De Europese Unie: wat hebben we eraan?

Al zo’n 70 jaar lang werken Europese landen nauw samen. Wat begon op kleine schaal – 6 landen waaronder België – is vandaag een uit de kluiten gewassen Europese Unie (EU) met 27 lidstaten. Die Unie is actief op gigantisch veel domeinen. Een aanzienlijk deel van de Belgische wetgeving spruit dan ook voort uit EU-regelgeving. De EU raakt ons dus persoonlijk op talloze vlakken van ons dagelijks leven.

Toch blijft de EU voor velen nog enigszins onzichtbaar. Wat vooral in de pers komt, is de moeizame weg om met 27 lidstaten een werkbaar compromis te vinden. Maar achter de schermen zet de EU zich in voor veel aspecten van ons leven. In deze didactische fiche willen we een tip van de sluier oplichten over wat de EU voor ons betekent

Vrede

Ruim 70 jaar leven de lidstaten van de Europese Unie in vrede met elkaar. We zijn er zo aan gewoon geraakt dat we het vanzelfsprekend vinden. Maar we mogen niet vergeten dat de EU het product is van 2 bloedige wereldoorlogen. Of zelfs 3, als we de clash tussen Frankrijk en Duitsland in 1870 meetellen.

Het voornaamste doel van de prille Europese economische samenwerking na WOII bestond eruit om conflicten te voorkomen. Want als landen handel met elkaar drijven, worden ze economisch van elkaar afhankelijk en daardoor minder geneigd om het conflict aan te gaan, zo redeneerden de oprichters. Anno 2021 mogen we stellen dat ze slaagden in hun missie.

Geen honger

Eeuwenlang werden Europese landen geteisterd door hongersnoden. Daar is dankzij de Europese samenwerking geen sprake meer van. Een hoeksteen van die samenwerking was immers een ‘gemeenschappelijk landbouwbeleid’. In 2016 werd nog steeds 38% van de EU-begroting (61 miljard euro) geïnvesteerd om landbouwers te ondersteunen bij de duurzame productie van voedsel.

Recent gaat ook meer aandacht naar milieu- en klimaatvriendelijke landbouwpraktijken en moedigt de EU een gezonde levensstijl aan. Zo wil de EU met haar boer-tot-bord-strategie dat tegen 2030 minstens 25% van de landbouwgrond in de EU gebruikt wordt voor biologische landbouw.

Samen sterker en voortrekker wereldwijd

​Het wereldtoneel wordt gedomineerd door sterke machten zoals de VS en China. Ook andere grote opkomende landen zoals India timmeren geleidelijk aan de weg om uit te groeien tot een wereldmacht. De Europese landen afzonderlijk zouden in dit wereldbestel maar een kleine rol kunnen spelen. Maar als EU met 27 lidstaten (en 446 miljoen inwoners in 2018) kunnen ze wel wegen. Zo maakt de totale EU-economie – op basis van het bruto binnenlands product – 16% uit van de wereldeconomie, in vergelijking met China (16,4%) en de VS (16,3%)(2017). Als handelsblok kan de EU voordeliger handelsakkoorden afsluiten met andere landen of regio’s.

Maar ook op andere vlakken kan de EU haar stem laten horen en zelfs een voortrekker zijn. Zo toont de EU een grote klimaatambitie met haar Green New Deal en wil ze zo andere landen tot grotere ambitie aansporen.

De EU kwam ook als eerste naar buiten met strenge privacyregels, de befaamde GDPR of General Data Protection Regulation. De VS nemen nu geleidelijk deze regels over om verwarring met diverse sets van regels te voorkomen.

Als unie slaagt ze erin de stilaan ongebreidelde macht van internetgiganten zoals Facebook en Google in te tomen. Een individueel land als België zou totaal machteloos staan.

Ten slotte verdedigt de EU ook bepaalde waarden en standaarden, en draagt die uit over de hele wereld. Denk aan vrijheid, democratie, gelijkheid, mensenrechten, de rechtsstaat, gendergelijkheid, maar ook regelgeving rond dierenproeven en voedselveiligheid en de strijd tegen kinderarbeid en milieuvervuiling.

Meer welvaart en welzijn

De eengemaakte interne markt bevordert de onderlinge handel tussen de lidstaten en verhoogt zo de welvaart voor ons allemaal. Ook de euro, de gemeenschappelijke munt voor 19 lidstaten, is gunstig voor ondernemingen. Ze kunnen immers vlot betalingen doen in andere eurolanden. De prijzen zijn duidelijk, omrekenen hoeft niet meer.  

