België zet zich onvermoeibaar in voor een onafhankelijk en onpartijdig Internationaal Strafhof

België is altijd al een actief voorstander geweest van het Internationaal Strafhof. De wereld heeft immers nood aan een onafhankelijk en onpartijdig Hof dat bevoegd is om oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid, genocide en misdaden van agressie te berechten. Als lid van het Bureau van de Assemblee (2024-2026) kan ons land nog meer gewicht in de schaal leggen om het Hof te ondersteunen bij haar opdracht.

België steunt het Internationaal Strafhof – verder het Hof genoemd - onverminderd sedert de opstart van zijn activiteiten in Den Haag in 2002. Voor ons land is het immers cruciaal dat zware misdaden – misdaad van genocide, misdaden tegen de mensheid, oorlogsmisdaden, misdaden van agressie - niet onbestraft blijven én dat ook de slachtoffers van die misdaden gehoord en vergoed worden (zie kader).

Voor België is het Hof dan ook een uniek en onmisbaar orgaan. Want zonder gerechtigheid kan er geen duurzame vrede zijn. De wereld heeft nood aan een gerechtshof dat – complementair aan de nationale strafrechtsstelsels - dergelijke grove misdaden onpartijdig en onafhankelijk kan berechten.

Meerdere amendementen

België zette zich onder meer in om het juridisch kader van het Hof te verstevigen. Zo hebben we met succes meerdere amendementen voorgesteld om nieuwe oorlogsmisdaden in zijn mandaat op nemen zoals het gebruik van biologische wapens of van laserwapens die permanente blindheid veroorzaken.

Ons land ijvert ook voor een zo ruim mogelijke bevoegdheid van het Hof inzake ‘misdaden van agressie’. We vinden trouwens dat ook ecocide – de massale vernietiging van ecosystemen – kan worden toegevoegd als een misdaad dat onder de rechtsmacht van het Hof valt.

België financiert tevens het budget van het Hof. De verplichte jaarlijkse bijdrage bedraagt ongeveer 2,2 miljoen euro – op een totaalbudget van ongeveer 200 miljoen euro. Daarnaast geeft ons land vrijwillige financiering. Onder andere aan het slachtofferfonds (zie kader), het straffonds van de procureur (5 miljoen euro), en het speciaal fonds van de griffier voor de veiligheid van het Hof (700.000 euro).
 

Dreigende sancties

België geeft ook onverminderd politieke steun. Het Hof krijgt het immers geregeld zwaar te verduren. Denk aan uiterst professionele cyberaanvallen en bedreiging van verkozen magistraten met sancties.

Daarnaast dreigen bepaalde landen soms met zware maatregelen, onlangs nog door de VS. Het Hof werkt aan een mogelijk arrestatiebevel van de Israëlische premier Netanyahu en zijn defensieminister Gallant, naast 3 leidende figuren binnen de terreurbeweging Hamas (waaronder 2 recent overledenen). Prompt stemde het Huis van Afgevaardigden in de VS een wet die verplichte sancties en visabeperkingen oplegt aan ‘elke vreemde entiteit die samenwerkt met het Hof of het van fondsen voorziet bij vervolgingen van de VS, Israël of een andere VS-bondgenoot die geen partij is bij het Hof.’

Als deze beslissing ook door de Amerikaanse Senaat wordt aangenomen, kan dat de werking van het Hof ondermijnen. Zo zouden bijvoorbeeld bedrijven actief in telecom en cyberveiligheid niet meer met het Hof kunnen of willen samenwerken.

Verklaring van steun

Als reactie op die dreiging drongen onze diplomaten bij de Amerikaanse overheid aan om die sancties niet door te voeren. Bovendien coördineerde België – samen met Slovenië, Chili, Jordanië en Senegal – een verklaring van steun aan het Hof. Tot nog toe hebben al 93 van de 124 landen die partij zijn bij het Hof haar mee ondersteund.

De verklaring herinnert aan de beslissende rol die het Hof speelt in de internationale architectuur van vrede en veiligheid, en stelt dat dergelijke grove inbreuken op de onafhankelijkheid en de onpartijdigheid van het Hof onaanvaardbaar zijn.

