België promoot persvrijheid wereldwijd

Als lid van de Media Freedom Coalition promoot ons land – via onze FOD - wereldwijd de persvrijheid. Omdat een vrije pers een onmisbare rol speelt binnen een goed functionerende democratie en een gezonde, bloeiende samenleving.

4^de macht

Het recht op vrije meningsuiting is een fundamenteel recht. Dat staat als zodanig in de  Belgische grondwet en in diverse mensenrechtenverdragen. Het omvat het recht om zonder inmenging zijn eigen mening te koesteren en om via alle media informatie op te sporen, te ontvangen en door te geven. 

Een onafhankelijke, pluralistische en vrije pers vormt dus een onmisbaar bestanddeel van een gezonde, bloeiende samenleving én van een democratie. Niet voor niets wordt zij als de ‘4^de macht’ beschouwd in een goed werkende en open democratie.

Vooreerst informeert de pers de burgers zodat ze aan het publieke leven kunnen deelnemen en gegronde keuzes kunnen maken.

Daarnaast neemt ze de rol van waakhond op zich en volgt op of machthebbers nergens hun boekje te buiten gaan. Op die manier kan ze bijvoorbeeld corruptie en andere ongeoorloofde praktijken – zoals milieumisdaden en uitbuiting – aan het licht brengen.

Terzelfder tijd kan ze uit het oog verloren problemen of onrecht op de agenda zetten. Groepen in de marge van de samenleving die over het hoofd gezien worden, kan zij een stem geven. Door te kiezen voor andere invalshoeken kan ze een verruimende kijk bieden op een polariserende problematiek.

Soms nemen journalisten de rol van mensenrechtenverdedigers op zich. Zo kunnen ze op vreedzame wijze acties ondernemen om de mensenrechten te bevorderen of te beschermen.

Censuur

Maar opdat de pers voluit haar rol kan spelen, is het cruciaal dat journalisten veilig en onafhankelijk hun beroep kunnen uitoefenen. En daar schort het aan in veel landen. Journalisten worden meer en meer slachtoffer van beperkende wetgeving, strafmaatregelen, censuur en (cyber-)pesterijen. De opkomst van autoritaire regimes is daar niet vreemd aan. Dat gaat immers vaak gepaard met een aanval op de media.

Ook geweld, gedwongen verdwijningen, willekeurige detenties of foltering zijn jammer genoeg geen uitzondering. Jaarlijks vinden tientallen journalisten de dood. In 2024 zijn er volgens UNESCO minstens 68 journalisten en mediamedewerkers gedood tijdens hun werk, vooral in conflictlanden.  

BBC Media Action

Al dergelijke praktijken zijn voor ons land onaanvaardbaar. De bescherming en de promotie van de vrijheid van meningsuiting - met inbegrip van de persvrijheid – zijn een prioriteit van het Belgische buitenlandse beleid. Sinds jaren engageert ons land zich daarvoor op internationaal niveau. Met name binnen de EU, de VN en de OVSE (Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa). Binnen de Raad van Europa ondersteunen we een platform dat de veiligheid van journalisten bevordert naast de campagne journalists matter.

Geregeld zet onze FOD acties op het getouw zoals tijdens het Belgische EU-voorzitterschap.  Onze ambassade in Amman (Jordanië) neemt jaarlijks deel aan een conferentie georganiseerd door de Jordaanse ngo Center for Defending Freedom of Journalists. En onze directie-generaal Ontwikkelingssamenwerking ondersteunt BBC Media Action in Tanzania om er de kwaliteit van de radiojournalistiek op te krikken.

Media Freedom Coalition

Voorts besliste ons land om op 3 mei 2024 – niet toevallig de internationale dag van de persvrijheid – aan te sluiten bij de Media Freedom Coalition (MFC).

MFC is een coalitie van 51 landen die samenwerken om de mediavrijheid te promoten. Leden engageren zich om zich actief in te zetten voor de promotie van de persvrijheid thuis en in het buitenland.

In de MFC zijn alle continenten vertegenwoordigd. De meeste EU-lidstaten behoren tot de coalitie, Estland en Duitsland zijn momenteel covoorzitter. De Afrikaanse leden zijn Ghana, Sierra Leone en Botswana. In Azië zijn onder meer Zuid-Korea, Japan en de Malediven lid. Van Latijns-Amerika sloten onder andere Chili, Belize en Uruguay zich aan.

Netwerk van ambassades

Eén van de krachtigste instrumenten waarover de MFC beschikt, is haar netwerk van ambassades. Zo kunnen de ambassades van lidstaten samen de taak op zich nemen om de lokale mediavrijheid op te volgen in de landen waarvoor ze bevoegd zijn. Eventueel kunnen ze met de regering in gesprek gaan over kwesties die de vrijheid van de media in gevaar brengen of over hervormingen om de mediavrijheid te verbeteren.

Het netwerk kan ook bedreigde journalisten ontmoeten, als waarnemer optreden bij rechtszaken tegen journalisten of zorgwekkende zaken over mediavrijheid onder de aandacht te brengen via lokale MFC-verklaringen en sociale media.

Ten slotte kunnen ambassades evenementen organiseren die het belang van degelijke journalistiek benadrukken. Zo organiseerde onze ambassade in Mexico City, samen met de Duitsers, een bijeenkomst om bewustzijn te creëren rond geweld tegen vrouwelijke journalisten in Mexico.  En samen met MFC-covoorzitters Duitsland en Estland zette onze FOD Buitenlandse Zaken in Brussel een debat op touw over ‘mediavrijheid onder druk in een digitaal tijdperk: een genderperspectief’.

Amal Clooney

Naar aanleiding van diverse internationale dagen stuurt de MFC verklaringen. Zo kaartte ze op 1 november 2024 de straffeloosheid aan voor misdaden tegen journalisten. Op 3 mei 2024 nam ze het op voor milieujournalistiek.

De MFC spreekt zich ook uit over negatieve tendensen die de persvrijheid aantasten - zoals recent in Georgië of Burkina Faso – of over zorgwekkende gevallen zoals van journalist Jose Rubén Zamora in Gatemala. Ze steekt daarmee de plaatselijke journalisten een hart onder de riem. Sinds zijn toetreding tot de coalitie heeft België alle verklaringen van de MFC ondertekend.

De MFC kan verder bogen op een panel van juridische topexperten in mediavrijheid. Dat zijn stuk voor stuk toptalenten zoals de Belgische barones Françoise Tulkens - voormalige Rechter bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens - en celebrity Amal Clooney – Brits topadvocate op vlak van internationale mensenrechten en strafrecht. Het juristenpanel geeft onder andere advies over hervormingen en wetgeving inzake mediavrijheid.

Daarnaast doet de MFC beroep op 22 internationale ngo’s waaronder Reporters Zonder Grenzen. De ngo’s geven eveneens advies aan de MFC leden, trekken de aandacht op zorgwekkende gevallen en zien erop toe dat de coalitie voldoende rekening houdt met de prioriteiten van journalisten en mediawerkers.

Kortom, persvrijheid ligt ons land nauw aan het hart. Als lid van de MFC en samen met alle andere leden zal België – via onze FOD - het belang daarvan wereldwijd promoten.

Meer weten?

What is the MFC? - Media Freedom Coalition

Why media freedom matters