Europees Humanitair Forum: hoe kunnen we de hoge humanitaire noden lenigen?

Het Belgische EU-voorzitterschap organiseerde de 3^de editie van het Europees Humanitair Forum. Twee hoofdpunten: het financiële tekort voor humanitaire hulp en de vergeten crisissen. Als loyale en flexibele donor toonde ons land alvast het goede voorbeeld.

Tijdens het Belgische EU-voorzitterschap kwam humanitaire hulp uitvoerig aan bod. En dan hebben we het niet alleen over de meerdere vergaderingen van de EU-werkgroep rond humanitaire hulp en voedselhulp (COHAFA). Ook de 3^de editie van het Europees Humanitair Forum stond op de agenda, best een uitdaging voor een middelgrote humanitaire donor als België! Telkens had de dienst humanitaire hulp van onze FOD daarbij de lead.
 

5.000 deelnemers

Het Europees Humanitair Forum is op een paar jaar tijd uitgegroeid tot een belangrijk ontmoetingsplatform. De verantwoordelijken voor humanitaire hulp uit de EU en de EU-lidstaten – samen met de internationale humanitaire gemeenschap – wisselen er van gedachten over de nijpende problematieken binnen de sector. Tijdens de 3^de editie ging voorzitter België op hetzelfde elan verder, met nog meer nadruk op beleid.

Op 18 en 19 maart 2024 kwamen maar liefst 1.800 deelnemers bijeen in Brussel, terwijl nog eens 3.200 personen online mee volgden. Naast de EU-verantwoordelijken waren er ook vertegenwoordigers van landen in crisis, grote donoren en grote humanitaire organisaties en ngo’s zoals het International Rescue Committee. Lokale ngo’s uit de crisisgebieden tekenden eveneens present.
 

Zeer hoge noden

Dergelijke grootschalige ontmoetingen zijn nodig. Want jammer genoeg blijven de humanitaire noden gigantisch. De VN schatten dat zowat 300 miljoen mensen in 2024 behoefte hebben aan humanitaire bijstand en bescherming. De noden zijn zo hoog dat bijvoorbeeld in 2023 maar 40% van het vereiste budget ingevuld werd. Bovendien zijn veel crisissen in de vergeethoek geraakt. Omdat ze heel lang aanslepen en/of simpelweg omdat de aandacht weggetrokken wordt naar andere, meer gemediatiseerde crisissen.

Voor ons land was het dan ook evident om het forum toe te spitsen op 2 hoofdthema’s: de financiële kloof en de vergeten crisissen.
 

Financiële kloof

De EU – samen met haar lidstaten – doet het alvast niet slecht. Tijdens het forum kon ruim 7,7 miljard euro aan humanitaire hulp vastgepind worden. En daar komt zeker nog financiering bovenop. In 2023 – een recordjaar - stond de EU in voor 32,34% van de wereldwijd gespendeerde humanitaire hulp.

De EU en de VS samen waren in 2023 goed voor 69,5% van de hulp. Er zijn dus maar een heel beperkt aantal schouders die de financiering schragen. Alternatieve donoren – zoals Saoedi-Arabië – aantrekken is zeker een deel van de oplossing.

Maar ook vernieuwende financiering kan de kloof helpen dichten. Bijvoorbeeld door meer privaat geld aan te trekken. Ook extra klimaatfinanciering voor klimaatkwetsbare gebieden die geteisterd worden door conflict, kan een uitweg bieden door te bouwen aan veerkracht in fragiele contexten.

Een andere optie bestaat erin organisaties te betrekken die in staat zijn om kleine lokale ngo’s te ondersteunen met kleine bedragen die toch het verschil kunnen maken. Want vaak zijn die kleine ngo’s beter geschikt om achtergestelde groepen te bereiken: gemarginaliseerde mensen, mensen met een handicap en vrouwenorganisaties.

‘Kwaliteitsfinanciering’ speelt eveneens een rol. België geeft daarbij het goede voorbeeld. In 2023 was zo’n 60% van de Belgische financiering gedeeltelijk of geheel ‘flexibel’. Dat betekent dat het geld snel en doeltreffend ingezet kan worden en dat de ontvangende humanitaire organisatie vrij kan beslissen aan welke crisis ze het geld zal besteden. Tijdens het forum hield ons land een vurig pleidooi voor meer flexibele financiering.

