EU: biodiversiteit en klimaat, natuurlijke bondgenoten

In deze reeks laten we mensen getuigen over de positieve impact van de EU, en dit voor elk van de 6 prioriteiten van de huidige Europese Commissie. Vandaag deel 1: de Europese Green Deal, waar bescherming van de biodiversiteit en Natura 2000 integraal deel van uitmaken.

De Europese Unie (EU) heeft een reeks maatregelen uitgedokterd om het milieu en de biodiversiteit te beschermen. Zo kunnen landbouwers subsidies krijgen als ze milieuvriendelijke ingrepen doen: de boord van een akker inzaaien met bloemplanten, een heg aanleggen, een poel uitgraven en zo meer.

Bovendien slaagt de EU met Natura 2000 erin om maar liefst 24% van haar oppervlakte te beschermen: ruim 1 miljoen km² of 30 keer de oppervlakte van België! Het betreft geen natuurreservaten waar een afschermende stolp over geplaatst wordt, maar zones waar economische activiteiten verzoend worden met milieuzorg.  

Boeren, bosbouwers en eigenaars die in een zone Natura 2000 actief zijn, krijgen een aantal beperkingen opgelegd. Zo mogen ze geen naaldbomen aanplanten op minder dan 12m van een waterloop. In ecologisch waardevolle bossen mogen geen exotische bomen geplant worden. In andere zones zijn organische en minerale meststoffen verboden.

Niet altijd zo eenvoudig! Vandaar dat er in Wallonië een vzw actief is – Natagriwal - die land- en bosbouwers begeleidt om de uiteenlopende beheersmaatregelen correct uit te voeren. Gwenn Dodeur, verantwoordelijke voor Natura 2000 bij Natagriwal, gaf ons een woordje uitleg.

‘In Wallonië valt 13% van de oppervlakte onder Natura 2000’, zegt Dodeur. ‘Het hele gebied omvat 41 types habitat. Denk aan veengebieden in de Hoge Venen, kalkgraslanden langs de Maas of esdoornbosjes op de hellingen. Daarbij worden 65 vogelsoorten en 69 andere diersoorten beschermd: de blauwe vuurvlinder, de kamsalamander, meerdere soorten vleermuizen, de kwartelkoning… (zie La biodiversité en Wallonie). Er wonen zowat 64.000 eigenaars en bos- en landbouwers die zich aan een aantal regels moeten houden, maar daar wel een vergoeding voor krijgen.’

Klimaat is stilaan uitgegroeid tot een hot topic, biodiversiteit blijft meer op de achtergrond. Ten onrechte, vindt Dodeur. ‘Natura 2000 is uiterst belangrijk en noodzakelijk! Want biodiversiteit speelt wel degelijk een zeer voorname rol in ons leven. Zo is ze heel nuttig voor diverse ecosysteemdiensten waaronder bestuiving. Ze heeft ook een directe economische waarde: hout, allerlei planten etc. Biodiversiteit kan in de landbouw ingezet worden tegen allerlei plagen en pesten. Ten slotte valt ook de recreatieve waarde niet te onderschatten: vrijetijdsbesteding, welzijn, culturele identiteit en zo meer.’

Ondanks het onmiskenbare belang verliezen we heel snel onze biodiversiteit. Dodeur: ‘Zomaar eventjes 40% van alle diersoorten zijn in België met uitsterven bedreigd of gaan sterk achteruit. In Europa gingen de vogels uit het landbouwmilieu op 30 jaar tijd met 50% achteruit, deze die op de grond nestelen zelfs met 90%! Ook onze insecten lijden enorm, omwille van pesticiden, het te vroeg maaien van wegranden, gebrek aan akkerbloemen en zo meer.’

Gwenn Dodeur vindt geen echte minpunten bij Natura 2000, behalve dat de ingewikkelde staatsstructuur in België de uitvoering ervan wat bemoeilijkt. ‘Het gaat best om aanzienlijke bedragen: circa 50 miljoen euro voor de periode 2014-2020, en 6,8 miljoen euro in 2021-2022. En dan heb ik de LIFE-programma’s niet meegerekend.’

Natura 2000 maakt integraal deel uit van de Europese Green Deal, die vooral bekend staat als een pakket maatregelen tegen klimaatverandering. Is dat logisch? ‘Heel zeker, er bestaat zelfs een sterk verband tussen biodiversiteit en klimaatverandering. Zo hebben heel wat maatregelen die wij bij Natagriwal opvolgen, ook hun impact op de klimaatverandering. Neem nu de beperking van en het verbod op kunstmest en pesticiden. Dat leidt tot minder uitstoot van stikstofoxide en ammoniak, terwijl we tevens vermijden dat CO2 vrij komt tijdens de productie van kunstmest en pesticiden.’

‘Onder Natura 2000 proberen we de landschappen te diversifiëren. Welnu, deze ecologische variatie maakt het makkelijker voor dieren en planten om zich aan te passen aan het veranderend klimaat. De aanplanting van hagen en bosjes verhindert dat vruchtbare bodempartikels wegvloeien als het regent of waait. Daardoor kan de bodem meer koolstof vasthouden. Een laatste voorbeeld: de landbouwer die zelf zijn veevoeder kweekt, slaat meer koolstof op in bodem en biomassa. Tezelfdertijd vermijdt hij CO2-uitstoot door minder voeder aan te kopen.’

Binnen de Green Deal wil de EU Natura 2000 zelfs nog uitbreiden: 30% van de oppervlakte beschermen waarvan 10% strikt beschermd. Kortom, met Natura 2000 levert de EU een heel belangrijke en succesvolle inspanning om de natuur te beschermen én klimaatverandering tegen te gaan. En dat komt ten goede aan ons allemaal.