EU Civil Protection Mechanism: platform voor doeltreffende noodhulp wereldwijd

Dankzij het EU Civil Protection Mechanism kan de EU efficiënt hulp verlenen in geval van nood, zowel binnen als buiten de EU. België deed een beroep op het mechanisme bij de zware overstromingen in 2021. Via B-FAST biedt ons land zelf noodhulp aan het buitenland.

Het aantal natuurrampen zit de laatste jaren overduidelijk in stijgende lijn. Denk aan overstromingen, bosbranden, stormen, aardbevingen en dergelijke. Daar komen de rampen bovenop die door de mens veroorzaakt werden: conflicten, vervuilingen, explosies…

Om aan die nood tegemoet te komen, beschikt de EU sinds 2001 over een EU Civil Protection Mechanism (EU-CPM): een mechanisme om snel hoogdringende hulp te bieden, waar ook ter wereld, ook in de EU-landen zelf. In wezen komt het EU-CPM neer op een platform dat dienst doet als uniek contactpunt. Als een overheid – of de VN of een VN-agentschap - geconfronteerd wordt met een catastrofe die ze zelf niet aankan, kan zij hulp aanvragen via het mechanisme.

De deelnemende landen van het EU-CPM – de EU-lidstaten + Noorwegen, IJsland, Turkije, Albanië, Servië, Montenegro, Noord-Macedonië en Bosnië & Herzegovina – vinden er de actuele lijst van noodaanvragen. Daarna kunnen zij onafhankelijk beslissen om er al dan niet op in te gaan, onder meer op basis van hun capaciteiten en interventievoorwaarden. Aan de landen in nood biedt de CPM een lijst met de soorten noodhulp die EU-CPM-landen aanbieden.

In België staat het noodinterventieteam B-FAST altijd klaar om in geval van nood in te grijpen in het buitenland. De FOD Buitenlandse Zaken verzorgt er het secretariaat van, maar ook Defensie en de FOD’s Binnenlandse Zaken, Volksgezondheid en BOSA  nemen deel. B-FAST kan instaan voor onder meer noodhuisvesting, waterzuivering, veldhospitalen en algemene noodhulp.

B-FAST maakt bij het merendeel van haar interventies gebruik van het EU-CPM. Zo deed Pakistan onlangs een beroep op het mechanisme. Het land had immers te lijden onder ongeziene overstromingen: een derde van de oppervlakte stond blank. Daarop besliste ons land om via B-FAST een waterzuiveringsmodule en een team experten naar Pakistan te sturen.

Het valt wel voor dat een land in nood eerst onze ambassade contacteert om voorafgaand te polsen naar de hulpmogelijkheden alvorens het officieel een noodaanvraag indient via het EU-CPM. Een voordeel van het mechanisme voor België is dat de EU 75% à 80% van de operationele kosten terugbetaalt.

Sinds de oprichting in 2001 heeft het EU-CPM al ruim 600 hulpvragen beantwoord, zowel binnen als buiten de EU. Alleen al in 2021 werd het mechanisme 114 keer geactiveerd, een record. De COVID-19-pandemie was daar niet vreemd aan. De EU leverde miljoenen mondmaskers, medische handschoenen en ventilatoren.

Maar 2021 was ook het jaar van de repatriëringen uit Afghanistan, de felle bosbranden in Zuid-Europa, de westelijke Balkan en Oostenrijk, en een orkaan en aardbeving in Haïti. En niet te vergeten: vorig jaar deed België zelf een beroep op het mechanisme om hulp te vragen bij de zware overstromingen.

De oorlog in Oekraïne dit jaar gaf dan weer aanleiding tot de grootste noodoperatie sinds het ontstaan van het mechanisme. Via het EU-CPM werd niet alleen bijstand geboden in Oekraïne zelf, maar ook aan Oekraïense vluchtelingen in buurlanden als Polen, Slovakije en Moldavië. Onder de miljoenen items die geschonken werden, bevonden zich noodhulpkits, huisvestingsmateriaal, blusapparatuur, waterpompen, generatoren, brandstof en zo meer.

Feit is dat het CPM toeliet om de bestaande middelen veel efficiënter in te zetten, onder meer door onnodig dubbel werk te voorkomen. De CPM beschikt ook over reservemateriaal - de ‘rescEU reserve’ – dat met private donaties werd opgebouwd. Dat omvat onder meer een vloot aan vliegtuigen en helikopters voor brandbestrijding en een medisch evacuatievliegtuig, naast een stock aan medische uitrusting en veldhospitalen. Het EU-CPM biedt ook trainingen aan voor experten in civiele bescherming van de EU-lidstaten en de andere deelnemende landen.

De EU zelf wil meer inzetten op preventie en voorbereiding, onder meer door binnen de EU grondige risicoanalyses uit te voeren en vroege waarschuwingssystemen op te zetten. Ze ontwikkelt momenteel ook de capaciteiten om beter antwoord te kunnen bieden aan nucleaire, radiologische, chemische en biologische incidenten.

Meer info: EU Civil Protection Mechanism