Documentaire ‘Besmet’ op Canvas: ruim 100 jaar onderzoek voor de wereldgezondheid

Velen kennen het Instituut Tropische Geneeskunde (ITG) in Antwerpen allicht als de reiskliniek waar je terecht kan voor diagnose en behandeling van ziekten die je in tropische oorden hebt opgelopen. Al horen daar voor alle duidelijkheid ook hiv/aids en andere seksueel overdraagbare ziekten (soa’s) toe. Je vindt er tevens alle info over ziekterisico’s in de tropen en je kan je er laten vaccineren. Maar het ITG is veel meer dan dat.

Overigens, enig idee hoe het ITG in Antwerpen terecht kwam? In koloniale tijden was het een ziekenhuis voor mensen die uit de tropen terugkeerden én een opleidingsinstituut voor hen die naar de tropen afreisden. Vandaar dat het instituut zich dicht bij de haven moest bevinden. In de Congodokken kwamen immers de zieken uit de kolonies per boot toe.

Na de dekolonisatie in 1960 groeide het ITG uit tot een toonaangevend expertisecentrum in de tropische (dier)geneeskunde. Zijn onderzoek in dat domein behoort tot de wereldtop. Zo werd het dodelijke ebolavirus in 1976 mee ontdekt door ITG-onderzoekers Peter Piot en Guido van der Groen.

Het instituut legt zich onder meer toe op allerlei virale ziektes (hiv/aids, COVID-19, zika…), tuberculose, malaria en een reeks verwaarloosde tropische ziekten. Kwetsbare mensen en minder gegoede milieus krijgen bijzondere aandacht.

De resultaten van dat onderzoek wil het ITG ook uitdragen. Het doet dat bijvoorbeeld door opleidingen te organiseren, onder meer bestemd voor mensen uit het Zuiden. Als zodanig vormt het instituut dan ook een belangrijke partner van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking. Het wenst sterke partners in het Zuiden uit te bouwen waarmee ze uiteindelijk op gelijke voet kunnen samenwerken.

Klinkt dat allemaal wat abstract? In de documentaire ‘Besmet’ ga je mee op stap met de onderzoekers van het ITG. Je komt terecht in afgelegen dorpen in Congo, het Amazonewoud in Brazilië, landbouwvelden van Ethiopië en bij inheemse minderheden in afgelegen nederzettingen in Vietnam. Maar je belandt evengoed op onze eigen Belgische autosnelwegen, in voortuintjes en woonzorgcentra. En uiteraard ook in de labo’s in de statige Art Deco-gebouwen van het ITG op het Antwerpse Zuid.

Hoe baanbrekend dat onderzoek wel is, ontdek je eveneens in ‘Besmet’. Je merkt dat de onderzoeksresultaten met buitengewone interesse gevolgd worden in het hoofkwartier van de Wereldgezondheidsorganisatie in Genève én gevolgen hebben tot in de jungle van de Congolese Evenaarsprovincie.

De covid-19-pandemie leek ons dit jaar vanuit het niets te overvallen. Maar wist je dat wetenschappers van het ITG al jaren waarschuwen voor een dergelijke gezondheidsdreiging? ‘Besmet’ maakt je duidelijk dat COVID-19 niet de enige bedreiging vormt. De toenemende globalisatie, de klimaatverstoring en allerlei menselijk gedrag versnellen alleen maar het proces waarmee nieuwe ziektekiemen kunnen opduiken. Hoe goed zijn we daarop voorbereid?

‘Besmet’ toont aan hoe noodzakelijk het werk van het ITG is voor de wereldgezondheid. En misschien wel de voornaamste les uit meer dan 100 jaar onderzoek luidt: wees waakzaam!