Hoe migratie kan bijdragen tot ontwikkeling en gelijkheid

‘We zijn allemaal migranten’, zowel nationaal als internationaal. Mensen zijn altijd verhuisd om te wonen, werken of studeren. Soms zijn deze verplaatsingen een vrije keuze, in andere gevallen noodzaken de omstandigheden - natuurrampen, conflicten, gebrek aan bestaansmiddelen… - tot een verhuizing. Voor sommigen zal alles snel en veilig verlopen, terwijl voor anderen de weg lang en gevaarlijk zal zijn. De gastgemeenschappen zullen hoe dan ook beïnvloed worden door de inwijkelingen. Hoe vlot hun integratie zal gebeuren, hangt dan weer af van factoren zoals opleiding, werkgelegenheid, cultuur, taal, aanpassingsvermogen, ervaring met het verwelkomen van migranten, ervaringen van migranten, enz.

Het Belgisch ontwikkelingsagentschap (Enabel) zet zich in om de positieve aspecten van migratie te versterken, zowel voor individuen, gemeenschappen als landen. Migratie moet een keuze worden. Ze moet op een veilige, regelmatige en ordelijke manier kunnen verlopen en bijdragen aan duurzame ontwikkeling en armoedebestrijding.

Enabel wil ook verzekeren dat iedereen voldoende gelegenheid krijgt tot autonomie en ‘inclusie’ (= integratie in de samenleving), zowel de migranten zelf als de bewoners van de gemeenschappen waar de migranten terechtkomen. Dat gebeurde onder meer in Oeganda, waar vluchtelingen uit Zuid-Soedan, Burundi en Congo mogelijkheden kregen om zich ‘socio-professioneel’ te integreren. Enabel gaf jonge vluchtelingen toegang tot geïrrigeerde landbouwgrond en reikte ook coaching aan bij het opzetten van een eigen bedrijf in de agro-voedingssector. Voor jonge Oegandezen voorzag Enabel beroepsonderwijs en werkgelegenheid.

We geven hieronder twee voorbeelden van hoe Enabel erin slaagde migratie om te buigen tot een katalysator voor ontwikkeling, zowel in Afrika als bij ons.

In Marokko kregen 120 streng geselecteerde kandidaten een ICT-opleiding van zeven maanden tot ‘Java-ontwikkelaar’. Dat is een gegeerd profiel in Marokko, maar ook de VDAB – de Vlaamse dienst voor arbeidsbemiddeling – erkent het als een knelpuntberoep. Twee derden van de kandidaten werden bijgestaan in hun zoektocht naar werk in Marokko. Het overige derde werd begeleid om in Vlaanderen aan de slag te gaan. Vandaar dat tijdens de opleiding ook niet-technische aspecten aan bod kwamen zoals de kennis van het Engels en een inleiding over het leven in België.

Het pilootproject zorgt dus voor een ‘gezamenlijke migratie’ naar België: onmisbare knelpuntberoepen worden er ingevuld. Tezelfdertijd vaart ook Marokko er wel bij. De Marokkaanse dienst voor arbeidsbemiddeling werd immers versterkt, terwijl een groep werklozen een degelijke ICT-opleiding genoten met uitzicht op werk in eigen land.

De Universiteit Gent en de Université  catholique de Louvain volgden mee het project op om de mechanismen van arbeidsmigratie beter te begrijpen. De EU, die het project financierde, startte alvast een ruimer gelijkaardig project op in Noord-Afrika. Enabel zal er vooral werkzaam zijn in Tunesië en Marokko.

Migrantengemeenschappen overal ter wereld – de zogenaamde diaspora – sturen massaal veel geld of ‘remittances’ naar hun land van oorsprong. Ze delen ook hun expertise en smeden banden. Deze remittances liggen naar schatting drie keer zo hoog als alle ontwikkelingssamenwerking én de buitenlandse directe investeringen samen. In 2018 vloeide er via remittances 440 miljard euro naar minder bemiddelde landen. De ontvangende families krijgen daardoor meer toegang tot gezondheidszorg, onderwijs, degelijke huisvesting en dergelijke. Ook dat is een positief aspect van migratie.

Maar veel mensen van de diaspora willen meer doen dan geld sturen, ze zouden liever investeren in hun land van oorsprong. Ook de Marokkaanse diaspora in België barst van de ideeën. Vaak echter lopen die goede ideeën dood op gebrek aan kennis: over de reglementering in Marokko, over ondernemen in het algemeen, over wie geschikte partners kunnen zijn…

Daarom ondersteunt Enabel een groep geselecteerde potentiële investeerders met persoonlijke begeleiding en thematische vormingen. Belgo-Marokkaanse ondernemers zullen ook beroep kunnen doen op een permanente ‘hotline’ voor advies. Het project sluit aan bij een beleidsprioriteit van Marokko die de banden met zijn diaspora wil versterken. Het land hoopt op die manier ook het economisch herstel na de COVID-19-pandemie te bespoedigen.

Kortom, migratie kan je niet wegdenken, en dat hoeft ook niet. Integendeel, in een gelijkere wereld en mits enige ondersteuning draagt migratie zelfs bij tot grotere gelijkheid.

Zowel het hoger vermeld project in Oeganda als dat met Java-ontwikkelaars heeft Enabel uitgevoerd met EU-financiering. De EU is een belangrijke partner van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking. De EU-financiering laat Enabel ook toe om extra ervaring op te doen die toelaat om de acties van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking efficiënter uit te voeren. De EU-financiering vergroot tevens de impact van het Belgisch ontwikkelingsbeleid.