België blijft bij elke gelegenheid zijn steun betuigen aan het Strafhof en zijn onafhankelijkheid en onpartijdigheid respecteren. Ons land roept de andere staten die partij zijn, op om dat ook te doen.

Bureau van de Assemblee

Vanaf 2024 is België voor 3 jaar lid van het Bureau van de Assemblee van de verdragspartijen. Het Bureau staat aan het hoofd van de Assemblee, die onder meer verantwoordelijk is voor de vaststelling van de jaarlijkse begroting en voor het verstrekken van algemene richtlijnen voor de administratie van het Hof. Op die manier zit ons land mee aan het stuur van de interne werking.  

Zo heeft het Bureau van de Assemblee 21 leden, die zo goed mogelijk de geografische regio’s vertegenwoordigen. Maar het kan juister. Eén van de dossiers die op tafel ligt tijdens het Belgisch lidmaatschap bestaat eruit om de Afrikaanse landen beter te vertegenwoordigen.

Een ander punt dat aan bod zal komen, is het stemrecht van landen die niet in orde zijn met de betaling van hun verplichte bijdrage. Normaal gezien verliezen verdragspartijen hun stemrecht als ze 2 jaar hun bijdrage niet betaald hebben. Alleen wordt dat nu te gemakkelijk teruggegeven. Er moeten criteria uitgewerkt worden waardoor strenger kan omgegaan worden met de teruggave van het stemrecht.

Als lid van het bureau kan ons land nog meer gewicht in de schaal leggen om het Hof beter te laten functioneren, met inachtneming van de onafhankelijkheid van het Hof. In het bureau krijgt België ook toegang tot heel veel informatie. We staan voortdurend in contact met de lidstaten – bijvoorbeeld in Afrika en Latijns-Amerika - en krijgen zo goed zicht op hun prioriteiten.

Kritiek

Het Hof krijgt veel kritiek te slikken, onder andere dat het te traag zou werken. Toch kan het – sinds zijn oprichting in 2002 - al mooie resultaten voorleggen. Er werden 57 personen gedagvaard, 5 onderzoeken werden afgesloten (Oeganda, Kenya, Georgië…) en 12 zijn nog lopende (Oekraïne, Venezuela, Democratische Republiek Congo,, Soedan…). Daarnaast werden 5 veroordelingen uitgesproken en zijn er 4 reparatieprocedures aan de gang, waarvan er een net is voltooid.

Men verliest al te makkelijk uit het oog hoe complex de onderzochte misdaden zijn. Het Hof moet ter plaatse de bewijzen inzamelen, de getuigen naar Den Haag laten komen én hen beschermen zonder het recht op verdediging te vergeten. Dat vergt veel tijd en inzet.

Een veelgehoorde kritiek is voorts dat het Hof vooral Afrikaanse landen viseert. Een belangrijke kanttekening daarbij is dat vooral Afrikaanse landen sterk hebben bijgedragen aan de oprichting van het Hof. Momenteel is Afrika er de sterkst vertegenwoordigde regio. Er zijn ook veel landen uit Afrika die steun vragen bij het Hof omdat hun eigen gerechtssysteem de misdrijven niet kan berechten.

Bovendien zijn er wel degelijk dossiers in andere continenten zoals Latijns-Amerika (Venezuela, Colombia…) en Azië (Afghanistan, Bangladesh/Myanmar). Recent kwamen daar Oekraïne en Palestina bij.

Op goede weg

Het Hof is dus op de goede weg. Een belangrijke test zal zijn als de VS hun sancties al dan niet doorvoeren. Als de sancties er komen, kan dat de werking van het Hof zo goed als verlammen.

Het Hof blijft hoe dan ook zichzelf vervolmaken, onder andere om zijn onafhankelijkheid en onpartijdigheid veilig te stellen. Als lid van het Bureau van de Assemblee wil ons land zich daar nog extra voor inzetten. Een solide internationaal strafhof met een universele roeping is meer dan ooit nodig, zeker in tijden waarin landen en landengroepen de neiging vertonen om meer op zichzelf terug te plooien. Grove schendingen van het internationaal recht mogen nergens onbestraft blijven.