Daarnaast neemt de EU heel wat maatregelen om de groei en de werkgelegenheid te bevorderen. Zonder het welzijn van de burgers uit het oog te verliezen via onder meer cultuur, gezond voedsel, milieu, opleiding, sport en gezondheidszorg.

Brussel, hoofdstad van Europa

Brussel wordt de hoofdstad van Europa genoemd. Zo hebben 38 organisaties van de EU in Brussel hun hoofdkwartier of een verbindingsbureau. Daaronder de voornaamste EU-instellingen zoals het Europees Parlement, de Europese Raad, de Raad van de Europese Unie en de Europese Commissie.

Dat brengt met zich mee dat ruim 37.000 EU-medewerkers in ons land gevestigd zijn. Daarrond scharen zich dan nog eens circa 11.700 belangenorganisaties en individuele lobbyisten, naast honderden journalisten en ruim 7.600 diplomatiek personeel.

Omdat er in Brussel nog andere internationale instellingen gevestigd zijn (zoals de NAVO), is het moeilijk om de precieze impact van de EU op de Belgische economie te bepalen. Men schat echter de globale weerslag van de internationale en Europese instellingen en lobby’s op 8,7 tot 13,9 miljard euro en 123.000 tot 163.000 jobs (2020). De EU neemt een belangrijk deel ervan voor haar rekening.

Natuurlijk hebben ook de voorgaande voordelen hun impact op het leven van ieder van ons. Hier willen we echter een aantal concrete voordelen opsommen die ons als individuele burger raken in ons dagelijks leven. Zonder volledig te willen zijn!

Vrij reizen

COVID-19 houdt ons nog even in bedwang, hopelijk komt daar spoedig een einde aan. Want de EU voorziet in de luxe om heel eenvoudig en veilig door de hele EU te reizen. Het Schengenakkoord schafte de grenscontroles af voor 16 Europese landen. Dat betekent dat je er grenzen kan oversteken zonder een paspoort of legitimatie te moeten tonen.  

Bovendien hoef je geen roamingkosten te betalen voor je mobiele telefoon. In 19 landen kan je met je Belgische euro’s betalen. De transactiekosten van je kredietkaart zijn overal gelijk en je rijbewijs is overal geldig. De EU werkt bovendien aan een performant spoornetwerk voor klimaatvriendelijk reizen binnen de EU.

Vrij studeren

Het Erasmus+-programma stelt elke EU-jongere in staat om te studeren, een opleiding te volgen, vrijwilligerswerk te doen of deel te nemen aan een uitwisselingsprogramma in 33 landen binnen en buiten Europa.

Vrij werken

Als EU-burger heb je het recht om in een ander EU-land te werken, zowel als vrijwilliger, stagiair, zelfstandige of werknemer. De EU helpt je zelfs de juiste vacature te vinden. Dankzij EU-wetgeving ben je altijd gedekt door een socialezekerheidsstelsel. De EU omschreef ook minutieus je rechten als werknemer, zoals het recht op 4 weken vakantie of op een uitkering als je als werknemer je baan verliest.

Vrij wonen

Vanzelfsprekend kan je ook makkelijk wonen in elk ander EU-land. Overal in de EU heb je recht op een basisinternetverbinding. En als EU-burger mag je gebruikmaken van de openbare gezondheidsdiensten van ieder ander EU-land onder dezelfde voorwaarden als de inwoners van dat land.

Vrij ondernemen

De interne markt zorgt ervoor dat de EU als één groot gebied geldt, waar je op eender welke plek een bedrijf kan opstarten. Je kan je producten of diensten aanbieden aan alle 446 miljoen EU-consumenten. Goederen, mensen en kapitaal kunnen zich immers vrij bewegen tussen alle EU-landen. De EU biedt coaching, financiering en stages aan voor beginnende ondernemers.

Gezond milieu

De EU beschermt het milieu bij wet. Zo garandeert de EU dat ons drinkwater veilig is en dat onze favoriete zwem- en roeiplek schoon is. Via het Natura 2000-programma onderhoudt de EU 26.000 beschermde natuurgebieden die samen bijna een vijfde van de EU bestrijken. De EU pakt ook luchtvervuilers aan.

Duurzaam en veilig consumeren

Als consument in een EU-land heb je recht op een eerlijke behandeling: van het repareren of vervangen van je spullen als ze binnen 2 jaar defect zijn, bescherming tegen misleidende reclame tot de mogelijkheid om je binnen de 14 dagen te bedenken over een online aankoop.

