Afrika: corruptie en milieumisdaad terugdringen om de natuur te beschermen

Het is geen geheim dat de biodiversiteit in de wereld het hard te verduren heeft. Vervuiling, ontbossing, klimaatverstoring, verlies van een geschikte leefomgeving, woekerende exoten, overbevissing… Redenen te over waardoor dieren- en plantensoorten het lastig krijgen om te overleven.

Komt daarbij dat een aantal, meestal beschermde planten en dieren veel geld opleveren. Denk aan tropisch hout, woudvlees (onder meer chimpansees en gorilla’s) en ivoor (olifanten). Er zijn dan ook uitgekiende netwerken ontstaan om die illegale producten te verhandelen.

Dergelijke milieucriminaliteit tast niet alleen de biodiversiteit aan, maar ondergraaft ook de veiligheid. Ze kan zelfs het geopolitieke evenwicht verstoren in regio’s zoals Centraal-Afrika en de klimaatverstoring verergeren. Bovendien beroven de criminele bendes de plaatselijke bevolking van hun natuurlijke rijkdommen.

Vaak is er corruptie in het spel die de stroperij en de illegale handel een handje helpt. Zo kan er personeel omgekocht worden om valse certificaten uit te vaardigen. Daardoor krijgen illegale producten valselijk een ‘goed-voor-handel’-stempel en raken ze zo vlot door de douane. Corrupte personen kunnen er ook voor zorgen dat criminele handelingen nauwelijks onderzocht en vervolgd worden.

Om aan de problematiek te verhelpen heeft België 2 miljoen euro geïnvesteerd in een programma van het VN-Bureau voor Drugs en Misdaad (UNODC). Doel: de corruptie tegengaan die gelinkt is aan de illegale handel in woudproducten en wilde dieren in onder meer DR Congo, Oeganda en Kameroen. In Congo ligt de focus op het Virunga- en Garambapark.

Het programma wil de bevoegde instanties ondersteunen om de corruptie en de milieumisdaad krachtdadiger aan te pakken, onder meer via opleidingen. Er worden ook gidsen uitgewerkt zoals een ‘integriteitsgids voor agentschappen voor wildbeheer’ en een gids om de corruptie in de bosbouw aan te pakken. Medewerkers moeten fier zijn op hun job zodat ze minder vatbaar worden voor omkoperij.  

Het is tevens belangrijk om een beter zicht te krijgen op de smokkelroutes en om de financiële aspecten van de milieumisdaad goed te doorgronden. Dat moet toelaten om gerichtere acties te ondernemen om de illegale praktijken te voorkomen. De bevoegde instanties moeten ook meer sancties kunnen opleggen zoals een visum weigeren aan leden van misdaadbendes. Allemaal zaken die potentiële criminelen en corrupte spelers moeten ontmoedigen.

Dergelijke opleidingen en studies zijn noodzakelijk omdat de autoriteiten voor wild- en bosbeheer oorspronkelijk uitsluitend de bescherming van de natuur voor oog hadden. Ze waren totaal niet uitgerust om de georganiseerde misdaad en de ermee gepaard gaande corruptie aan te pakken.

Bovendien volstaat het niet om bijvoorbeeld ivoor of tropisch hout te onderscheppen. Want dan is het kwaad al geschied: de boom is geveld, de olifant gedood. Het komt erop aan te voorkomen dat criminele bendes in hun illegale praktijken slagen. Dat is precies waar het programma op inzet.

Met het programma draagt België bij aan de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s). Zo stelt SDG15.7 dat er dringend actie moet ondernomen worden om stroperij en handel in beschermde planten- en dierensoorten tegen te gaan. SDG15.5 heeft het meer algemeen over het terugdringen van de degradatie van natuurlijke leefomgevingen en het verlies aan biodiversiteit.

Maar ook SDG16 – vrede, veiligheid en sterke publieke diensten – wordt ondersteund. SDG16.5 verwoordt expliciet dat corruptie en omkoperij in al zijn vormen substantieel moet ingeperkt worden.

Overigens steunt België nog andere programma’s van het UNODC rond corruptie, onder meer in de Sahel en Centraal-Afrika. Ons land ondersteunt ook het ‘Extractive Industries Transparency Initiative’ (EITI) dat de geldstromen van de mijnbouw (olie, gas, mineralen) transparanter wil maken. Doel: minder corruptie en meer profijt voor de plaatselijke bevolking. Via het Kimberley-proces streven we naar conflictvrije diamanten.

Verantwoordelijk beheer van natuurlijke rijkdommen en duurzame bescherming van het milieu vormen sowieso een prioriteit in het Belgisch buitenlands beleid. België zal dan ook blijven ijveren voor een doeltreffend internationaal beleid om milieumisdaad te bestrijden. Want alleen door internationale samenwerking kunnen we de oplossingen formuleren om deze plaag in te dijken die ons allemaal raakt.