5 jaar SheDecides: omdat vrouwenrechten fundamentele mensenrechten zijn

  1. Nog steeds geldig op
  2. Laatst bijgewerkt op
Image
She Decides groepsfoto

Allemaal enthousiaste deelnemers en kampioenen op de SheDecides+5-conferentie in Brussel. In het midden premier De Croo. © FOD BZ

2017, Global Gag Rule

We spoelen 5 jaar terug in de tijd. De Amerikaanse president Donald Trump wil de Global Gag Rule overal ter wereld toepassen. Dat houdt in dat organisaties die Amerikaanse fondsen ontvangen geen activiteiten meer mogen ontplooien die ook maar iets met abortus te maken hebben.

Een ramp kondigt zich aan. Een gezondheidscentrum in Benin bijvoorbeeld dat Amerikaanse fondsen gebruikt voor de vaccinatie tegen malaria en Nederlandse fondsen voor gezinsplanning, zal zijn financiering vanuit de VS zien opdrogen. Het verstrekt immers advies over geboortebeperking, anticonceptie en veilige abortus. Daardoor zal het centrum zijn activiteiten aanzienlijk moeten terugschroeven of zelfs de deuren moeten sluiten.

Voor veel ontwikkelingsorganisaties zijn de VS een van de belangrijkste donoren. De Global Gag Rule zal dus het aantal ongewenste zwangerschappen, onveilige abortussen, ziektes en overlijdens sterk doen toenemen.

Een onaanvaardbare situatie, vindt de Nederlandse minister van Ontwikkelingssamenwerking Lilianne Ploumen. In januari 2017 stelt ze de oprichting voor van het internationaal platform SheDecides. Dat zou fondsen kunnen werven en landen en organisaties samenbrengen met eenzelfde visie op gezinsplanning en vrouwenrechten.

De Belgische minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo treedt haar meteen bij. Op 2 maart 2017 organiseren Nederland en België, samen met Denemarken en Zweden, een conferentie in het Egmontpaleis in Brussel om de rechten van vrouwen en meisjes te ondersteunen. Op de eerste dag wordt al meteen 181 miljoen euro opgehaald. De SheDecides-beweging raakt definitief uit de startblokken.

Image
SheDecides-initiatief in het Egmontpaleis

Minister Alexander De Croo lanceert het SheDecides-initiatief in het Egmontpaleis in Brussel in 2017. Naast hem minister Ploumen. © FOD BZ

2022, SheDecides+5

SheDecides is 5 jaar later uitgegroeid tot een solide, wereldwijde beweging. En dat mag gevierd worden! Daarom organiseerde België samen met SheDecides een conferentie op hoog niveau in hetzelfde Egmontpaleis. Bedoeling was onder meer om stevig van gedachten te wisselen en met een vernieuwd élan verder te gaan. Ook oudgedienden Lilianne Ploumen en Alexander De Croo waren van de partij.

Tijdens de conferentie werd de laatste hand gelegd aan een strategie voor de komende 5 jaar. SheDecides wil (1) sterker worden door nieuwe bondgenoten aan te trekken. Daardoor zal ze (2) meer politieke actie kunnen ondernemen om wereldwijd aan te zetten tot sterkere engagementen, zowel financieel als politiek, om de lichamelijke autonomie van vrouwen te bevorderen. Dat zal op zijn beurt toelaten om (3) met veel luidere stem te spreken om oppositie tegen te gaan. Want het doel blijft onverminderd: alle vrouwen, meisjes en jongeren het recht geven om te beslissen over hun lichaam, leven en toekomst.

Groeiende tegenkrachten

In vergelijking met 2017 is er vandaag een opvallend lichtpuntje. De huidige Amerikaanse president Joe Biden heeft immers de Global Gag Rule afgelast. Maar dat belet niet dat conservatieve tegenkrachten zich meer en meer op de voorgrond dringen. Blijkbaar ervaren ze de acties ter ondersteuning van gezinsplanning, met inbegrip van anticonceptie en toegang tot veilige abortus, als storend.

