De Wereldbankgroep in de huidige geopolitieke context

INTERVIEW – Hoe past de Wereldbank zich aan aan de veranderende geopolitieke context? Onze landgenote Nathalie Francken – directeur bij de Wereldbankgroep en ex-medewerker van onze FOD – gaf ons tekst en uitleg (deel 1).

Onze landgenote Nathalie Francken – ex-medewerker van de FOD Buitenlandse Zaken – werkt al sinds 2018 bij de Wereldbank. Vandaag is ze er directeur van de kiesgroep EDS10 en als zodanig lid van de Board of Directors (zie kader met biografie).

Ze is dan ook de ideale persoon om ons wat meer inzicht te geven in het reilen en zeilen van de Wereldbank en, bij uitbreiding, alle multilaterale ontwikkelingsbanken of MDB’s. Zij spelen immers een niet te onderschatten rol bij de uitvoering van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen en dragen bij aan een stabielere wereldeconomie. En dat heeft een onmiskenbaar positieve invloed op de stabiliteit en welvaart van ons land.

Begin januari was Francken even in het land. Ze nam er onder andere deel aan een conferentie in het Egmontpaleis, georganiseerd door onze FOD – de directie-generaal Ontwikkelingssamenwerking – samen met de FOD Financiën en de regionale handelsagentschappen. Thema: hoe kunnen Belgische bedrijven beter inspelen op de zakelijke opportuniteiten die de MDB’s bieden? Want ook dat behoort tot het takenpakket van de Belgen werkzaam bij de MDB’s én van onze FOD: Belgische bedrijven en andere belanghebbenden ondersteunen om bij te dragen aan de projecten die de MDB’s laten uitvoeren. Na afloop van de conferentie kon Francken ons te woord staan.

De MDB’s zouden nog te veel de verhoudingen in de wereld van na WOII weerspiegelen. Hoe zit dat precies?

In de Internationale Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling (IBRD) bijvoorbeeld – onderdeel van de Wereldbankgroep – wordt tijdens de herziening van het aandeelhouderschap een dynamische formule gebruikt als leidraad: 80% wordt bepaald door het economische gewicht van een lidstaat en 20% door de financiële bijdragen die hij levert aan de Internationale Ontwikkelingsassociatie (IDA). Stichtende leden en lidstaten die meer bijdragen aan de instelling - zoals de VS, het VK en Europa - hebben daardoor meer stemrecht verworven.

Doorheen de jaren werd al stemrecht afgestaan en werd het aandeelhouderschap deels aangepast aan economische en geopolitieke realiteiten. Maar het klopt dat sommige middeninkomenslanden zoals China ondervertegenwoordigd zijn. Een herbalancering ligt echter geopolitiek gevoelig. Zo speelt de rivaliteit tussen de VS en China mee, maar zou ook Japan zijn plaats als tweede grootste aandeelhouder verliezen. Ook sommige Europese landen zijn wat oververtegenwoordigd.

In de IBRD vindt momenteel een discussie plaats over het aandeelhouderschap. België is absoluut voorstander van een sterkere stem en vertegenwoordiging van de lage- inkomenslanden. Maar voorzichtigheid is geboden. Want ook transparantie en respect voor waarden en normen worden meegenomen in het bredere debat rond aandeelhouderschap. Met het aantreden van Trump als nieuwe president van de VS – en de onzekerheid die daarmee gepaard gaat – belooft dat een moeilijke discussie te worden.

Maar het Pact voor de Toekomst dat de VN in september 2024 afsloot, wil de internationale financiële instellingen toch hervormen?

De roep naar een hervorming van de ‘internationale financiële architectuur’ klinkt inderdaad steeds luider, vooral vanuit VN-hoek. Het gaat daarbij over het zeggenschap van het Globale Zuiden rond zaken als internationale fiscaliteit of schuldherschikkingen, ook binnen de Bretton Woods-instellingen. Zoals gezegd, denken we constructief na over voorstellen om de invloed van lage-inkomenslanden te versterken. Daarnaast benadrukken we het belang van diversiteit en gendergelijkheid binnen de instellingen en in hun beleidsorganen.

