Het veldhospitaal van B-FAST in Turkije: een terugblik

Op nauwelijks 10 dagen tijd slaagde het Belgisch noodinterventieteam B-FAST - gecoördineerd door de FOD Buitenlandse Zaken - erin een operationeel veldhospitaal integraal op poten te zetten in Turkije. Een terugblik.

Op 6 februari 2023 werden Turkije en Syrië opgeschrikt door twee zware aardbevingen van 7,8 en 7,7 op de schaal van Richter. De teller staat ondertussen – 20 maart 2023 – op ruim 57.000 doden: meer dan 50.000 in Turkije en meer dan 7.200 in Syrië. Dat maakt het de 5de meest dodelijke aardbeving van deze eeuw. Daarnaast vielen er ook om en bij de 130.000 gewonden, 1,5 miljoen mensen werden dakloos en gebouwen en infrastructuur leden onnoemelijk veel schade. Bovendien waren er talrijke naschokken.
 

Het Belgisch noodinterventieteam B-FAST staat altijd klaar bij een ramp in het buitenland. Dat was ook nu het geval. De Turkse autoriteiten stuurden een internationale vraag om hulp uit voor onder andere search and rescue-teams – om overlevenden op te sporen – en gespecialiseerde veldhospitalen. Het planningscomité van B-FAST volgde de situatie van zeer nabij op. Bovendien kwam het op 6 februari onmiddellijk samen met aansluitend een vergadering met de Turkse ambassade in Brussel om een zo efficiënt mogelijk hulppakket te kunnen aanbieden aan de getroffen gebieden 

Gezien de extreme weerscondities koos B-FAST ervoor om direct 10.000 warme slaapzakken te doneren. Op 8 februari stuurden we een eerste verkenningsequipe van 7 personen uit naar het rampgebied met al een deel van de slaapzakken. Op vrijdag 10 februari besliste dit team – in samenspraak met de Turkse autoriteiten en de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) – om het veldhospitaal op te zetten in Kirikhan, gelegen in de zwaar getroffen provincie Hatay. Het hospitaal zou opgezet worden naast een zwaar beschadigd lokaal ziekenhuis dat geen patiënten meer kon ontvangen.

Op zaterdag 11 februari vertrok een tweede ploeg van 40 personen met een groot deel van het materiaal om het hospitaal op te trekken. Op 14 februari volgde een groep van 50 mensen - vooral artsen en verpleegkundigen - met medisch materiaal. Er waren meerdere vluchten vanuit de militaire luchthaven te Melsbroek nodig om al het medisch materiaal over te brengen. Tijdens het weekend van 25 en 26 februari werd het team afgelost door een nieuwe ploeg medisch en logistiek personeel die ter plaatse bleef tot 10 maart.

Door de snelle acties konden al op 16 februari de eerste medische zorgen worden toegediend, 10 dagen na de ramp. En het veldhospitaal bestond niet uit een paar tenten, het nam maar liefst 6000 m² in, de grootte van een voetbalveld. In het jargon spreekt men van een Emergency Medical Team Type 2 (EMT-2).

Dat houdt in dat het een volwaardig ziekenhuis is met onder andere een spoeddienst, een afdeling algemene consultaties, een afdeling radiologie, een apotheek en een operatiezaal. Bovendien bood het een speciale moeder-en-kind-afdeling aan. Een waterzuiveringseenheid leverde drinkbaar water. Ten slotte zette een keukenploeg alles in het werk om lekkere maaltijden te bereiden voor het personeel en de patiënten.
 

Vanaf 2 maart liep een team van Turkse artsen, verpleegkundigen, apothekers en logistiek personeel mee met het B-FAST-team om vertrouwd te raken met de werking van het veldhospitaal. Uiteindelijk droeg B-FAST op 9 maart het hospitaal officieel over aan het Turkse ministerie van Gezondheid. Ook ondersteunend materiaal zoals medische apparatuur, medicatie, de keuken en de waterzuiveringsinstallatie werd geschonken.

Een 50-tal Turkse artsen en verpleegkundigen namen de werking over, in samenwerking met een managementteam van het nabijgelegen ziekenhuis van Kirikhan. De Turkse autoriteiten wilden het veldhospitaal overnemen en gebruiken omdat veel patiënten, door de vele naschokken, zich veiliger voelden in tenten dan in een gebouw.
 

