Cijfer van april 2022: 49 internationale organisaties in België

België is een sterk gegeerde vestigingsplaats voor internationale gouvernementele organisaties. Dat heeft veel te maken met de aanwezigheid van de EU, en ook wel de NAVO. Zo kiezen veel agentschappen van de VN (ILO, FAO, WHO…) voor een afdeling in Brussel omdat ze dan dicht bij de EU zijn. Nauwe samenwerking met de EU is voor hen interessant omdat dat vaak gepaard gaat met financiering.  

De EU en de NAVO trekken ook heel wat diplomatieke missies aan in Brussel. De lidstaten hebben er immers een Permanente Vertegenwoordiging nodig. Met zijn ruim 300 buitenlandse diplomatieke missies herbergt Brussel de grootste diplomatieke gemeenschap ter wereld.

 
Zetelakkoord

Al die instellingen moeten ook vlot kunnen functioneren. Ze hebben daartoe nood aan een juridische basis en gebouwen, en het personeel moet kunnen genieten van bepaalde voorrechten en immuniteiten. Al die zaken worden nauwgezet verwoord in een bi- of multilateraal ‘zetelakkoord’ dat door het Interministerieel Comité Zetelbeleid (ICZ) – onderdeel van onze FOD – onderhandeld wordt.

 
SHAPE

Het ICZ vindt zijn oorsprong in 1966 toen de Franse president De Gaulle zich uit de militaire structuur van de NAVO terugtrok. Op heel korte tijd moest SHAPE – één van de strategische hoofdkwartieren van de NAVO, toen nog in Frankrijk – een nieuwe vestiging krijgen. België ging de uitdaging aan. Op een jaar tijd slaagde ons land erin om een nieuw hoofdkwartier te bouwen in Casteau, vlakbij Mons. De voorganger van ICZ stond in voor de coördinatie van dat huzarenwerk.

Omdat het nuttig werk leverde, mocht dit interministeriële orgaan – later omgedoopt tot ICZ - blijven bestaan. Het maakte deel uit van Buitenlandse Zaken, maar ook Openbare Werken (later de Regie der Gebouwen), Financiën, Defensie en dergelijke waren er bij betrokken. Ook vandaag valt het ICZ onder de minister van Buitenlandse Zaken, maar het finale toezicht op zijn activiteiten valt onder de premier. Vandaar dat het ICZ in de kanselarij gevestigd is.

 
Gebouwen, veiligheid en fiscaliteit

Eens een zetelakkoord afgesloten is, kunnen de internationale instellingen voor al hun vragen rond gebouwen, veiligheid en fiscaliteit bij het ICZ terecht. Het ICZ vormt dus een uniek loket dat die vragen dan doorstuurt naar andere FOD’s.

Sommige organisaties vragen bijvoorbeeld een gebouw aan België, zo niet zoeken ze een vestigingsplek in een ander land. Zo zorgde ons land voor panden voor de Wereld Douane Organisatie en het NCIA, het communicatie-agentschap van de NAVO. In dat geval staat het ICZ in voor de coördinatie. Een grote werf zijn momenteel de bouwprojecten van SHAPE. Omdat de gebouwen compleet verouderd zijn, moet een gloednieuw hoofdkwartier verrijzen op 5-6 jaar tijd.

De internationale organisaties hebben ook recht op bescherming: ze moeten onder veilige omstandigheden kunnen werken. Soms vragen ze bijkomende bescherming. Dan bekijkt ICZ samen met Binnenlandse Zaken (Politie) in hoeverre die vraag verantwoord is.

Ten slotte komen er geregeld vragen binnen rond fiscaliteit. Het personeel van de internationale organisaties geniet immers een aantal voorrechten zoals vrijstelling van inkomstenbelasting, btw en registratierechten voor de kantoorgebouwen. Vragen rond fiscaliteit worden samen met de FOD Financiën bekeken.

 
Diplomatiek en economisch belang

Waarom zijn die internationale organisaties zo belangrijk voor België? Vooreerst krijgt ons kleine land daardoor buitengewoon veel visibiliteit in de wereld. Alleen al door de aanwezigheid van de EU en de NAVO zakken er bijna dagelijks buitenlandse ministers en staatsleiders af naar België. Vaak maken die van de gelegenheid gebruik om ook de minister van Buitenlandse Zaken of de premier te ontmoeten. Een groot deel van het diplomatieke werk van onze FOD speelt zich daardoor in Brussel af.

En vanzelfsprekend is er ook een aanzienlijke economische weerslag. Al die internationale organisaties brengen zo’n 100.000 mensen (familieleden inbegrepen) naar België met een koopkracht die beduidend hoger ligt dan die van de gemiddelde Belg. Het Brusselse gewest heeft grosso modo 20% van zijn economie te danken aan de grote internationale aanwezigheid. Ook de Vlaamse rand rond Brussel pikt een graantje mee omdat veel expats zich daar gevestigd hebben. SHAPE op zijn beurt is goed voor 7000 à 8000 mensen in de streek rond Mons.

 
Luxepositie

Precies door de aanwezigheid van de NAVO en de EU bevindt België zich in een luxepositie. De internationale organisaties komen vanzelf naar ons toe. Het ICZ hoeft dan ook geen actief lobbywerk te doen.

Op die manier zijn er altijd wel enkele organisaties waarmee het ICZ een zetelakkoord onderhandelt. Recent werd een akkoord bereikt met de Intergovernmental Autority on Development (IGAD), een groep Oost-Afrikaanse landen die streeft naar modernisering. Momenteel lopen er onderhandelingen met de Inter-American Development Bank.

 
Enkel gouvernementeel

Let wel, het ICZ is enkel bevoegd voor internationale gouvernementele organisaties. Dat zijn organisaties die opgericht worden door en samengesteld zijn uit staten en die gefinancierd worden door de bijdragen uitbetaald door hun lidstaten. Niet-gouvernementele organisaties vallen niet onder de bevoegdheid van de ICZ.

Vaak worden hogere aantallen genoemd als het gaat over de internationale organisaties in België. Voor het hier geciteerde getal 49 beperken we ons tot die organisaties waarmee het ICZ een zetelakkoord heeft afgesloten. De Verenigde Naties, de NAVO, SHAPE en de Europese Instellingen worden daarbij als één organisatie beschouwd. Behalve SHAPE en aanverwanten bevinden vrijwel alle internationale organisaties zich in Brussel.

 
Bekijk de volledige lijst met internationale organisaties in België.

Lees ook: Brussel als internationale hoofdstad, een troef voor ons land