De Algemene Vergadering van de VN in 8 vragen

Elk jaar vindt de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties plaats, maar wat houdt dit precies in? Wat is het belang voor ons land en welke rol speelt onze FOD? We zetten het even op een rijtje voor u!

Elk jaar in september begint een nieuw werkjaar voor de Verenigde Naties (VN). Dit valt traditioneel samen met de opening van een nieuwe sessie van de Algemene Vergadering (AV), waar alle staats- en regeringsleiders van de wereld de AV toespreken. Maar welke betekenis heeft dit hele gebeuren? We leggen het u uit in 8 vragen.
 

1. Hoe ontstonden de Verenigde Naties?

De VN zelf ontstonden op de ruïnes van WOII. In 1945 kwamen 51 landen bijeen in San Francisco (VS) om te onderhandelen over een organisatie die moest voorkomen dat een dergelijk gruwelijk conflict in de toekomst opnieuw zou uitbreken. Samen schreven ze het ‘Charter van de VN’.

De opstellers van het charter begrepen echter dat vrede onmogelijk zou zijn zonder terzelfder tijd de sociale en economische ontwikkeling te bevorderen en op te komen voor de mensenrechten. Zo ontstonden de drie hoofdpijlers van de VN.

België was een van die 51 pionierlanden en dus ook een van de eerste landen die het VN-charter onderschreef. 

2. Wat is de Algemene Vergadering?

De Algemene Vergadering is het centrale orgaan van de VN dat functioneert als een soort parlement. Het is het enige orgaan van de VN waarin alle 193 lidstaten zetelen. Alle landen hebben er evenveel te zeggen, want allen hebben één stem. Of het nu de kleine eilandstaat Vanuatu is in de Stille Oceaan of de Verenigde Staten. Op die manier hebben ook kleine landen de mogelijkheid om hun problemen onder de aandacht van de wereld te brengen én samen naar oplossingen te zoeken voor mondiale problemen.

De besluiten van de AV noemen we resoluties. Soms worden ze bij consensus aangenomen, soms wordt erover gestemd.

De AV vindt plaats in de iconische zaal in New York waar de sprekers verschijnen voor een groene marmeren achtergrond met daarachter een gouden wand met het VN-embleem: een wereldbol omgord met olijftakken, als teken van vrede.  

Elk jaar wordt een nieuwe voorzitter verkozen volgens een beurtrol van landengroepen.

De allereerste voorzitter van de AV in 1946 was Paul-Henri Spaak, de toenmalige minister van Buitenlandse Zaken van België. Dat toont aan dat België van bij het begin een belangrijke rol gespeeld heeft binnen de VN en tot vandaag nemen we ons multilateraal engagement bijzonder ernstig.
 

3. Wat doet de Algemene Vergadering?

De AV is het belangrijkste orgaan van de VN dat het beleid van de organisatie bepaalt. Ze kan zich in principe over zowat alle wereldproblemen uitspreken. De AV duidt de secretaris-generaal aan, kiest de niet-permanente leden van de Veiligheidsraad en beslist over het budget van de organisatie.

In de praktijk wijdt de AV zich aan 6 grote thema’s die elk behartigd worden door een specifieke commissie:

1. Ontwapening
2. Sociale en economische ontwikkeling
3. Mensenrechten
4. Specifieke politieke problemen
5. Budget en administratieve aangelegenheden 
6. Juridische zaken.

Na de ministeriële week in september gaan de commissies tot december dieper in op deze onderwerpen. Dit leidt tot een groot aantal resoluties die achteraf in een plenaire sessie van de AV aangenomen moeten worden.

Problemen rond vrede en veiligheid worden bij uitstek behandeld in een ander hoofdorgaan van de VN, namelijk de Veiligheidsraad. Maar als de Veiligheidsraad niet tot een besluit kan komen – omdat één van de 5 permanente leden een beslissing blokkeert – wordt de discussie doorgeschoven naar de AV.
 

