Cijfer van september 2023: 320 metissen contacteerden Rijksarchief met vragen over afkomst

Tot nu toe hebben al 320 metissen of hun nazaten informatie ingewonnen over hun afkomst bij het Rijksarchief. Het project - door onze FOD mee gefinancierd - wordt verlengd tot eind januari 2026.

Sinds 2019 klopten al 320 metissen – of hun nazaten – aan bij het Rijksarchief met de vraag om meer helderheid te verschaffen over hun herkomst. Allemaal hoopten ze – na vele jaren in het ongewisse gelaten te zijn – hun parcours en familiegeschiedenis te reconstrueren. Van zowat 70% van de aanvragen – tot nu toe - kon het onderzoeksteam effectief nieuwe gegevens aan het licht brengen.
 

Beroofd van familie en identiteit

Die metissen werden tijdens de koloniale periode geboren uit een relatie tussen veelal een Belgische vader en een moeder uit het toenmalige Belgisch-Congo en Ruanda-Urundi. Omdat ze noch blank noch zwart waren, wist de koloniale overheid niet goed wat aanvangen met hen. Daarom werden vele kinderen van hun moeder weggehaald en in een instelling geplaatst, vaak ergens ver weg. Sommigen kwamen in België terecht.

Die praktijken hebben tot aanzienlijke trauma’s geleid en diepe wonden geslagen. De voornamen en achternamen werden veranderd, net als de geboortedata. Broers en zussen werden van elkaar gescheiden. Zo werden ze niet alleen van hun familie beroofd, maar ook van hun identiteit. Hoeveel kinderen slachtoffer werden van het systeem is onbekend.
 

Erkenning van onrecht

Na een jarenlange strijd om erkenning nam het federaal parlement op 29 maart 2018 unaniem de ‘Resolutie-Metissen’ aan. Een jaar later heeft toenmalig premier Charles Michel - in naam van de federale regering - in een toespraak officiële excuses aangeboden voor het onrecht en het lijden dat de metissen werd aangedaan. Ook de huidige regering wil de Resolutie-Metissen onverminderd uitvoeren.

Een belangrijk onderdeel van de Resolutie is een onderzoeksproject waardoor de betrokkenen toegang krijgen tot de archiefbestanden om zo hun familiegeschiedenis op te helderen. Het project ging van start op 1 september 2019. Onze FOD leverde de financiering (400.000 euro) en heeft er de leiding over, samen met het Rijksarchief.

Onlangs beslisten de betrokken ministers en staatssecretaris – Buitenlandse Zaken, Ontwikkelingssamenwerking en Wetenschapsbeleid – om het project te verlengen tot 31 januari 2026. De ministerraad keurde de verlenging goed op 14 juli 2023. Er wordt 350.000 euro voor uitgetrokken, een cofinanciering van de 3 betrokken departementen.
 

20 km archieven

Die verlenging drong zich op, niet alleen omwille van de vele gegadigden – 320 tot nu toe – maar ook omdat het behoorlijk complex werk is. Het gaat immers om meer dan de 10 km koloniaal of Afrika-archief die oorspronkelijk bij onze FOD gehuisvest was. Er bevinden zich ook waardevolle documenten in de voormalige kolonies – onder meer op de Belgische ambassade in Kinshasa en in de nationale archieven van Rwanda en Burundi – en zelfs in Vaticaanstad. Veel metissen kwamen immers terecht in katholieke instellingen zoals het instituut Save van de Witte Zusters in Rwanda. De onderzoekers moeten in totaal zo’n 20 km aan archieven doorploegen, verspreid over niet minder dan 80 instellingen!
 

Huilen van geluk

Het werk loont zeker en vast. Het is immers voor de aanvragers een enorme opluchting als er eindelijk een spoor gevonden wordt van hun familiegeschiedenis. Zo begon een man in Kinshasa te huilen van geluk toen hij vernam dat het team een foto van zijn Belgische vader had gevonden. Maar het kan ook gaan over documenten over een school waar ze naartoe geweest zijn of af en toe zelfs de identificatie van een familielid. Niet evident als broers en zussen soms een verschillende familienaam kregen.

Dankzij de verlenging zal het onderzoeksteam – intussen uitgegroeid tot 8 personen – tijd hebben tot eind januari 2026 om vragen te beantwoorden en de archieven uit te pluizen. Op hetzelfde moment zal ook het historisch onderzoek afgesloten worden, met name over de rol van de diverse Belgische overheden (politiek en religieus) bij de behandeling van de metissen in koloniale tijd. Dat laatste is een gezamenlijk project van Buitenlandse Zaken (440.000 euro), Ontwikkelingssamenwerking (300.000 euro) en federaal Wetenschapsbeleid (780.000 euro).