De Congolese rumba: symbool van eenheid, vreugde en culturele expressie

Tijdens een ministerieel bezoek (9-10 april 2024) aan DR Congo organiseerde onze ambassade in Kinshasa een Congolese rumba-avond. Wist je dat deze warmbloedige muziekstijl door UNESCO erkend werd als immaterieel erfgoed van de mensheid en dat de Congolese diaspora in België een belangrijke rol speelde bij de verspreiding ervan in Europa?

Op 9 en 10 april 2024 reisde de Belgische minister van Buitenlandse Zaken naar DR Congo om er onder andere de schrijnende veiligheids- en humanitaire toestand in Oost-Congo te bespreken als gevolg van het aanslepende conflict daar. Ze ontmoette onder meer haar ambtsgenoot, Christophe Lutundula, en de aftredende premier, Jean-Michel Sama Lukonde, naast de nieuw aangestelde premier Judith Suminwa, voor het eerst een vrouw.

UNESCO-werelderfgoed

Een ministerieel bezoek betekent gegarandeerd hectische tijden voor onze ambassade ter plekke. Zij staat immers in voor de organisatie van de ontmoetingen, transport, logies en zo meer. Vrijwel altijd staat ook een cultureel event op het programma. Een ministerieel bezoek biedt immers een mooie gelegenheid om eer te bewijzen aan de cultuur van het bezochte land. Dit keer zocht onze ambassade het niet bij beeldende kunsten, maar bij muziek, met name de rumba.

Want de rumba is niet zomaar een dans uit DR Congo en Congo Brazzaville. De UNESCO heeft deze warmbloedige muziekstijl ook erkend als immaterieel erfgoed van de mensheid. Bovendien speelde de Congolese diaspora in België een aanzienlijke rol bij de verspreiding ervan in Europa.

De oorsprong van de Congolese rumba gaat terug tot de jaren 1950 en 1960 in Leopoldstad, de toenmalige hoofdstad van Belgisch Congo. Vanuit de Cubaanse ritmes van de cha-cha-cha, de rumba en de charanga ontwikkelde zich een heel eigen Congolese stijl die uitermate populair werd.

Indépendance cha-cha-cha

Tijdens de jaren 1950-1960 zagen talrijke orkesten het daglicht zoals OK Jazz geleid door Franco Luambo. Ook Africa Jazz, opgericht door Joseph Kabasele, was vermaard. Kabasele was in 1960 in Brussel aanwezig op de Ronde Tafel over de emancipatie van Belgisch Congo. Hij componeerde toen het bekende deuntje ‘Indépendance cha-cha-cha’.

Vanaf de jaren 1960 werden tal van Congolese musici actief in Brussel. Zo ontstond in de loop der jaren een rijke culturele uitwisseling tussen beide landen. Die droeg ertoe bij dat de Congolese rumba ook buiten de Afrikaanse grenzen werd verspreid en geapprecieerd.

Vandaag is de rumba een emblematische dans in Congo: een symbool van eenheid, vreugde en culturele expressie. Vooral in de steden wordt deze traditie overgedragen op de jongere generaties. De rumba speelt zelfs een belangrijke economische rol omdat de diverse orkesten het cultureel ondernemerschap stimuleren.

Dansinitiatie

De keuze van een rumba-avond als culturele activiteit bleek dan ook een schot in de roos. In het gezellige restaurant Inzia in Kinshasa – waarvan trouwens een gelijknamig zusterrestaurant bestaat in het Brusselse Matonge – verzamelden zich een 100-tal Belgen woonachtig in Kinshasa: vooral zakenlui, naast wetenschappers, academici en kunstenaars. Daarnaast een 20-tal Congolese ‘vrienden van België’ uit de civiele samenleving, de culturele sector, journalisten en zo meer. En natuurlijk de delegatie van de minister met een Belgische persdelegatie.

Tijdens de sfeervolle avond kreeg het publiek een woordje uitleg over de culturele betekenis van de Congolese rumba en bracht een rumba-orkest het muziekgenre tot leven. Studenten van het Institut National des Arts (INA) – de toonaangevende instelling voor podiumkunsten in Congo – demonstreerden de dans. Voor de liefhebbers was een initiatie in de Congolese rumba voorzien.

In de bloemetjes

Onze ambassade nam bovendien de gelegenheid te baat om 2 pioniers in de bloemetjes te zetten. Brain Tshibanda ontving een ereteken voor zijn bijna 40-jarige loopbaan in dienst van de Belgisch-Congolese relaties, onder meer als directeur van Wallonie-Bruxelles International in Kinshasa. Hij was tevens de drijvende kracht achter de erkenning van de rumba als cultureel erfgoed door UNESCO.

Ook de bekende prof. Yoka Lye Mudaba kreeg lof toegezwaaid. Hij was onder andere actief bij UNESCO en is momenteel directeur-generaal van INA en professor bij de Academie voor Schone Kunsten in Kinshasa. In die hoedanigheid speelt hij een voorname rol bij de hedendaags verspreiding van de Congolese rumba.

De rumba-avond was duidelijk een illustratie van de rijke culturele uitwisselingen tussen Congolezen en Belgen en versterkte het partnerschap tussen beide landen op alle vlak.