Een nieuw elan na 20 jaar B-FAST

Ons Belgian First Aid and Support Team, beter gekend als B-FAST, levert al 20 jaar gouden diensten bij rampen in het buitenland. Om een antwoord te bieden op de complexe en uitdagende realiteit van vandaag, werden de geleerde lessen uit het verleden geïntegreerd in een nieuwe visie.

Jaarlijks vinden er overal ter wereld grootschalige catastrofes plaats. Denk aan natuurrampen zoals overstromingen, aardbevingen en orkanen. Ook door de mens veroorzaakte rampen ontbreken niet: industriële ongevallen, conflicten …  

Als er een ramp optreedt, kan het getroffen land buitenlandse hulp vragen om adequaat en tijdig de dringende eerste hulp te voorzien. Daartoe contacteert het de Europese Unie (EU) of de Verenigde Naties (VN). Daarna kan B-FAST ingeschakeld worden om in te springen.

De crisishulp van B-FAST pakt de hoogdringende noden aan. Zo kan het onder andere water zuiveren of wegpompen, een veldhospitaal opzetten of reddingsoperaties uitvoeren na overstromingen. Daarin schuilt ook het verschil met humanitaire hulp, die de hulp op langere termijn opvangt.

De permanente structuur

Officieel werd B-FAST opgericht in 2003. Maar de nood aan een permanente structuur, die snel en efficiënt kan reageren, ontstond al in 1999. Turkije werd toen getroffen door een zware aardbeving waarop ons land hulp aanbood. De hulpacties verliepen echter vrij ongestructureerd. Zo trokken vrijwilligers op eigen houtje naar de getroffen regio.

Om zulke situaties in de toekomst te vermijden sloegen verschillende overheidsdepartementen – elk met hun eigen expertise – de handen in elkaar. Defensie, de FOD Binnenlandse Zaken, de FOD Volksgezondheid, de FOD BOSA en de Kanselarij van de Eerste Minister creëerden samen met onze FOD – voluit de FOD Buitenlandse Zaken, Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking – B-FAST.

Een maand na de oprichting werd er al een interventieteam van B-FAST naar Algerije gestuurd om er naar overlevenden te zoeken en gewonden te verzorgen na een zware aardbeving. Het team bestond uit 67 vrijwilligers, waaronder Urban Search and Rescue (USAR)-experten met hun speurhonden. Bovenop de medische module doneerde B-FAST generatoren en tenten via het Belgische Rode Kruis.
 

Een tsunami aan hulp

Een van de meest memorabele hulpacties was wellicht die na de dodelijke zeebeving in Zuidoost-Azië op tweede kerstdag 2004. Vloedgolven of tsunami’s van 10 m hoog rolden met een snelheid tot 900 km/uur over de Indische Oceaan en overspoelden de kusten van de hele regio. Er vielen ruim 184.000 doden, vooral in Indonesië en Sri Lanka. Het was een van de zwaarste rampen in de recente geschiedenis.

B-FAST stuurde onder andere slachtofferidentificatieteams naar Thailand. In Indonesië ondersteunde een ander team de plaatselijke overheid en de VN met de bouw van kampen voor ontheemden. B-FAST financierde tevens de verzending van materiaal van UNICEF en Artsen Zonder Grenzen naar Sri Lanka en Indonesië. Daarnaast werden voedselpakketten gedoneerd.

Voorts trad B-FAST onder meer op bij een zware aardbeving in Haïti (2010) en een tyfoon van categorie 5 in de Filipijnen (2013). De operaties verliepen zo goed als vlekkeloos en de teams werkten goed samen met de plaatselijke overheid.

Expertise ontwikkelen

Uit de missies tijdens de eerste 10 levensjaren van B-FAST hebben we veel lessen getrokken. Zo werd al snel duidelijk dat er een overaanbod was aan Search and Rescue-teams terwijl er op andere vlakken tekorten waren. B-FAST besloot daarom zijn Search and Rescue-teams af te bouwen en zich te specialiseren in domeinen als medische zorg via veldhospitalen, waterzuivering, pompen met uiterst hoge capaciteit en tentenkampen.
 

Succes in Turkije

Na de zware aardbeving in Turkije in 2023 stuurde B-FAST een medisch interventieteam ter plaatse om het beschadigde ziekenhuis van Kirikhan te vervangen. Er was toen kritiek te horen dat het team niet snel genoeg ter plaatse was, maar deze werd in een eerder artikel overtuigend weerlegd.