‘Ze willen graag de vrouw terug in de keuken en stellen dat voor als familiewaarden’, zei premier De Croo daarover in de SheDecides+5-conferentie. ‘De beslissing van het US Supreme Court (waardoor de staten in de VS de mogelijkheid zouden krijgen om abortus te verbieden, red.) is daar een illustratie van. Een studie in The Lancet toonde aan dat die beslissing een grote impact kan hebben: veel vrouwen zullen sterven. Terwijl het hier over een fundamenteel mensenrecht gaat.’

Ook de coronapandemie trof vrouwen het zwaarst. Niet alleen stonden in de zorgsector vooral vrouwen in de eerste linie om levens te redden, de diverse lockdowns leidden ook tot meer huiselijk geweld en een grotere ongelijkheid tussen man en vrouw. Ook de oorlog in Oekraïne heeft een negatieve impact.

Keer op keer blijkt dat we nooit op onze lauweren mogen rusten wat seksuele en reproductieve rechten betreft, en evenmin voor gendergelijkheid en vrouwenrechten. Steeds weer lopen ze risico, en heel vaak zijn ze de eerste die in gevaar komen als een crisis optreedt.

Image
Alexander De Croo, Goedele Liekens en Axelle Red

Minister Alexander De Croo – in het gezelschap van Goedele Liekens en Axelle Red – op missie in Senegal in het kader van SheDecides (2017). © FOD BZ

49 kampioenen

Vandaar dat een beweging als SheDecides nog steeds meer dan reden van bestaan heeft. Ze wil dan ook voortbouwen op wat ze de voorbije 5 jaar gerealiseerd heeft. Vandaag is SheDecides actief in 27 landen. Zo werd in Namibië, de Dominicaanse Republiek en Malawi actief opgekomen voor het recht op abortus. En er werd fel geprotesteerd tegen de besparingen van de Britse ontwikkelingssamenwerking op seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR).

Op diverse internationale fora zoals het Generation Equality Forum, de Global Education Summit en de klimaattoppen werden SRGR voor het voetlicht geplaatst. In Brussel kondigde Frankrijk aan dat het het thema ter berde wil brengen op de G7 en de G20. Argentinië legaliseerde abortus in 2021. En met de Micaelawet wil het land paal en perk stellen aan seksueel geweld en femicide (= moord op een vrouw omdat ze een vrouw is), een plaag in Zuid-Amerika.

Ondertussen zijn er 42 SheDecides-kampioenen actief. Dat zijn individuen – sommigen vertegenwoordigen regeringen of organisaties – die alleen of samen opkomen voor vrouwenrechten. Premier De Croo is één van hen.

In Brussel werden nog eens 7 kampioenen voorgesteld. Onder meer de Palestijnse Enas Dajani, die zich inzet voor gendergelijkheid en werkt aan de vrede. Die probeert ze te bereiken door veilige plekken te voorzien voor jongeren en een cultuur van dialoog en diversiteit aan te wakkeren. De Congolese genderexperte Richine Masengo ondersteunt jonge vrouwen en jongeren opdat ze hun stem laten horen. Naast SRGR komt ze ook op voor minderheden zoals LGBTQI+ en mensen met een handicap en albinisme.

De 25x25 Generation of Equality omvat 25 jongeren die geboren zijn in 1995, het jaar van de 4de wereldconferentie over vrouwen in Beijing. Daar engageerden 189 landen zich om vrouwen te versterken, maar de vooruitgang is matig. Vandaar dat die 25 jongeren actieve pleitbezorgers willen zijn voor gendergelijkheid.

België stelt vrouwenrechten centraal

Als gastland van de SheDecides+5-conferentie schaart België zich vanzelfsprekend voluit achter de doelstellingen van SheDecides. Gelijke rechten voor mannen en vrouwen staan al lang centraal in het Belgische buitenlands beleid en in zijn ontwikkelingssamenwerking, en dat zullen ze ook blijven doen.

