Cijfer van april 2025: onze FOD bewaart alle 8.100 verdragen die België sedert 1830 afgesloten heeft

Maar liefst 8.100 verdragen heeft het Koninkrijk België afgesloten sinds zijn ontstaan in 1830. Al die verdragen worden binnen onze FOD bewaard. Het omvat kleppers zoals het verdrag dat de Belgische onafhankelijkheid definitief erkent uit 1839, de akte van de Conferentie van Berlijn uit 1885, het handvest van de Verenigde Naties uit 1945 en het klimaatakkoord van Parijs uit 2015.

Een land is nooit een eiland: het maakt deel uit van de ‘grote wereld’ met nog 194 andere landen. En daarmee moet het onvermijdelijk relaties aangaan. Om dat allemaal wat vlot te laten verlopen, worden er verdragen afgesloten.

Een verdrag kan je definiëren als ‘een internationale juridische, schriftelijke overeenkomst tussen staten of andere ‘subjecten’ (= dragers, partijen) van internationaal recht’. Een bilateraal verdrag wordt afgesloten tussen 2 staten en/of andere subjecten van internationaal recht, een multilateraal verdrag tussen meerdere staten.
 

Erkenning Belgische onafhankelijkheid

Het allereerste verdrag dat België in 1831 – kort na zijn ontstaan in 1830 – afsloot, had betrekking op de vorming en de erkenning van de piepjonge natie. Het betrof een multilateraal verdrag dat het jonge België aanging met de toenmalige grootmachten Oostenrijk, Groot-Brittannië, Frankrijk, Pruisen en Rusland – ondertekend op 15 november 1831.

Het echte garantieverdrag werd echter pas op 19 april 1839 ondertekend – door dezelfde grootmachten - en verving het voorgaande verdrag uit 1831. Het omschreef de definitieve erkenning van de Belgische onafhankelijkheid. Het bilaterale verdrag tussen België en Nederland - dat een bijlage bij het garantieverdrag vormt - legde ook de grenzen vast (van belang voor Limburg en Luxemburg).
 

8.100 verdragen

Sindsdien werd het ene na het andere verdrag afgesloten. Vandaag staat de teller op maar liefst 8.100 verdragen! En ze worden allemaal zorgvuldig bijgehouden door onze FOD. Van de bilaterale verdragen bewaren we de originele exemplaren, van de multilaterale verdragen zijn het de ‘voor eensluidend verklaarde afschriften’ bezorgd door de depositaris van het verdrag.

De depositaris is het land of de organisatie die de originelen van de multilaterale verdragen bijhoudt, naast de volmachten voor ondertekening en de bekrachtigingsinstrumenten voor deze verdragen. Overigens is België zelf depositaris van 137 multilaterale verdragen en protocollen, onze FOD houdt de originele exemplaren ervan bij.
 

Bilateraal

We geven hieronder een greep uit een aantal opmerkelijke verdragen. Qua bilaterale verdragen valt de overeenkomst tussen België en Frankrijk uit 1832 op ‘om de voorwaarden van de intocht en het verblijf van het Franse leger in België’ vast te stellen. Frappant is dat ook de huwelijksovereenkomst van ons allereerste vorstenpaar – Leopold I en Louise d’Orléans – als een verdrag beschouwd werd en dus ook geratificeerd werd. Een staatszaak dus…

De eerste bilaterale verdragen handelden vooral over het recht om te erven, het recht om goederen te verkrijgen, postovereenkomsten, uitlevering van criminelen en over vriendschap, handel en scheepvaart. In 1850 bijvoorbeeld sloot België een verdrag over ‘vriendschap, handel en scheepvaart’ met Peru, keurig handgeschreven en met verzegelde handtekeningen.