Op nauwelijks 10 dagen tijd slaagde B-FAST erin een volwaardig ziekenhuis op poten te zetten met onder meer een spoeddienst, een afdeling algemene consultaties, een afdeling radiologie, een apotheek, een operatiezaal, een speciale moeder-en-kind-afdeling, een keuken en een waterzuiveringseenheid.

Na 22 dagen werd het veldhospitaal overgedragen aan de Turkse overheid. Gedurende deze periode was het B-FAST-veldhospitaal 24/7 open en werden gemiddeld 159 patiënten per dag geholpen. Zo kon het team van 211 vrijwilligers in totaal 3.503 patiënten helpen. De totale kost van de interventie in Turkije bedroeg 8 miljoen euro.
 

Een nieuwe visie

De wereld is niet meer wat ze was 20 jaar geleden en het domein van de noodhulp ontwikkelde zich de laatste jaren sterk. Het 20-jarig bestaan van B-FAST bleek dan ook de ideale gelegenheid om de visie en het juridisch kader van B-FAST te herzien en aan te passen aan de realiteit van vandaag. Zo duren crisissen tegenwoordig een stuk langer en spelen ze zich soms af in een moeilijker context. Ook de vele geleerde lessen van 2 decennia aan ervaringen werden meegenomen. Het nieuwe koninklijke besluit bevat de volgende krachtlijnen:

• De maximale duur van een operatie wordt verlengd van 10 dagen naar 3 maanden;
• Het wordt sterk aangemoedigd om eerst een multidisciplinair verkenningsteam uit te sturen om de toestand grondig te analyseren. Dat kan kostbare tijd besparen zoals bleek uit de operatie in Turkije (2023);
• Voortaan kan B-FAST ook optreden in onstabiele gebieden, op voorwaarde dat er voldoende veiligheidsgaranties zijn;
• Naast het sturen van noodhulpmateriaal (tenten, voeding, generatoren, medisch en hygiënisch materiaal…) en het inzetten van experten en modules (veldhospitaal, waterpompen, waterzuivering…) in het buitenland, worden ook medische evacuaties naar België mogelijk;
• B-FAST zet nog sterker in op professionalisering;
• Omdat er zoveel spelers zijn, is een goede coördinatie onontbeerlijk, in het bijzonder via de EU en haar Civil Protection Mechanism;
• Het wordt ook mogelijk om een team van experten in te zetten voorafgaand aan een crisis om het reactievermogen van het getroffen land te versterken.

Zoals hoger vermeld, werken verschillende overheidsdepartementen op een geoliede manier samen in B-FAST. De nieuwe visie omschrijft in detail de rol van elke speler en benadrukt tevens de complementariteit van de uiteenlopende expertises. Op die manier laat ze toe om met een nieuw elan verder te gaan.

Momenteel beschikt B-FAST over een jaarlijks budget van ongeveer 2,3 miljoen euro. Bij grote crisissen kan de regering echter heel snel bijkomende budgetten en middelen vrijmaken om gepaste noodhulp te kunnen aanbieden.

Interventies in Gaza

De nieuwe visie en het verhoogde budget blijken broodnodig. Dit jaar zette B-FAST bijvoorbeeld al sterk in op de noodlijdende bevolking in Gaza, onder andere door het medisch en hygiënisch materiaal, tenten en slaapzakken op te sturen. Via Egypte leverden we  gezondheidsproducten en via Jordanië voerden we air droppings uit met kant-en-klare maaltijden. Aansluitend bij de nieuwe visie evacueerde B-FAST recent 4 Palestijnse kinderen met kanker om in België verzorgd te worden.
 

En België dan?

Sommigen vragen zich af waarom B-FAST enkel in het buitenland optreedt en niet bij rampen in België. Hoewel de vraag begrijpelijk is – gezien de naam Belgian First Aid – gaat het om een misvatting. B-FAST werkt namelijk met experten uit de verschillende overheidsdepartementen – de civiele bescherming, het leger … – en met medische specialisten - onder andere dokters en verpleegkundigen – die zich vrijwillig aanbieden. Als er in ons land een catastrofe zou plaatsvinden, zullen zij binnen hun normale werkomgeving hun diensten leveren in België. Denk daarbij aan onze Belgische ziekenhuizen en onze eigen civiele bescherming.

Niet te vergeten: als er bij ons een ernstige ramp plaatsgrijpt, kan België op zijn beurt een beroep doen op internationale solidariteit. Zo vroegen we in 2021 buitenlandse hulp aan via het Europese Civil Protection Mechanism na de zware overstromingen in Wallonië.