Ook door de humanitaire hulp anders en beter uit te voeren, kunnen we met één euro meer en beter doen. Zo streeft de EU met haar humanitaire partners naar efficiëntere aanvoerketens en betere samenwerking op vlak van logistiek.

Vergeten crisissen

Heel wat crisissen zijn ondergefinancierd en ondergemediatiseerd, en ze krijgen bovendien te weinig politieke aandacht. Dat zet een vicieuze cirkel in gang van steeds minder betrokkenheid.

Veel conflicten zijn ook langdurig. Zo gaat de Oost-Congolese bevolking al 30 jaar gebukt onder geweld, moordpartijen en verkrachting. Ook de Palestijnse bevolking is al jarenlang de dupe van een aanhoudend conflict. Maar liefst 4 op 5 (83%) van alle crisissen wereldwijd zijn langdurig!

Het Belgische humanitaire beleid spitst zich alvast volledig toe op dergelijke vergeten complexe crisissen. Denk aan de regio van de Grote Meren (DR Congo…), de Sahel en het Midden-Oosten (Syrië, Palestina…).

Ons land greep het EU-voorzitterschap dan ook aan om de vergeten crisissen voor het voetlicht te plaatsen. Zo gingen er debatten door over de Rohingya van Myanmar, Zuid-Soedan, Tsjaad, Colombia, Venezuela en Haïti.

Een crisis die ons land nauw aan het hart ligt is het schrijnende conflict in Oost-Congo met zijn stuitende seksueel geweld. Daarom organiseerden we tijdens het forum een plenaire sessie daarover in aanwezigheid van Koningin Mathilde. Ook de vermaarde Congolese gynaecoloog dr. Mukwege – Nobelprijs voor de vrede in 2018 – nam deel.

Het forum benadrukte het belang van een grotere media-aandacht om de vergeten crisissen uit de vergeethoek te halen.
 

Humanitaire hulp, ontwikkeling en vrede

De vraag doet zich voor welk soort hulp het meest geschikt is om de noden aan te pakken bij crisissen die al 20-30 jaar aanslepen. Is daar niet een rol weggelegd voor ontwikkelingssamenwerking? Humanitaire hulp richt zich namelijk typisch op acute, dringende noden terwijl ontwikkelingssamenwerking bouwt aan veerkrachtiger samenlevingen op de lange termijn.

Toch blijven beide vormen van hulp veelal in hun silo’s opgesloten. Ontwikkelingssamenwerking verrichten in gebieden die door langdurige conflicten getroffen worden, brengt nu eenmaal grote risico’s met zich mee. Bovendien vergt het een specifieke expertise.

Toch moet er blijvend gehamerd worden op meer synergiën tussen humanitaire hulp, ontwikkelingssamenwerking en vredesopbouw. Samen kunnen ze bijdragen tot de oplossing van een conflict en dus tot minder financiële noden voor humanitaire hulp.
 

Unieke ontmoetingsplek

Het Europees Humanitair Forum bracht tevens de niet mis te verstane boodschap dat we de steeds grovere schendingen van het internationaal humanitair recht krachtdadig moeten terugdringen. “Als we deze schendingen zonder gevolg laten, ondermijnen we het internationale recht zelf, en de op regels gebaseerde orde waarvan het de fundering is”, zei de Belgische minister van Ontwikkelingssamenwerking. “Uiteindelijk betalen wij de prijs.”

Het Europees Humanitair Forum is duidelijk uitgegroeid tot een humanitair event waar je niet omheen kan. De hele internationale humanitaire gemeenschap komt er bijeen om de actuele thema’s te bespreken en te zoeken naar vernieuwende, doeltreffende en duurzame oplossingen. Deze unieke ontmoetingsplek bood zelfs de gelegenheid aan kleine lokale ngo’s om te spreken met de grote ngo’s. De stem van die kleine ngo’s werd er dus zeker gehoord met als duidelijke boodschap: “If you are not around the table, you are on the menu.” (als je niet rond de tafel zit, sta je op het menu).

België kan alvast tevreden terugkijken op een bijzonder geslaagde editie met veel vruchtbare discussies. Ons land kon er zich profileren als loyale en flexibele humanitaire donor die erop toeziet dat niemand uit de boot valt. Zeker en vast een pluim op de hoed van het Belgische EU-voorzitterschap!

De 4^de editie gaat door in 2025 onder Pools voorzitterschap.