Dansen tegen besnijdenis in Mali

Hoe verander je diepgewortelde tradities zoals de besnijdenis van meisjes? Het Malinese dans- en theatergezelschap Jiriladon doet het met dans. Onze ambassade in Bamako ondersteunde een van zijn succesvolle initiatieven.

  1. Laatst bijgewerkt op
Image
Jonge vrouw danst in een dorp in Mali

De gevormde jonge vrouwen dansen de ziel uit hun lijf. Beeld van het finale optreden in aanwezigheid van het Belgische ambassadepersoneel. © FOD Buitenlandse Zaken

Hoe verander je diepgewortelde tradities zoals de besnijdenis van meisjes? Het Malinese dans- en theatergezelschap Jiriladon doet het met dans. Onze ambassade in Bamako ondersteunde een van zijn succesvolle initiatieven.

Sensibilisering via dans in Mali, kan dat? Dat is toch een uiterst instabiel Sahelland? Het klopt dat het land al 10 jaar geplaagd wordt door allerlei conflicten, maar dat betekent heus niet dat er niets meer mogelijk is. Mali is 2 keer zo groot als Frankrijk en het geweld speelt zich vooral af in het noorden en het zuiden van het land. In hoofdstad Bamako is de oorlog niet dagelijks aanwezig en ook het zuiden blijft redelijk toegankelijk. Onze ambassade in Bamako kan er vrij normaal functioneren.

Daarnaast is Mali een moslimland: 95% van de Malinese bevolking is islamitisch. Maar de Malinezen belijden een heel tolerante vorm van islam, met een sterke soefistische insteek. In dit land met een aloude geschiedenis wordt heel veel muziek gemaakt en dans is er populair, ook voor vrouwen.

Een diepgewortelde traditie uitroeien vergt tijd

Wel is 89% van de Malinese vrouwen en meisjes besneden. Dat fenomeen past binnen een diepgewortelde traditie die zich niet beperkt tot de moslims en die niet door alle moslims wordt gedeeld. Het betreft een brutale vorm van verregaande genitale verminking die vaak leidt tot levenslange lichamelijke ongemakken en psychologische problemen. Doel is de vrouwelijke seksualiteit volledig te onderdrukken.    

Vanzelfsprekend zien vrouwen zich door deze praktijk serieus belemmerd in hun ontplooiing.  Bovendien hebben ze ook te lijden onder seksueel geweld, uitsluiting, schooluitval, gedwongen huwelijken, tienerzwangerschappen… De lijst is lang.

De Malinese wet verbiedt dan wel vrouwenbesnijdenis maar dat verbod wordt niet nageleefd. Deze traditie is namelijk nauw verweven met het geloof van de meeste Malinezen. Het zijn trouwens vrouwen zélf die de besnijdenis uitvoeren en het gebruik mee in stand houden. Vrouwenbesnijdenis kan dus zeker niet in één klap uitgeroeid worden, dat lukt uitsluitend via kleine stapjes van bewustwording én op vraag van de Malinezen zelf. Een westerse opgeheven vinger zou door de bevolking nooit aanvaard worden.

Image
Dansvoorstelling

Dansvoorstelling door Jiriladon op de Belgische ambassade in Bamako op internationale vrouwendag 2022. © FOD Buitenlandse Zaken

Jiriladon zet dans in tegen besnijdenis

De Malinese vereniging Jiriladon heeft alvast een doeltreffende formule gevonden. Dit integere dans- en theatergezelschap heeft in een volkswijk in Bamako een cultureel jeugdcentrum opgericht. Wat primitief maar heel functioneel hakten ze een amfitheater uit de rotswand. Ze plaatsten er een podium en overdekten de ‘theaterzaal’ met een dekzeil. Kinderen en jongeren  kunnen er na schooltijd afzakken om er naar hartenlust te rappen, te hiphoppen, te dansen, te slammen... Jiriladon sluit daarmee aan bij de rijke muzikale traditie in Mali.

Het gezelschap gebruikt dans om aandacht te vragen voor de situatie van vrouwen in Mali. Het werkte eerder al samen met diverse ambassades in Bamako en op internationale vrouwendag in maart dit jaar verzorgden ze een dansspektakel op de Belgische ambassade. Het centrale project van  Jiriladon in 2022 draaide specifiek rond  de rechten van vrouwen en meisjes. België droeg 10.000 euro bij aan het initiatief dat ook steun kreeg van de Luxemburgse ambassade.

20 meisjes worden boodschappers van verandering

Jiriladon leidde 20 jonge vrouwen op om in Bamako en daarbuiten workshops over vrouwenrechten te organiseren, waarbij ze vooral aandacht besteden aan genitale verminking. Om dat delicate onderwerp gemakkelijker bespreekbaar te maken, namen ook enkele traditionele besnijdsters deel aan de informatiesessies. De besnijdsters beloofden allemaal om niet meer te besnijden.

Na het informatieve gedeelte van de opleiding volgde steevast een door de deelneemsters zelf uitgewerkt dansspektakel en toneelstuk. Op die manier konden ze op een ongedwongen manier hun boodschap brengen dat vrouwenbesnijdenis niet meer van deze tijd is. Achteraf konden ze ook binnen hun familie en hun gemeenschap diezelfde boodschap delen. Jiriladon organiseerde daarnaast openbare gespreksmomenten met de traditionele leiders in de dorpen om hen op de hoogte te brengen van de negatieve gevolgen van besnijdenis. 

Het project dat de Belgische ambassade ondersteunde, kende zijn apotheose in een driedaags festival in Bamako. Het voltallige ambassadepersoneel woonde de eerste dag het spektakel bij. De kwaliteit ervan verbaasde. Het was niet alleen intens, ontroerend, hoopvol en bemoedigend, maar vooral: heel mooi!

Image
Jonge vrouwen dansen in een dorp in Mali

Nog een beeld van het finale optreden in Bamako. © FOD Buitenlandse Zaken

Belgische steun met impact

Ook de impact van het project was aanzienlijk. Jiriladon reisde immers ook in caravan naar diverse afgelegen dorpen waar normaal niet veel gebeurt. Als er dan een dansgroep neerstrijkt, zijn ongeveer alle bewoners er gegarandeerd bij. Uiteindelijk mogen we ervan uitgaan dat het initiatief zowat 10.000 mensen rechtstreeks bereikt heeft. Via de traditionele pers (kranten, radio, tv) en de sociale media werd zelfs 50% van de bevolking van Bamako bereikt en 35% van de plattelandsbewoners.

Onze ambassade blikt dan ook meer dan tevreden terug op het initiatief. Met hun relatief beperkte financiering hebben onze collega’s een stevige bijdrage geleverd aan het zachtjesaan afbouwen van diepgewortelde vooroordelen en schadelijke eeuwenoude tradities. Mooi meegenomen was het feit dat de Belgische sponsoring overal stevig in beeld kwam.