België stuurt VN-drugsbeleid aan

De Commission on Narcotic Drugs van de VN wijdt zich aan de drugsproblematiek. Sinds december 2021 is België voor één jaar voorzitter van de 65ste commissie, een primeur. Eén van de actiepunten betreft de betere toegang tot pijnmedicatie.

  1. Laatst bijgewerkt op
Image
Man leunt hoofd op arm met pillen op voorgrond

© iStock

In 2019 hadden naar schatting wereldwijd 275 miljoen mensen tussen 15 en 64 jaar oud tijdens het voorafgaande jaar minstens 1 keer drugs genomen. Het ging daarbij niet alleen over cannabis, heroïne en cocaïne, maar evengoed over misbruik van medicijnen en psychoactieve middelen zoals amfetamines, pijnstillers en slaapmedicatie.

497.000 drugsdoden

Van die 275 miljoen hadden zo’n 36,3 miljoen mensen een stoornis ontwikkeld als gevolg van het drugsgebruik, in die mate dat ze verslaafd waren en/of een behandeling nodig hadden. Terwijl cannabis het meest gebruikt wordt, veroorzaken opioïden – krachtige, morfineachtige pijnstillers – vaak het meest schade.

Het aantal doden, rechtstreeks of onrechtstreeks te wijten aan druggebruik, stijgt snel. In 2019 zijn er om en bij de 497.000 sterfgevallen genoteerd, daarnaast gingen nog eens 30,9 miljoen gezonde levensjaren verloren. Er is dan ook nood aan een evenwichtige, goed onderbouwde en humane aanpak die de gebruikers en hun omgeving ten goede komt.

Tegelijk hebben andere delen van de wereld gebrekkige toegang tot middelen zoals pijnmedicatie die onder begeleiding worden toegediend. Dat belangrijk probleem treft vooral kwetsbare bevolkingsgroepen, waaronder kinderen, en armere landen.

Het moge duidelijk zijn, drugs vormen een ernstige bedreiging voor de volksgezondheid wereldwijd. En als illegale substanties zijn ze een voorname bron van inkomsten voor de georganiseerde misdaad.

België ontloopt de problematiek zeker niet. Samen met Nederland is ons land zelfs het laboratorium voor de wereld voor drugs als ‘ecstasy’. Veel van de drugstrafiek passeert langs Belgische en Nederlandse havens. Geregeld legt de douane beslag op drugs in de haven van Antwerpen. In 2021 werd maar liefst 89,5 ton cocaïne in beslag genomen. 

België neemt dan ook haar verantwoordelijkheid op. Als toegewijd lid van de Commission on Narcotic Drugs (zie verder) zet ons land daarbij sterk in op internationale samenwerking. België staat voor een evenwichtige benadering die de wereldwijde drugstrafiek aan banden wil leggen, maar ook meer aandacht voor mensenrechten wil brengen in de aanpak van het drugsprobleem.

Image
No patient left behind, ensuring access to and availability of controlled substances for medical and scientific purposes

Commission on Narcotic Drugs

Drugstrafiek en drugsgebruik, beide vormen bij uitstek mondiale fenomenen. En dat vergt mondiale regelgeving en controle. Vandaar dat de VN al in 1946 een commissie heeft ingesteld die zich specifiek wijdt aan de drugsproblematiek: de ‘Commission on Narcotic Drugs’ (CND). De CND is het orgaan dat toezicht houdt op de UNODC – United Nations Office on Drugs and Crime – gevestigd in Wenen (zie kaders).

De Verenigde Naties in Wenen

Zitten de VN en de VN-agentschappen vooral in New York en Genève? Fout! Ook in Wenen zijn een behoorlijk aantal VN-agentschappen gevestigd. De bekendste zijn het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA), de VN-Organisatie voor Industriële Ontwikkeling (UNIDO) en ook het VN-Bureau voor Drugs en Misdaad (UNODC).

Iets minder bekend zijn onder meer de United Nations Office for Outer Space Affairs (UNOOSA), de Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty Organization (CTBTO) en de UN Commission on International Trade Law (UNCITRAL).

