Experte in ruimtestof wint Prijs Christoffel Plantin

De Prijs Christoffel Plantin ging dit jaar naar dr. Veerle Sterken, die in Zwitserland baanbrekend onderzoek verricht naar stofdeeltjes in de ruimte. Met de prijs wordt een Belg gelauwerd die weinig gekend is bij ons, maar duidelijk bijdraagt aan de uitstraling van België in het buitenland.

  1. Laatst bijgewerkt op
Image
Prijsuitreiking

De prijsuitreiking in het provinciehuis van Antwerpen op 25 oktober 2021. Van links naar rechts: laureate dr. Veerle Sterken, voorzitter van het Plantinfonds Guy van Doosselaere en provinciegouverneur Cathy Berx.

De Prijs Christoffel Plantin wordt al uitgereikt sedert 1967 door het gelijknamige fonds. Enkele vrienden kwamen met de idee op de proppen om een prijs toe te kennen aan een Belg die bijdraagt tot het prestige van België in het buitenland en toch nauwelijks gekend is bij ons. Met die prijs wilden ze die persoon in de bloemetjes zetten en bekendheid geven in eigen land.

De prijs – 25.000 euro en een medaille – wordt jaarlijks uitgereikt in afwisselende categorieën: sociaal engagement (2018, 2021, …), cultuur (2019, 2022, …) en wetenschappen (2017, 2020, …). Door de coronacrisis werd de prijs van 2020 doorgeschoven naar dit jaar. Kandidaten kunnen uitsluitend voorgedragen worden door Belgische ambassades en consulaten. Ze doen daarvoor beroep op hun wereldwijde netwerk.  

Image
Veerle Sterken

Dr. Veerle Sterken voor een model van het ESA-ruimteschip Giotto in 2015.

Internationale top

Dit jaar kwam dr. Veerle Sterken als laureate uit de bus. Ze is als ruimtewetenschapper verbonden aan ETH Zurich, een prestigieuze Zwitserse onderzoeksuniversiteit. ‘Dr. Sterken behoort tot de internationale top en bouwde al op jonge leeftijd een indrukwekkende carrière uit’, zo rechtvaardigt Guy van Doosselaere, voorzitter van het Plantinfonds, de keuze.

Tot haar 18de jaar was ze nochtans geboren en getogen in Merelbeke en ze liep school in Gent. ‘Toen ik 5 jaar oud was, kon ik met mijn vader, een astronoom, de komeet Halley aanschouwen vanuit Nieuw-Zeeland,’ vertelt ze. ‘Daar kreeg ik een fascinatie voor astronomie en ruimtevaart.’ Vandaar dat ze op haar 18de luchtvaart- en ruimtevaarttechniek ging studeren in Nederland. Na enkele omzwervingen belandde ze in Zwitserland.

Vandaag is ze vooral gespecialiseerd in ‘interplanetair en interstellair stof’. En dat mag je heel letterlijk nemen. Een speciale Stardust Missie bracht ruimtestof naar de aarde. Dat liet toe om na te gaan wat precies de samenstelling van dat stof is.

En dat is uiterst nuttig. Want als astronomen sterren waarnemen, dan is het licht dat ze zien enigszins vervormd door dat stof. Als ze het stof beter kennen, kunnen ze ook correcter inschatten wat ze juist zien. Het is ook interessant om te weten wat er zoal in ons zonnestelsel en daarbuiten rondzweeft. Stofdeeltjes zijn namelijk informatiedragers van de omgeving waarin ze `geboren en getogen’ zijn.

Image
Ruimtestof

Zo ziet een labosimulatie van ruimtestof eruit.

Opgetogen

Sterken is in elk geval opgetogen over haar prijs. ‘Een carrière in de wetenschap uitbouwen is niet eenvoudig’, zegt ze. ‘De Prijs Christoffel Plantijn kan helpen voor de volgende stappen. Aangezien ik al sinds mijn 18e in het buitenland woon, heb ik in België vrij weinig contacten. De prijs is dus een uitstekende gelegenheid om mijn onderzoek in België iets bekender te maken. Ik kan er ook mijn oude contacten uit Nederland mee aansterken. Overigens is het fantastisch om de ‘in situ stof-wetenschap’ even in de kijker te zetten. Hoewel het enorm waardevol en fascinerend is, is het zelfs bij astronomen een vrij onbekend onderzoeksgebied.’

Het onderzoek naar ruimtestof zal hoe dan ook meer op de voorgrond treden. Zo zou in de toekomst een interstellaire ruimtemissie ook buiten ons zonnestelsel naar ruimtestof kunnen speuren, ten minste als de NASA beslist die missie uit te voeren.

Vroegere laureaten van de prijs waren onder meer operaregisseur Gilbert Deflo (2019), oogarts Piet Noë (2018) die een oogkliniek installeerde in Rwanda, en microbiologe Hilde De Reuse (2017), verbonden aan het Institut Pasteur in Parijs.

Dr. Sterken over haar ervaringen met de Belgische ambassade in Zwitserland

‘De ambassade ken ik natuurlijk van de paspoorten verlengen en dergelijke, maar het meest sympathieke en ludieke is telkens weer het WK voetbal. Dan organiseert de ambassade de legendarische publieke viewing op de Waisenhausplatz met Belgisch bier, Belgische frieten en andalousesaus! Dat is zalig. Er komen veel Belgen en Zwitsers op af die ik ken, en het is tezelfdertijd een gelegenheid om nieuwe Belgen te leren kennen.’