België aan het stuur van Forum voor Veiligheidssamenwerking (OVSE)

De Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking binnen Europa (OVSE) heeft ’s werelds breedste regime ontwikkeld voor wapencontrole, ontwapening en maatregelen om aan vertrouwen en veiligheid te bouwen. 57 landen van de Euro-Atlantische en Euraziatische regio zijn er lid van. Voor meer details, zie OVSE: een uniek forum voor dialoog en gezamenlijke actie.

Binnen de OVSE vormt het Forum voor Veiligheidssamenwerking (FSC, voluit Forum for Security Co-operation) een cruciaal orgaan. Vertegenwoordigers van de lidstaten bespreken er wekelijks de militaire stabiliteit en veiligheid. Er worden ook ‘veiligheidsdialogen’ georganiseerd: ronde tafels over politiek-militaire onderwerpen die ingegeven worden door de actualiteit.

Rusland blokkeert

Jammer genoeg belemmert de oorlog in Oekraïne de werkzaamheden. De OVSE staat er immers op om alle beslissingen bij consensus te nemen. Dat is onmiskenbaar een sterkte omdat de beslissingen daardoor brede steun krijgen. Maar het kan ook als zwakte uitdraaien wanneer landen die niet mee willen de consensusregel misbruiken om alles te blokkeren, zoals momenteel het geval is met Rusland.

Van mei tot augustus was Wit-Rusland voorzitter van het FSC. Deze bondgenoot van Rusland wou geen spelbreker zijn en heeft haar activiteiten tot het absolute minimum beperkt. Zo vond er geen enkele veiligheidsdialoog plaats. Nu België aan het roer komt, verwachten de lidstaten dat ons land de zaak weer op gang trekt.

Veel aandacht voor Oekraïne

Tijdens het Belgische voorzitterschap zal de oorlog in Oekraïne sowieso veel aandacht krijgen. De Russische aanval op Oekraïne gaat immers lijnrecht in tegen de basisprincipes van de OVSE zoals het respect voor de soevereiniteit van staten (zie ‘De 10 principes van de Helsinki Final Act’ in overzichtsartikel). België zal als voorzitter van het FSC het belang benadrukken van deze basisprincipes en steun blijven uitspreken voor Oekraïne.

In feite staat de toestand in Oekraïne al op de agenda van het FSC sinds Rusland in 2014 de Krim geannexeerd heeft. Ons land zal tijdens zijn voorzitterschap 5 veiligheidsdialogen organiseren die alle een link zullen hebben met Oekraïne. Oekraïense sprekers zullen er hun ervaringen op het terrein kunnen delen.

Eén van de veiligheidsdialogen handelde over ‘Kinderen en gewapend conflict’, een thema dat ons land al lang nauw aan het hart ligt. Het kwam ook aan bod kwam tijdens het lidmaatschap van de VN-Veiligheidsraad. Kinderen zijn immers al te vaak op een onaanvaardbare gruwelijke manier slachtoffer van een conflict.

Ook ‘Vrouwen, Vrede en Veiligheid’ staat hoog op de agenda. Daarvan getuigt onder meer de persoonlijke deelname van minister van Buitenlandse Zaken Lhabib. Ons land vindt dat vrouwen op een volwaardige, gelijke en betekenisvolle manier moeten kunnen deelnemen aan de krijgsmacht. Daarnaast moeten ze op alle niveaus betrokken worden bij de preventie, het beheer en de oplossing van conflicten.

Een ander heikel thema is de relatie tussen ‘conflict en milieu’. Militaire activiteiten hebben immers een overduidelijke impact op het milieu. In Oekraïne bijvoorbeeld zorgden de bombardementen voor natuurbranden en vervuiling van bodems en waterlopen. Op hun beurt kunnen milieuproblemen aanzetten tot conflict. Denk aan de vervuiling van bodem, lucht en waterlopen in grensstreken.

Ons land wil ook aandacht geven aan ‘explosieve overblijfselen van oorlogen’, een onderschat probleem. België is goed geplaatst voor dat thema. Jaarlijks worden er bij ons – ruim 100 jaar na datum - nog steeds zo’n 250 ton aan explosief materiaal uit WOI opgeruimd.

Weinig mogelijkheden voor vergelijk

Zowel in het FSC als de Permanente Raad – de wekelijkse bijeenkomst van de Permanente Vertegenwoordigers – blijven alle landen elkaar ontmoeten, Rusland inbegrepen. Al zijn er momenteel weinig mogelijkheden om tot een vergelijk te komen. Oekraïne, de EU en haar lidstaten en de NAVO-bondgenoten wijzen Rusland onverbloemd op de gruweldaden die het in Oekraïne aanricht. Van zijn kant verkondigt Rusland dat het enkel zijn eigen onschuldige burgers beschermt en schuift het de schuld van alle wandaden in de schoenen van Oekraïne.

Hoewel Oekraïne veel aandacht zal krijgen, wil ons land de andere conflicten niet uit het oog verliezen. Zo komen in het actualiteitsluik ook de grieven van Armenië en Azerbeidzjan geregeld aan bod. België wil tevens de interne werking van de OVSE opvijzelen door banden te smeden tussen het FSC en diverse comités van de Permanente Raad.