Tussen de opening op 16 februari en de overdracht op 9 maart ontving het B-FAST-veldhospitaal maar liefst 3.503 patiënten. Het veldhospitaal was tijdens die 22 dagen de klok rond open en hielp gemiddeld 159 patiënten per dag. Bijna een derde van de patiënten waren kinderen. Er werden ook 8 kinderen geboren die allemaal in goede gezondheid verkeren.

Al deze diensten waren niet mogelijk geweest zonder de vele vrijwilligers die allen hun taken in België hebben moeten onderbreken om in het veldhospitaal in Turkije te werken. Het begon met een verkenningsteam dat de locatie bepaalde, gevolgd door een logistiek team dat het veldhospitaal opgetrokken heeft. De tenten, elektriciteit en water, de apparatuur, noem maar op. Vervolgens waren er 2 rotaties van medisch personeel met alle nodige specialismen: van vroedvrouwen en apothekers over verpleegkundigen tot radiologen, spoedartsen en chirurgen. 

In totaal namen 211 B-FAST-vrijwilligers deel aan de interventie. Onder hen waren 80 personen van het logistieke gedeelte, 119 personen hadden een medisch profiel en 11 personen verzorgden het management. B-FAST kon ook beroep doen op 24 lokale tolken – via onze ambassade in Ankara en het Turkse ministerie voor Jeugd en Sport – die cruciaal waren voor de dienstverlening in het veldhospitaal. 

De interventie van B-FAST in Turkije mag met recht een succes genoemd worden. Zoals uit het relaas hierboven blijkt, heeft B-FAST onmiddellijk na de ramp actie ondernomen. Minister van Buitenlandse Zaken Lahbib heeft gebeld met haar homoloog die opgetogen was over ons aanbod voor een veldhospitaal.

Het is wel zo dat B-FAST sinds 2019 niet meer beschikt over een zogenaamd search and rescue-team. Dat zijn specialisten die direct na een ramp op zoek gaan naar overlevenden tussen het puin. Deze teams dienen vliegensvlug ter plaatse te zijn om zoveel mogelijk levens te redden. Maar aan de Turkse vraag naar dergelijke teams werd wel degelijk zeer snel voldaan. Op Europees niveau werden 17 search and rescue-teams gestuurd.
 

Dat B-FAST geen search and rescue team meer aanbiedt, past binnen een herschikking die de Belgische Civiele Bescherming enkele jaren terug uitvoerde. Doel: zich specialiseren in dienstverlening die minder beschikbaar is in de andere Europese landen en zo voor een grotere complementariteit zorgen. B-FAST specialiseerde zich onder meer in veldhospitalen, samen met Frankrijk, Spanje en Italië. Van die landen was ons land als eerste ter plaatse. Daarnaast biedt B-FAST onder andere waterzuivering, grote waterpompen (bij een overstroming) en noodhuisvesting.

Het is belangrijk om weten dat de noodinterventies van B-FAST vrijwel altijd gebeuren binnen het kader van het EU Civil Protection Mechanism (UCPM), een platform dat dienst doet als uniek contactpunt als er nood is aan urgente hulp bij rampen. Het UCPM liet toe om de synergiën tussen de verschillende lidstaten maximaal te benutten en maakte de oprichting van een ‘EU-FAST’ overbodig.

Dat B-FAST niet opgetreden is in Syrië heeft te maken met de lokale veiligheidssituatie. Eén van de voorwaarden voor een interventie door B-FAST is dat de hulpploeg in alle veiligheid moet kunnen werken. Een gebied waar een gewapend conflict woedt, is dus uitgesloten. Dat betekent niet dat België de slachtoffers in Syrië aan zijn lot heeft overgelaten. Daarvoor werd immers humanitaire hulp voorzien (zie kader).
 

B-FAST is een samenwerking tussen Defensie, de FOD Binnenlandse Zaken, de FOD Volksgezondheid, de FOD BOSA (Strategie en Ondersteuning), de Kanselarij en de FOD Buitenlandse Zaken die het secretariaat verzorgt. De betrokkenheid van diverse departementen vormt een ware uitdaging, maar de resultaten tonen aan dat de samenwerking vlot verloopt. Door diverse competenties bijeen te brengen, verhoogt het zelfs de kwaliteit van de interventies van B-FAST.

Noodhulp bieden na een ramp is natuurlijk uitermate complex. De werking van B-FAST blijft evolueren om bij een nieuwe ramp telkens nog vlotter noodhulp te kunnen bieden. De totale kost van de interventie in Turkije bedroeg 8 miljoen euro.