Ook met de toen nog aparte entiteiten van wat later Duitsland en Italië zouden worden, sloten we verdragen af. Denk aan Baden, Württemberg, Saksen-Coburg-Gotha, Beieren, Sardinië en zo meer. In 1960 sloot België een verdrag van vriendschap, bijstand en samenwerking af met de toenmalige republiek Kongo. Dat verdrag werd 10 jaar later al vervangen

Een recent bilateraal verdrag uit 2024 regelt de politie- en douanesamenwerking tussen België en Duitsland. Daardoor zullen de autoriteiten van beide landen meer informatie met elkaar kunnen uitwisselen en meer grensoverschrijdende operaties kunnen uitvoeren.
 

Multilateraal

Bij de multilaterale verdragen zitten er een aantal ronduit historische. Zo verdeelden de Europese mogendheden Afrika onder elkaar na de ondertekening van de ‘algemene Akte van de Conferentie van Berlijn’ uit 1885. Dat markeerde het begin van de wedloop om de kolonisering van Afrika.

Na de Eerste Wereldoorlog volgde het zogenaamde verdrag van Versailles of ‘het vredesverdrag tussen de geallieerde en geassocieerde mogendheden en Duitsland’. Dit verdrag herverdeelde delen van Europa – België kreeg de Oostkantons –, legde herstelbetalingen op, beperkte de bewapening, en zo meer.

Ook de oprichting van belangrijke internationale organisaties na de Tweede Wereldoorlog vergde een verdrag. Zo legde het handvest van de Verenigde Naties – ondertekend in San Francisco in 1945 – de grondslag van de VN. Het bepaalt de rechten en de plichten van de lidstaten en legt de organen en procedures vast.

Het Noord-Atlantische Verdrag  - ondertekend in Washington in 1949 en de oorsprong van de NAVO – wilde de krachten bundelen tegen de als bedreiging beschouwde krijgsmachten van de Sovjet-Unie. In mei 1949 werd in Londen het statuut van de Raad van Europa ondertekend. Deze Raad zou in 1950 het Europees verdrag aannemen ‘ter bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden’.

De basis van de huidige Europese Unie werd in 1957 gelegd in Rome, met de ondertekening van het ‘verdrag tot oprichting van de Europese Economische Gemeenschap of de EEG’. De 6 pionierslanden waren België, Nederland, Luxemburg, West-Duitsland, Frankrijk en Italië.

Later volgden er meerdere conventies rond onder meer klimaat en milieu, met als topper het Klimaatakkoord van Parijs in 2015 dat bindende doelen vooropstelde om de uitstoot van CO2 te verminderen.

De wereld staat echter niet stil. Momenteel werken de VN bijvoorbeeld aan een verdrag om de plasticvervuiling drastisch terug te dringen.
 

België als depositaris

Aan het begin van de 20^ste eeuw werd ons land depositaris van een aantal zeerechtverdragen.

Daarnaast is zeker het verdrag over de oprichting van een internationale douaneraad uit 1950 het vermelden waard. Deze organisatie heet thans Werelddouane-organisatie, telt 186 leden telt en heeft haar zetel in Brussel.

Nog een voorname is het internationaal verdrag ‘tot samenwerking in het belang van de veiligheid van de luchtvaart’, ondertekend te Brussel in 1960. Dat luidde de oprichting in van EUROCONTROL, een overkoepelend, uniform Europees luchtverkeersleidingssysteem.

Het meest recente, 137^ste verdrag waarvan we depositaris zijn, betreft het verdrag van Ljubljana-Den Haag ‘betreffende internationale samenwerking inzake het onderzoek en de vervolging van genocide, misdaden tegen de mensheid, oorlogsmisdaden en andere internationale misdaden’ (gekend als MLA-verdrag). Door het verdrag zullen staten beter kunnen samenwerken. Het verscherpt de verplichtingen van staten om daders van de ernstigste internationale misdrijven te vervolgen of uit te leveren.

Kortom, onze collectie verdragen geeft een uiterst gevarieerd en boeiend beeld van 2 eeuwen geschiedenis, een goudmijn voor historici dus!