4. Wat gebeurt er elk jaar in september?

De nieuwe voorzitter van de AV opent de vergadering, waarna enkele zittingen plaatsvinden om te beslissen hoe het werk georganiseerd zal worden. Het eigenlijke Algemene Debat op hoog niveau vindt enkele dagen later plaats en daarvoor sturen de lidstaten hun hoogste vertegenwoordigers (staats- en regeringsleiders, ministers) naar New York. Na de voorzitter van de AV en de VN-secretaris-generaal, spreken de staats- en regeringsleiders één voor één de AV toe in de bovengenoemde iconische zaal.

In enkele minuten schetsen de prominenten hoe ze de toestand van de wereld zien en hun eigen land daarin, wat de VN kunnen doen en hoe via internationale relaties gezocht kan worden naar oplossingen voor problemen waar landen en burgers mee te maken hebben. Met hun toespraak willen de sprekers ook aan hun eigen burgers duidelijk maken dat er voor veel problemen uitsluitend op internationaal niveau een oplossing kan gevonden worden.

In de marge van het Algemene Debat vinden honderden activiteiten plaats die in de praktijk vaak minstens even belangrijk zijn. In de eerste plaats heel wat bilaterale onderhouden of overleg tussen ministers van 2 landen. Ook onze Belgische ministers maken daar dankbaar gebruik van. Dit bespaart een pak vluchten naar alle uithoeken van de wereld of het minder persoonlijke contact van digitale vergaderingen.

De bilaterale onderhouden behandelen zaken die betrekking hebben op de VN, maar ook problemen of opportuniteiten tussen België en die andere landen. Er vinden ook gesprekken plaats met hoge functionarissen van de VN zoals de VN-secretaris-generaal.

Daarnaast organiseren de lidstaten in de marge van de AV heel wat evenementen – zogenaamde side events – over onderwerpen die hen dierbaar zijn. Dit kan bijvoorbeeld een panelgesprek zijn waaraan ook sprekers van het maatschappelijk middenveld deelnemen. Zo organiseert België al jaren een evenement over het knooppunt tussen vrede, veiligheid en humanitaire zaken.
 

5. Hoe bereidt België zich voor op een sessie van de AV?

Voor België nemen gewoonlijk de premier, de minister van Buitenlandse Zaken en die van Ontwikkelingssamenwerking deel, maar vaak trekken ook andere ministers naar New York, allemaal met hun eigen programma. Dit alles vergt heel wat voorbereiding, niet alleen qua inhoud, maar ook qua logistiek.

De VN-dienst van de FOD Buitenlandse Zaken coördineert alles in overleg met de kabinetten, in nauwe samenwerking met de directie-generaal Ontwikkelingssamenwerking en de Permanente Vertegenwoordiging van België bij de VN in New York. Ook verscheidene andere diensten van de FOD zijn betrokken. Ze leveren de inhoudelijke achtergrond voor onze ministers die deelnemen aan de vergaderingen, evenementen en bilaterale ontmoetingen.
 

6. Wat is de impact van de jaarlijkse sessie van de AV?

Een hele dag luisteren naar toespraken lijkt heel saai. Toch valt er veel te ontdekken. In enkele minuten moeten de staats- en regeringsleiders een beeld geven van hun buitenlands beleid. Ze vertellen wat ze als problemen en opportuniteiten zien, wat ze willen doen, wat ze van de VN denken en hoe de VN kunnen meehelpen aan oplossingen.

Elk land kan in de toespraken op zoek gaan naar aanknopingspunten. Soms kunnen we bij landen waar we het niet van verwachten, onderwerpen ontdekken waarover we gelijkaardige ideeën hebben. Op die manier kunnen we nieuwe partnerschappen uitbouwen en nuttige elementen identificeren voor onze bilaterale relaties met andere landen.

