

Je zou het misschien niet verwachten, maar hout gebruiken voor skeletbouw en in je interieur is niet nadelig voor bossen. Dan wel op voorwaarde dat het hout afkomstig is van bomen die duurzaam geteeld werden en heraangeplant na de kap. Eis dus steeds het FSC- of PFCS-label dat garant staat voor duurzaam bosbeheer.

Veel bossen gaan verloren omdat er land nodig is voor de massale productie van goedkoop vlees en veevoer. Door minder vlees te eten, bescherm je dus meteen onze bossen.

Vermijd ook producten met palmolie zoals chocopasta, ontbijtgranen, chips en cosmetica. Er bestaan palmolievrije alternatieven. Palmolie is verantwoordelijk voor grootschalige ontbossing.

Maar ook achter chocolade, koffie en rubber kan behoorlijk wat ontbossing schuilgaan. Meer info en tips vind je in De verborgen ontbossing van je dagelijkse aankopen.

Kies voor een duurzame bank (zie bankwijzer) of op zijn minst voor duurzame beleggingsfondsen. Regelmatig worden duurzame projecten aangeboden waar je een kleine of grotere som in kan investeren. Denk aan de productie van biomethaan of de bouw van een zonnepark of duurzaam vastgoed. Er bestaan ook ontwikkelingsfondsen (Alterfin, Incofin, BRS Micro­finance en Oikocredit België) die beleggen in bedrijven en organisaties in ontwikkelingslanden. Natuurlijk is je woning energiezuiniger maken eveneens een duurzame belegging.

‘De mens vormt een onlosmakelijk deel van de rijke tapisserie aan leven op onze planeet’, zei VN-secretaris-generaal Gutteres onlangs. ‘Maar het lijkt erop dat de mens vergeten is hoezeer hij de natuur nodig heeft voor zijn voortbestaan en welzijn.’ De mens moet zich inderdaad meer bewust worden van zijn verwevenheid met zijn natuurlijke omgeving. Technologie kan die afhankelijkheid niet te niet doen. Ook de strijd tegen de klimaatverandering kadert binnen deze nood aan “herverbinding”. Dan zal ook de economie wegen zoeken om zich in te passen binnen de grenzen van de planeet. Als individuele burger kan ook jij daartoe bijdragen.

Laat je verder inspireren door The Project Drawdown dat haalbare oplossingen voorstelt om de klimaatverandering tegen te gaan.