Minister Lahbib op vredesmissie voor Oost-Congo

Tijdens een bezoek aan Angola en DR Congo pleitte minister van Buitenlandse Zaken Lahbib voor de onmiddellijke stopzetting van het geweld in Oost-Congo. Ze steunt het voorstel dat een waarnemingsmissie van de EU de verkiezingen in Congo in december dit jaar van nabij volgt.

Al ruim 25 jaar leeft Oost-Congo in een ware hel. Een onontwarbaar kluwen van gewapende groeperingen strijden er met elkaar, en de bevolking is de dupe. Er vallen niet alleen veel dodelijke slachtoffers en gewonden, de mensen moeten er geregeld massaal op de vlucht, vrouwen ondergaan gruwelijke verkrachtingen… Het leed is enorm.

Recent laaide het geweld weer op. De rebellengroep M23 die een tijd van de radar verdwenen was, dook opnieuw op en heeft zichtbaar aan kracht gewonnen. De gevechten vinden plaats rond Goma, een miljoenenstad op de grens met Rwanda.

Uit een rapport van VN-experten blijkt dat Rwanda betrokken is bij de opmars van M23. Ook zou het Congolese leger samenwerken met gewapende groepen die de veiligheid van Rwanda kunnen bedreigen. Het geweld kan dus nog meer escaleren en tot een open conflict leiden tussen Rwanda en DR Congo.

Tijdens zijn bezoek aan Congo vorig jaar maakte ZM de Koning al duidelijk dat ons land zich zal blijven inzetten voor vrede in Oost-Congo. België zal de getroffen bevolking er dan ook verder bijstaan.

Draaiboek van Luanda

Om onze vredesinspanningen kracht bij te zetten, reisde minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib begin februari 2023 naar Angola en DR Congo. In Angola ontmoette ze onder meer president João Lourenço en de Angolese minister van Buitenlandse Zaken. Angola is voor ons land niet alleen een solide en geloofwaardige partner (zie kader), de president bemiddelt ook heel actief in het conflict in Oost-Congo. Zijn inspanningen staan bekend als het ‘proces van Luanda’. België steunt dit proces en Minister Lahbib moedigde de president dus aan om zijn rol als bemiddelaar voort te zetten.

In Congo vroeg onze minister aan president Tshisekedi om er alles aan te doen om het ‘draaiboek van Luanda’ uit te voeren. Dat draaiboek - bemiddeld door de Angolese president en goedgekeurd door zowel Congo als Rwanda - zet een aantal actiepunten uit. Zo moet M23 zich terugtrekken en dient de steun aan alle gewapende groepen onmiddellijk en definitief op te houden, zowel van de zijde van Rwanda als van Congo.

Bovendien zou het haatdiscours gestopt worden en elkaars territorium gerespecteerd worden. Het draaiboek moedigt ook aan de dialoog te hervatten om het gebroken vertrouwen te herstellen.

Overigens had minister Lahbib voor haar vertrek al een telefonisch onderhoud met de Rwandese minister van Buitenlandse Zaken waarbij ze er eveneens op aandrong om het draaiboek uit te voeren en dus alle steun aan M23 stop te zetten.

Proces van Nairobi

Aansluitend op het bezoek van minister Lahbib vond in Burundi een minitop plaats van de East African Community (EAC), een gemeenschap van Oost-Afrikaanse landen waar zowel Congo als Rwanda lid van zijn, maar niet Angola. Ook de EAC ijvert voor vrede in Oost-Congo, onder meer via een gezamenlijke vredesmacht in Oost-Congo.

Ze eist ook een demobilisatie van alle gewapende groeperingen die in Oost-Congo actief zijn en hun herintegratie in de gemeenschap. De vredesinspanningen van de EAC staan bekend als het proces van Nairobi, omdat Kenia daarvoor het initiatief nam.

De minitop heeft er alvast toe geleid dat de Congolese president Tshisekedi en de Rwandese president Kagame elkaar ontmoet hebben. Kort daarop reisde president Tshisekedi naar Angola.

Democratische verkiezingen

Een tweede belangrijk aandachtspunt van het bezoek van minister Lahbib waren de verkiezingen die op 20 december in Congo voorzien zijn. Maar een land in oorlog kan geen perfect democratische verkiezingen houden. De bewoners in de gebieden die geteisterd worden door geweld, kunnen er immers niet aan deelnemen. Stabiliteit is dan ook onontbeerlijk voor geslaagde verkiezingen.

Minister Lahbib praatte niet alleen met de autoriteiten die de verkiezingen organiseren, maar ontmoette er ook een aantal ngo’s en enkele van de voornaamste presidentskandidaten van de oppositie. Ze bezocht tevens een centrum waar kiezers zich kunnen registreren.

De Congolese president had aangegeven dat electorale waarnemingsmissies welkom zouden zijn. België is dat idee ook genegen en vindt dat er een EU-waarnemingsmissie naar Congo gestuurd zou moeten worden. De minister pleitte dus bij Congo om daarvoor een aanvraag in te dienen.

Blijvend sterk engagement

Naast deze sterke diplomatieke inspanningen, mogen we niet uit het oog verliezen dat ons land zich al sterk engageert in de regio. Zo werd de militaire samenwerking met Congo hervat. Een 30-tal Belgische instructeurs is actief in Kindu terwijl 4 Congolese officieren een opleiding volgen in België.

Ons land heeft zich eveneens ingezet om samen met Europese partners een holistische visie op de veiligheidssector te ontwikkelen: politie – leger – justitie – gevangeniswezen. In dat kader zal het Belgisch ontwikkelingsagentschap Enabel in samenwerking met de federale politie de hervorming van de Congolese politie ondersteunen.

België startte ook een nieuw, 5 jaar durend programma van ontwikkelingssamenwerking. Dat omvat onder andere de ondersteuning van het fiscale beleid en het budgetbeheer van het Congolese ministerie van financiën. Via het Extractive Industries Transparency Initiative (EITI) proberen we het duurzaam beheer van de natuurlijke rijkdommen te stimuleren.

Daarnaast steunt België op vraag van de Congolese autoriteiten mogelijkheden voor een ‘transitionele justitie’ die kan bijdragen tot verzoening en strijd tegen straffeloosheid. Ons land ondersteunt tevens diverse projecten die de bevolking sensibiliseren rond de verkiezingen en die de civiele samenleving versterken.

België trekt sterk aan de kar opdat de EU zich meer engageert in Congo, en dat werpt zijn vruchten af. Op 20 februari 2023 nam de EU-Raad van Buitenlandse Zaken een nieuwe strategie voor de Grote Meren (= Centraal Afrika) aan.

In de verschillende gesprekken van de minister klonk de vraag opdat ons land al het mogelijke zou blijven doen om Congo hoog op de agenda te houden, Europees zowel als internationaal. Op die manier bouwen we verder aan het vernieuwde elan van onze samenwerking met Congo dat met het koninklijk bezoek vorig jaar is ingezet.