Anderzijds is er ook een sterke vraag naar bijkomende financiële middelen voor het behalen van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen en de klimaattransitie. Sinds 2 jaar loopt een ingrijpend hervormingstraject van de bank – de zogenaamde WBG Evolution – dat ook een antwoord kan bieden op de roep vanuit New York. Belangrijkste doelstelling: het mandaat, het werkingsmodel en de beschikbare financiering moeten in lijn liggen met de uitdagingen van vandaag die steeds vaker van mondiale aard zijn.

Naast de ontwikkelingsagenda’s van elk land afzonderlijk, zal de bank ook inzetten op grensoverschrijdende uitdagingen die enkel gezamenlijk kunnen aangepakt worden. Denk aan de klimaatverandering, pandemieën of biodiversiteit. Om dat te realiseren zijn maatregelen genomen die de financiële capaciteit van de bank drastisch verhogen. België heeft daarin overigens een belangrijke rol gespeeld via een garantiemechanisme dat onlangs werd uitgewerkt.

Voorts zetten we heel sterk in op hervormingen die de bank efficiënter en effectiever doen werken. Meer dan over het volume van de middelen, willen we dat het gaat over impact en resultaten. Dat is trouwens niet alleen in het belang van ons als donoren, maar ook van onze partnerlanden.

Het Pact voor de Toekomst spreekt ook over een herziening van de ‘schuldarchitectuur’. Hoe zit het daarmee?

De mondiale schuldarchitectuur is de laatste jaren veel complexer geworden. Vroeger speelden traditionele officiële schuldeisers - zoals leden van de Club van Parijs - een grotere rol, vandaag is ook China een belangrijke bilaterale schuldeiser geworden, naast private instellingen. Dat maakt het ingewikkelder om, indien nodig, schuldherstructureringen te onderhandelen. Daarom werd het G20 Common Framework in het leven geroepen.

De Wereldbank doet er alles aan om toekomstige schuldproblemen te vermijden. Zo krijgen lage-inkomenslanden financiële ondersteuning op lange termijn tegen gunstige voorwaarden om hun ontwikkelingsdoelen te bereiken. En landen in schuldennood hebben recht op giften. Voorts verstrekt de Wereldbank technische bijstand om het schuldbeheer, de transparantie en de mobilisatie van binnenlandse middelen te verbeteren.

De BRICS-landen willen tegengewicht bieden aan de dominantie van het Westen en richtten hun eigen ontwikkelingsbank op, de New Development Bank. Welke rol speelt die binnen het geheel van MDB’s?

De BRICS-organisatie werd opgericht met oorspronkelijk 5 landen: Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika. Ondertussen zijn daar Egypte, Indonesië, Iran, de Verenigde Arabische Emiraten, Nigeria en Ethiopië bijgekomen.

Met hun New Development Bank willen ze de zaken anders aanpakken. Ze zetten meer in op de ontwikkeling van lokale financiële markten en het gebruik van de lokale munteenheden, en ondersteunen de financiële stabiliteit. De bank focust – als antwoord op het klimaatakkoord van Parijs - op duurzaamheid en hernieuwbare energie, onder andere via zonnepanelen die in China gemaakt zijn. Elk land draagt evenveel bij en heeft bijgevolg evenveel gewicht en geen vetorecht, al wil China daaraan schaven.

In tegenstelling tot de Wereldbank zetten ze tot nu toe niet echt in op adviesverlening en de uitbouw van een kennisinstelling, al wordt dat ondertussen bijgestuurd. Ze merkten immers dat, als je advies geeft zoals de Wereldbank, je meer globale zichtbaarheid en impact krijgt.

Bovendien gaat de New Development Bank wat soepeler om met waarden en normen, zoals arbeidsrechten. Ze volgt ook niet de sancties die aan Rusland zijn opgelegd. Een recente onafhankelijke evaluatie van hun werk in Afrika was niet erg positief over de duurzame impact van hun interventies.

De Wereldbank wil hoe dan ook meer samenwerken met alle MDB’s, inclusief de New Development Bank, maar wil uiteraard zijn hoge milieu-, sociale en bestuurlijke standaarden behouden.

 Lees ook deel 2 van het interview : De Wereldbankgroep: gigant voor ontwikkeling