De AV heeft zeker een impact, alleen merk je dat niet onmiddellijk. De ministers keren meestal niet terug met concrete resultaten in hun reiskoffer, maar het is op zich een mooi resultaat dat de meeste staats- en regeringsleiders er hun engagement in het ‘multilateralisme’ herbevestigen. Met andere woorden, de overtuiging dat internationale problemen zo veel mogelijk opgelost moeten worden door samen te werken in internationale organisaties zoals de VN. De VN-secretaris-generaal maakt ook van de gelegenheid gebruik om op te roepen tot meer samenwerking en om de VN centraal te plaatsen in de wereldpolitiek. Elk Algemeen Debat creëert een nieuw elan.

Tijdens de bijeenkomst in september wordt er ook gewerkt aan allianties over de regionale groepen heen. Bovendien vinden veel besprekingen plaats in de marge van de plechtige zitting (zie hoger). Daar kunnen soms wel concrete resultaten geoogst worden voor onze bilaterale relaties.

Niet te vergeten: het werk van de AV stopt niet na de ministeriële week. De openingszittingen zetten wel de algemene tendens, maar het werk gaat tot december verder in de diverse commissies. En over heel het jaar vinden talrijke zittingen plaats van de AV om internationale problemen te bespreken. De impact kan dus meerdere maanden later nog steeds gevoeld worden.
 

7. Wat is de rol van onze FOD bij de VN?

De VN houden zich bezig met een brede waaier aan thema’s. Voor al die thema’s moet er een Belgische positie bepaald worden. De FOD Buitenlandse Zaken coördineert die positiebepaling samen met andere federale en gefedereerde entiteiten. Dat is de taak van de dienst COORMULTI. We overleggen ook veel binnen onze eigen FOD. De kabinetten geven het politieke akkoord over de posities die we voorstellen.

De VN-dienst stuurt voor een groot deel het Belgisch VN-beleid aan in samenwerking met tal van andere diensten. De posities die België inneemt, worden verwoord in de vorm van ‘instructies’ die we doorsturen naar onze permanente vertegenwoordigingen in New York en andere VN-hoofdsteden zoals Genève en Wenen. Dat kan gaan over een toespraak in naam van België, een onderhandelingspositie, een stemming, etc.

België maakt deel uit van de Europese Unie en pleit daarom voor een sterkere EU-rol in de VN. In de meeste gevallen hebben we dan ook eengemaakte EU-posities. Onze FOD werkt actief mee aan de bepaling daarvan.
 

8. Wat is en doet onze permanente vertegenwoordiging bij de VN?

Net zoals onze ambassades België vertegenwoordigen bij een ander land, zo vertegenwoordigt een permanente vertegenwoordiging (PV) België bij een internationale organisatie. Onze PV in New York vertegenwoordigt België bij de VN. De permanente vertegenwoordiger is het equivalent van een ambassadeur. Hij stuurt het werk van de PV en vertegenwoordigt de belangen van ons land.

Onze PV onderhandelt in naam van België, werkt mee om een EU-standpunt te bepalen en zal ook stemmen waar nodig. Ze stuurt ons rapporten over wat er gebeurt binnen de VN, waarop wij ons baseren om onze analyses te verbeteren en onze posities te bepalen.

Een omvangrijk deel van de taken van de PV bestaat uit netwerken. Onze vertegenwoordigers zoeken en onderhouden contact met collega’s van zo veel mogelijk landen uit alle regio’s om samen te kunnen werken aan multilaterale oplossingen. Als er zich specifieke problemen voordoen, zijn we zo in staat om snel te praten met de betrokken landen.
 

BESLUIT

De ministeriële week van de AV is een groot evenement, maar speelt zich niet uitsluitend af in een bubbel in New York. Integendeel, het is een evenement dat ook onze burgers sterk raakt, want op die bijeenkomst in de VN engageren wij ons als overheid om internationale oplossingen te zoeken voor problemen die hen dagelijks bezighouden.

Denk aan mensenrechten, klimaatproblemen, de energie- en voedselcrisis, de verdediging van de democratie, vrede en veiligheid en zo meer. Allemaal thema’s die relevant zijn voor onze burgers. Geen enkel land kan voor die problemen alleen een oplossing vinden en we moeten daarvoor samenwerken met de internationale gemeenschap. Het is dan ook essentieel dat België, net als alle andere landen, daar actief is.