De CND stippelt het wereldwijde, toonaangevende beleid uit rond de vele raakvlakken van drugs. Drugstrafiek, drugsproductie, medisch gebruik van drugs, preventie van drugsgebruik, behandeling en rehabilitatie van drugsgebruikers, om er maar een paar op te noemen.

De 53 VN-lidstaten van de CND – die voor 4 jaar verkozen worden, netjes verdeeld over de diverse regio’s – kunnen resoluties voorstellen. Die resoluties worden binnen de CND besproken tot er, in echte Vienna spirit, een consensus gevonden wordt waar elke lidstaat zich in kan vinden. België hecht veel belang aan dit streven naar consensus. Het helpt immers om een groot draagvlak te creëren en spoort staten ertoe aan om constructief samen te werken.

Daarnaast wisselen de lidstaten ook goede praktijken uit, praten ze met de civiele samenleving en debatteren ze over de uitvoering van hun engagementen. Ze sturen ook het werk van UNODC aan dat veel programma’s uitvoert om het mondiale beleid rond drugs te bevorderen. Denk aan projecten rond schadebeperking, drugs in gevangenissen, impact op gezinnen en vrouwen, ondersteuning van drugsgebruikers en zo meer.

Image
Sprekers United Nations Commision on Narcotic Drugs

De 65ste sessie van de Commission on Narcotic Drugs, voorgezeten door de Belgische ambassadeur Ghislain D’hoop (midden). © Ambabel Vienna

Toegang tot pijnstillers: #NoPatientLeftBehind

Sinds 10 december 2021 is België voor één jaar voorzitter van de CND, een primeur. Juister gezegd, ambassadeur Ghislain D’hoop van onze post in Wenen zit één jaar lang de commissie voor. De voorzitter dient zich onpartijdig op te stellen. Dat belet niet dat België zich tijdens dat voorzitterschap kan profileren.

Twee jaar geleden diende ons land samen met Australië een resolutie in over ‘gecontroleerde geneesmiddelen’. Na aanname werd deze door een overweldigend aantal landen gesponsord. Tijdens het huidig voorzitterschap wil ons land nu werk maken van de uitvoering van de genomen engagementen in die resolutie. Daarom werd, met steun van de FOD Volksgezondheid, een reeks evenementen gepland onder de banner #NoPatientLeftBehind.

‘Gecontroleerde substanties voor medisch gebruik’ of kortweg ‘gecontroleerde geneesmiddelen’ gaan meestal over pijnstillers, al is het probleem gelijkaardig voor andere essentiële middelen. Veel landen hebben er immers moeilijk toegang toe terwijl de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) ze als essentiële geneesmiddelen beschouwt.

Landen met moeilijke toegang zien pijnstillers eerder als een illegale of gevaarlijke drug, ze zijn niet beschikbaar of de dokters weten niet hoe ze toe te dienen. Toch zijn pijnstillers vaak heel nuttig en noodzakelijk. Bijvoorbeeld in de palliatieve zorg, maar ook kinderen kunnen ze nodig hebben. Bij gebrek aan toegang ontstaat er een markt aan alternatieven die vaak schadelijk zijn.

Natuurlijk valt niet te ontkennen dat pijnstillers zoals opioïden ook een problematische kant hebben. Zo zijn er vooral in Noord-Amerika veel mensen verslaafd aan. Daar heerst zelfs een ware ‘opioïdecrisis’.

Daarom is het zo belangrijk om een wetenschappelijk gefundeerde en evenwichtige toegang te promoten. Tijdens de onderhandelingen van deze resolutie werd dan ook intens gezocht naar de juiste bewoordingen die rekening hielden met beide contradictorische fenomenen.

België als dé voorvechter

Ondertussen wordt ons land gezien als dé voorvechter voor een betere toegang tot geneesmiddelen. Met de evenementen die de CND-voorzitter promoot onder #NoPatientLeftBehind, hoopt België een groter bewustzijn te creëren, wat moet leiden tot een groter politiek draagvlak.

België is ook actief in DR Congo. Zo werkt de Belgische Ontwikkelingssamenwerking er aan bewustmaking rond pijnmedicatie. De FOD Volksgezondheid op zijn beurt ondersteunt er opleidingen voor gezondheidswerkers die via UNODC en organisaties ter plaatse worden gegeven. Met groot succes! De acties passen binnen een mondiaal programma van de WHO en de Union for International Cancer Control.  