De EU wil ook af van een wegwerpmaatschappij en maakt daarom werk van een groene, duurzame kringloopeconomie. Voortaan moeten producten langer meegaan en eenvoudig te repareren zijn, of te hergebruiken of te recycleren. Om onze oceanen te beschermen heeft de EU het gebruik van wegwerpplastic verboden.

Klimaatactie

De klimaatverandering zet een zware domper op onze toekomst. Daarom stelt de EU zich heel klimaatambitieus op en is ze met haar Green New Deal wereldleider in de strijd tegen de klimaatverandering. Zo zet ze fors in op hernieuwbare energie, duurzaam transport, stedelijk groen en zo meer.

Ze investeert ook een smak geld – 30 miljard euro alleen al in 2020 en 2021 – in technologieën die ons leven duurzamer maken. Onder meer door de CO2-uitstoot te verminderen en onze bestaande grondstoffen te hergebruiken.

Veiligheid

We hebben het geluk in een veilig werelddeel te leven. En dat niet alleen omdat de EU-constructie ertoe heeft bijgedragen dat de lidstaten al ruim 70 jaar met elkaar in vrede leven. De EU spant zich ook in om bedreigingen uit de buitenwereld te weren. Ze doet dat door er conflicten op te lossen en wederzijds begrip te stimuleren op internationaal niveau.

Veel aandacht gaat naar de buurlanden in het Oosten (Armenië, Georgië, Oekraïne…) en het Zuiden (Noord-Afrika, Midden-Oosten). Daar probeert de EU de stabiliteit te verbeteren. Onder meer door economische ontwikkeling, werkgelegenheid en vervoers- en energie-infrastructuur, maar ook door EU-waarden uit te dragen zoals goed bestuur, democratie en mensenrechten.  

De EU beschikt tevens over een veelomvattend veiligheids- en defensiepakket. Daarmee steunt ze landen die met conflicten en crises geconfronteerd worden. Zo schonk ze meer dan 11 miljard euro als steun aan het Syrische volk en blijft ze samen met de internationale gemeenschap ijveren voor een duurzame oplossing voor het conflict tussen Israël en Palestina.

Ook terrorisme en zware criminaliteit bedreigen onze veiligheid. Daarom stuurt de EU aan op meer informatie-uitwisseling tussen de nationale ‘wethandhavingsautoriteiten’ (politie, justitie) via het overkoepelende Europol, maar ook tussen douanediensten en grenswachten. Ze doet inspanningen om radicalisering (en dus terrorisme) te voorkomen en richtte een agentschap op voor cyberbeveiliging om het internet veiliger te maken.

Je stem telt

De EU is echt niet de ontoegankelijke, bureaucratische moloch waar velen haar voor houden. Wel integendeel! Je EU-burgerschap geeft je recht op inspraak in de manier waarop de EU bestuurd wordt. En dat gaat veel verder dan stemmen bij verkiezingen. Je mag ook je mening geven over een wet die in de maak is, via ‘Geef uw mening’.  De EU gaat ook regelmatig dialogen met burgers aan.

Je mag ook een idee aanbrengen via een EU-burgerinitiatief. Als je een miljoen andere burgers uit minstens 7 landen van je idee kan overtuigen, zal de Europese Commissie je idee in overweging nemen. Ten slotte vormt de Conferentie over de Toekomst van Europa een ideale gelegenheid om als burger je zeg te doen. Het digitaal platform is al beschikbaar vanaf 19 april 2021.

Vaak horen we pas over de EU als er problemen zijn, bijvoorbeeld omdat het moeilijk is om tot overeenstemming te komen over het budget of een regelgeving. Dat draagt bij aan een imago van eerder zwak of traag. Maar achter de schermen werkt de EU een vooruitstrevend beleid uit dat ons dagelijkse leven veel aangenamer maakt, zoals blijkt uit de beperkte lijst in deze fiche. Het is zo evident geworden dat we er niet meer bij stilstaan.

Met 27 lidstaten, en dus 27 uiteenlopende visies, zal de besluitvorming niet altijd even vlot verlopen. De EU is immers een democratische instelling die bij voorkeur naar consensus streeft. Ondanks die verschillen in visie beseffen de lidstaten heel goed wat voor onschatbare waarde de EU hen biedt. Want in een veranderende wereld met opkomende, ambitieuze grootmachten hebben ze als individueel land niets meer in de pap te brokken. De grote toegevoegde waarde van de EU blijkt vandaag meer dan ooit.