Addis Abeba: conversaties voor meer wederzijds begrip

In Addis Abeba – Afrika’s diplomatieke hoofdstad – startte onze ambassade ‘geopolitieke conversaties’. Doel: via een open debat meer empathie en begrip kweken tussen uiteenlopende nationaliteiten. Dat is broodnodig in een onrustige wereld die op zoek is naar een nieuw geopolitiek evenwicht.
 

Wereld in beweging

Dat de wereld in beweging is, is het minste wat je kan zeggen. De machtsverhoudingen – de geopolitieke context – verschuiven. Leefden we na de val van de Muur in een veeleer unipolaire wereld - met de VS als sturende grootmacht – dan traden de laatste jaren andere grootmachten steeds meer op het voorplan. Niet in het minst China, maar ook Rusland wil zijn oude glansrol heropnemen. India en Brazilië werpen zich eveneens op als grote naties.

Samen met Zuid-Afrika sloten deze 4 landen zich aaneen tot de BRICS die een tegengewicht wil vormen voor het Westen. Andere landen als Egypte en Ethiopië sloten zich er bij aan. Ook het Afrikaanse continent wordt mondiger en zelfstandiger.
 

Diplomaten in actie

Dat koortsachtig zoeken naar een nieuw evenwicht gaat gepaard met heel wat wantrouwen. Dat ondervond ambassadeur Stefaan Thijs toen hij aan de slag ging op de Belgische ambassade in Addis Abeba (Ethiopië), zijn eerste Afrika-ervaring. “Ik was geschrokken van de perceptie die er leefde over Europa en het Westen”, vertelt hij. “Er hangt een heel negatief beeld – gekleurd door het kolonialisme – dat heel diep zit.”

Tegelijkertijd hebben we elkaar nodig, zeker gezien de uitdagingen waar we voor staan: klimaatverstoring, mogelijke pandemieën… “Door de concurrentie met China en Rusland verliezen Afrika en Europa marktaandeel en samenwerking”, zegt Thijs. “Binnen de veranderende geopolitieke context hebben we een vernieuwde samenwerking hard nodig.” En daar moet de diplomatie haar rol in spelen. “Hoe onrustiger en conflictueuzer de wereld, hoe meer diplomaten in actie moeten komen om tot wederzijds begrip te groeien.”

Behoefte aan uitwisseling

En waar kan dat beter dan in Addis Abeba, Afrika’s diplomatieke hoofdstad? Door de aanwezigheid van de hoofdzetel van de Afrikaanse Unie (AU) hebben niet minder dan 119 ambassades er een stek. Een gelijkenis met Brussel – waar de EU zetelt – dringt zich op. “Addis Abeba en Brussel hebben veel gemeen”, zegt Thijs. “Toch zijn hier maar weinig denktanks, in tegenstelling tot het bruisende Brussel.”

Zo groeide de idee om ontmoetingen te organiseren tussen diverse landen waar er open en respectvol kan uitgewisseld worden zodat we elkaar beter leren kennen en begrijpen. Bij collega-ambassadeurs uit alle continenten en bij de VN kreeg Thijs veel sympathie voor het voorstel. “Er leefde duidelijk een behoefte aan dergelijke uitwisselingsmomenten.”

Ook het Ethiopische ministerie van Buitenlandse Zaken was de zaak heel genegen. “Dergelijke initiatieven kunnen Addis Abeba immers meer in de kijker plaatsen en een cultuur van debat initiëren.”
 

Reflecteren over de wereld

Daarop werd een formule uitgewerkt die de naam meekreeg van ‘geopolitieke conversaties in Addis Abeba’. “Verschillende ambassades zouden opeenvolgend een seminarie organiseren. Daarbij zouden ze experten uit hun eigen land uitnodigen die hun visie uit de doeken doen, gevolgd door een open debat.”

Doel: reflecteren over hoe de wereld evolueert. Hoe moet het mondiaal bestuur van de toekomst eruit zien? Hoe pakken we de mondiale uitdagingen – ongelijkheid en armoede, klimaat, migratie, nieuwe technologieën… – aan op wereldschaal? Hoe vinden we de juiste balans tussen universele waarden en nationale belangen? Centraal daarbij staat welke rol Afrika kan spelen in het geheel.

Een bijkomend voordeel van het concept is dat op die manier niet-Westerse expertise meer aandacht krijgt. Thijs: “Het valt op dat in kranten als de Financial Times, de New York Times en Le Monde diplomatique er vooral Westerse experten aan bod komen. Deskundigen uit Latijns-Amerika, Azië en het Midden-Oosten worden weinig gehoord. Met onze conversaties bieden we hen een platform.”

De begeleiding van de gesprekken gebeurt steeds door een plaatselijke academische denktank, met name de Centre for Dialogue, Research, and Cooperation. En er wordt een podcast gemaakt van elke conversatie.

Constructief en empathisch

Op 23 januari beet de Belgische ambassade de spits af met Sven Biscop en Nina Wilén, experten verbonden aan het Egmontinstituut. Biscop sprak over de nieuwe mondiale, geopolitieke context vanuit een Belgisch en Europees perspectief. Op haar beurt had Wilén het over hoe Europa kijkt naar de positie van Afrika in die wereldwijde verschuivingen.

De Belgische residentie in Addis Abeba verwelkomde maar liefst 90 geïnteresseerden van diverse pluimage: diplomaten van 30 verschillende nationaliteiten, 15 journalisten, een paar studenten, vertegenwoordigers van VN-agentschappen en een aantal particulieren.

Het concept bleek in elk geval een schot in de roos. De sprekers boden boeiende inzichten en het debat achteraf was rijk en open. Men kreeg echt het gevoel dat het mogelijk was om met uiteenlopende nationaliteiten een constructief en empathisch gesprek te voeren.

Op 25 juni vond een debat plaats in de Turkse ambassade over mondiale thema’s met een focus op Afrika. Ook de Marokkaanse, Noorse, Indonesische, Saoedi-Arabische, Kenyaanse en Egyptische ambassades in Addis Abeba toonden al interesse om eveneens een ‘geopolitieke conversatie’ te organiseren. Na afloop van de reeks worden alle voordrachten gebundeld in een slotdocument. Ook de ‘gouden draad’ ervan zal toegelicht worden.

Kortom, een mooi initiatief dat zijn steentje wil bijdragen om op een vredevolle manier een nieuw geopolitiek evenwicht te vinden in de huidige, meer multipolaire context.