Kwaliteitsvolle medicijnen

Andere Belgische aandachtspunten in CND- en UNODC-verband zijn de mentale gezondheid van adolescenten en de toegang tot kwaliteitsvolle medicijnen. Dat laatste is uitgegroeid tot een belangrijk item van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking. Tijdens de recente top van de Europese en Afrikaanse Unie (februari 2022) organiseerde minister van Ontwikkelingssamenwerking Meryame Kitir er een succesvol seminarie over.

België wil ook benadrukken dat de drugsproblematiek heel wat raakvlakken heeft met andere domeinen. Volksgezondheid vanzelfsprekend, maar ook veiligheid (justitie), ontwikkelingssamenwerking en mensenrechten. Een gezamenlijke aanpak is nodig!

Technische agentschappen winnen belang

Van 14 tot 18 maart vond in Wenen de jaarlijkse hoogmis plaats van het CND. In een normaal jaar begeeft zich een ruime Belgische delegatie naar Wenen voor deze bijeenkomst. Er zitten dan meer dan 2.000 belanghebbenden samen. Het inhoudelijke zwaartepunt van onze delegatie ligt bij Justitie, Volksgezondheid en het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten (FAGG). Toch speelt ook Buitenlandse Zaken een voorname rol, vooral via onze Permanente Vertegenwoordiging in Wenen.

Overigens is nog meldenswaard dat technische VN-agentschappen zoals de CND steeds meer aan politiek belang winnen. De grootmachten oefenen vooral in dergelijke agentschappen hun invloedspel uit.

Het is dan ook uiterst belangrijk dat België en de EU daar krachtdadig het multilateralisme tegenover plaatsen. Het is nog altijd mogelijk om op internationaal niveau samen te werken en overeenstemming te vinden, al vergt het best wat inzet. Ons land gaat alvast de uitdaging aan, onder meer in de CND.

Door de huidige internationale situatie staat de bovengenoemde Vienna spirit, gericht op consensus en een constructieve dialoog, onder grote druk. Het komt er voor het Belgisch voorzitterschap dan ook op aan om deze te vrijwaren.

UNODC doet meer dan je denkt

Naast het drugsprobleem dat in de Commission on Narcotic Drugs besproken wordt, buigt de United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC) zich nog over een pak andere kwesties.

Zo is de United Nations Convention against Transnational Organized Crime (UNTOC) het voornaamste internationale instrument in de strijd tegen de transnationale georganiseerde misdaad. Deze conventie is ook nuttig in de strijd tegen vervalste medicijnen, een prioriteit voor België.

De United Nations Convention against Corruption (UNCAC) is het enige, wettelijk bindende anti-corruptie-instrument op wereldwijd niveau. Hier neemt België onder andere het voortouw van de strijd tegen corruptie gelinkt aan milieumisdaad.

Dan is er nog de Commission on Crime Prevention and Criminal Justice (CCPCJ), het belangrijkste VN-beleidsorgaan voor misdaadpreventie en misdaadjustitie. UNODC besteedt ook aandacht aan mensenhandel, cybercriminaliteit, illegale handel in wilde dieren en zo meer.

Belgen in UNODC

Een aantal Belgen zijn binnen de UNODC actief op het hoogste niveau. Zo is voormalig minister Inge Vervotte lid van de 5-koppige raad van bestuur van de UN Voluntary Trust Fund for Victims of Trafficking in Persons, een instantie die financiële steun toekent aan grassroots-organisaties die zich ontfermen over slachtoffers van mensenhandel. Over mensenhandel bestaat ook een internationale sensibiliseringscampagne, de Blue Heart Campaign, waar België zeer actief aan deelneemt.

De directeur voor beleidsanalyse en publieke zaken, Jean-Luc Lemahieu, en het hoofd van het ‘Secretariaat van de Beleidsorganen’, Jo Dedeyne-Amann, zijn eveneens afkomstig uit ons land. Dat leidde tijdens de CND op zeker moment tot een compleet Belgisch podium!