Millets: veelbelovende gewassen voor voedselproductie, jobcreatie en klimaatadaptatie

In 2023 promoot de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) millets – met onder meer gierst en sorghum – als voedzame, gezonde, klimaatrobuuste en milieuvriendelijke gewassen. Ook het Belgisch ontwikkelingsagentschap Enabel besteedt aandacht aan gierst en sorghum. Zo wil het in Senegal de productie en verwerking ervan stimuleren.
 

Elk jaar zet de VN-Voedsel- en Landbouworganisatie (FAO) een voedingsgewas of een ander aspect van landbouw en voeding in de kijker. Dit jaar is het de beurt aan de ‘millets’. Millets staan voor een diverse groep granen – iets minder bekend bij ons – die we onder meer kennen als gierst en sorghum. Het omvat ook fonio, een soort gierst met kleine korrels die vooral in West-Afrika gekweekt wordt. Of nog teff, een heel typisch en massaal gekweekt graangewas uit Ethiopië en Eritrea.
 

Een waaier aan gunstige eigenschappen

Millets zijn uiterst voedzaam en gezond. Zo zitten ze boordevol antioxidanten, mineralen (ijzer), eiwitten en vezels. Bovendien groeien ze vrij makkelijk onder harde klimaatomstandigheden en op een arme, droge en zelfs gedegradeerde bodem. Dus precies in die omstandigheden waar mensen het lastig hebben om voldoende voedsel te produceren, kunnen ze een oplossing bieden. Bovendien hebben ze weinig input nodig zoals mest en ondervinden ze nauwelijks last van ziektes en pesten.

Millets zijn al eeuwenlang geworteld in oude culturen en voorouderlijke tradities in Azië en Afrika. Toch zijn ze er wat uit de mode geraakt. Vandaar dat de FAO het nodig achtte om die speciale groep granen onder de aandacht te brengen. Millets zijn veelbelovend, zowel voor kleine boeren die er een mooi inkomen uit kunnen halen, als voor gebruikers die er hun gezondheid mee kunnen opkrikken. Ze maken de betrokken landen ook minder afhankelijk van veelgebruikte, vaak ingevoerde granen als tarwe.

Kortom, de promotie van millets kan een voorname bijdrage leveren aan minstens 3 Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen: SDG2 (geen honger), SDG3 (goede gezondheid) en SDG12 (verantwoorde consumptie en productie). Ook SDG8 (waardig werk en economische groei) en SDG13 (klimaatactie) varen er wel bij.
 

Ook de Belgische Ontwikkelingssamenwerking schenkt aandacht aan millets. Zo ondersteunt het Belgisch ontwikkelingsagentschap Enabel in Senegal het Agropole-Centre-project in de centrale regio Sine-Saloum, één van de 5 ‘agropolen’ die de Senegalese overheid bouwt. Een brede waaier aan kleine en (middel-)grote bedrijven - actief in de verwerking van voedingsproducten eigen aan de regio zoals granen, zout en aardnoten – zullen er gebruik kunnen maken van moderne en duurzame infrastructuur.

De agropool beoogt daarmee niet alleen de creatie van meerwaarde, maar ook van bijkomende jobs en een betere markttoegang voor de producenten. De uiteindelijke bedoeling is een shift van export van primaire, onverwerkte producten naar beschikbaarheid van lokaal verwerkte, duurzame en kwaliteitsvolle producten voor de Senegalese bevolking.  

Er gaat daarbij aandacht naar zowel productie - 210 familiale, kleine en middelgrote landbouwbedrijfjes – als naar verwerking – 110 ontluikende kleine bedrijfjes – naast enkele lokale reuzen van de agro-industrie. Van de 110 kleine bedrijfjes – het merendeel vrouwengroepen - zijn er 72 die gierst en sorghum verwerken tot traditionele voedingsmiddelen als couscous en bloem. De agropool zal de mogelijkheid bieden hun granen beter te stockeren om verspilling tegen te gaan. En in transformatieateliers kunnen ze machines gebruiken om de granen te malen, te drogen, te pellen en zo meer.

Bovendien genieten de bedrijfjes van vormingen rond boekhouding en betere verwerkingstechnieken. Ze ontvangen er tevens steun om microkredieten te bekomen. Daarmee kunnen ze hun producten beter in de markt zetten, zoals via een uitgebreider commercieel netwerk en online verkoop.
 

Producentenverenigingen

In een ander project wil Enabel de productie van granen verhogen, onder andere gierst en sorghum. Het zal daarbij vooral producentenverenigingen ondersteunen, zowel qua organisatie als verhandeling. Daarnaast zullen producenten begeleid worden om meer granen te produceren van een hogere kwaliteit. En dat onder andere via agro-ecologische technieken (bodemherstel) die beter aangepast zijn aan een veranderend klimaat, naast een betere toegang tot input zoals kwaliteitszaden en meststoffen. Een ander belangrijk aandachtspunt is reglementering, bijvoorbeeld rond een minimumpercentage aan gierst in broodproducten. Het project gaat binnenkort van start met financiering van de EU.

In Senegal worden sorghum en gierst nog veel geconsumeerd. Op het platteland gebruiken kleine boeren 90% van hun gekweekte sorghum en gierst zelf, ze voeden er vaak ook hun dieren mee. In de stad zijn het vooral de armere groepen die tuk zijn op dat soort granen. De vraag naar afgeleide producten (gefermenteerd, verwerkt met melk…) stijgt er jaar na jaar.