In al haar activiteiten streeft de Belgische Ontwikkelingssamenwerking naar toegang tot SRGR in de ruimste zin van het woord en doorheen de volledige levenscyclus. Dat omvat evenzeer moderne contraceptiemethoden, veilige abortus en een alomvattende seksuele opvoeding. Een wettelijk kader en effectieve toegang tot informatie zijn essentieel om de juiste beslissingen te kunnen nemen over seksualiteit en gezinsplanning.

Ons land werkt ook rond sociale en gendernormen, met inbegrip van ‘transformerende en beperkende mannelijkheid’. Al te vaak hebben gemeenschappen te maken met vastgeroeste gewoonten waarbij mannen vrouwen domineren en discrimineren. Dat moet omgebogen worden tot ‘positieve mannelijkheid’ waarbij vrouwen en mannen daadwerkelijk elkaars gelijke zijn.

Mannen mee aan boord

Zowel minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir als premier Alexander De Croo beklemtoonden: ‘Jongens en mannen moeten onze bondgenoten worden. We kunnen de strijd niet winnen als we de mannen niet mee aan boord hebben.’

Gendergelijkheid is geen onderwerp voor vrouwen alleen, maar voor iedereen. Als mannen en vrouwen ten volle hun potentieel kunnen ontplooien, komt dat iedereen ten goede. We kunnen de enorme uitdagingen waar we voor staan – klimaatverstoring, migratie, jobcreatie… - niet aan als we het talent van de halve bevolking blijven verkwisten.

Kortom, gendergelijke gemeenschappen zijn overduidelijk betere gemeenschappen. Vandaag hebben we die betere gemeenschappen meer dan ooit nodig. Via de SheDecides-beweging wil België daar krachtig aan meebouwen.

Een greep uit de Belgische steun voor SRGR

België ondersteunt gendergelijkheid en seksuele en reproductieve gezondheid en rechten via het VN-Bevolkingsfonds (UNFPA, 9 miljoen euro per jaar), het VN-Kinderfonds (UNICEF, 15 miljoen euro per jaar), UN Women (4 miljoen euro per jaar) en UNAIDS (3 miljoen per jaar).

Het programma UNFPA Supplies (moderne contraceptie) geniet jaarlijks van 2 miljoen euro terwijl SheDecides jaarlijks 200.000 euro krijgt. Daarnaast schonk ons land in 2020 800.000 euro aan het Global Survivors Fund. Dat laatste werd in 2019 opgericht door Nobelprijswinnaars Denis Mukwege en Nadia Murad om slachtoffers van seksueel geweld tijdens conflicten te ‘herstellen’.

Via een oproep investeerde België ruim 5,5 miljoen euro in projecten die vrouwen zelfstandiger maken en vrouwelijk leiderschap stimuleren, genderstereotypen aantasten en streven naar positieve mannelijkheid.

Ook in haar gouvernementele samenwerking besteedt ons land aandacht aan SRGR, met name met Burkina Faso, Senegal, Guinee, Rwanda, Benin, Palestina en binnenkort ook met Tanzania en Mozambique. Alles samen meer dan 80 miljoen euro tegen eind 2024.

In Burkina Faso strijdt SheDecides tegen vrouwelijke genitale verminking. Omdat deze gewoonte er zo diep ingebed zit, onderzoeken een aantal Belgische universiteiten en Enabel de mentaliteit van de gemeenschappen daar. Acties en veranderingen kunnen immers alleen slagen als ze uit de gemeenschap zelf komen.

In Rwanda zette Enabel in op de renovatie en uitbouw van 8 jeugdvriendelijke gezinscentra. Kinderen en jongeren van 10 tot 24 jaar kunnen er terecht voor advies rond SRGR, drugs en gendergerelateerd geweld. 14 opleiders, 523 opvoeders en 139 gezondheidsdienstverleners kregen een opleiding.