Ondersteuning en bescherming van mensenrechtenactivisten in Afrika

Zonder respect voor mensenrechten kunnen de SDG’s niet gerealiseerd worden. Daarom ondersteunt België ngo’s als DefendDefenders en Protection International om op te komen voor mensenrechtenverdedigers in Afrika.

Mensenrechten centraal bij SDG’s

Mensenrechten staan centraal in de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s). De betere wereld die de SDG’s tegen 2030 nastreven kan niet bereikt worden zonder een universeel respect voor mensenrechten. De SDG’s zijn dan ook geworteld in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en andere internationale instrumenten rond mensenrechten en internationaal recht.

Mensenrechten zijn verweven met vrijwel alle 17 SDG’s. Denk aan recht op werk, degelijk inkomen, voeding, onderwijs, geneeskundige verzorging en zo meer. Toch komen ze vooral tot uiting in SDG16 dat streeft naar inclusieve en vredevolle samenlevingen waarin elke persoon kan genieten van zijn fundamentele vrijheden.

Bevordering van civiele ruimte

Ook in het Belgische buitenlands beleid vormen de bevordering en de bescherming van mensenrechten en de rechtsstaat een rode draad. Nu ons land voor 3 jaar lid is van de VN-Mensenrechtenraad kan het nog sterker inzetten op mensenrechten op het internationale niveau.

Eén van onze prioriteiten tijdens ons mandaat is ‘de bevordering van de civiele ruimte en de bescherming van mensenrechtenactivisten’. Met andere woorden: wij ijveren voor samenlevingen waarin de civiele samenleving zich in alle vrijheid kan uiten en gehoord worden. Er kan immers geen sprake zijn van mensenrechten als er geen ruimte bestaat om ze te verdedigen.

DefendDefenders

Vandaar ook dat België organisaties financiert die opkomen voor mensenrechtenverdedigers. Een mooi voorbeeld is DefendDefenders, met zetel in Oeganda. Al sinds 2005 bevordert deze internationale ngo van en voor Afrikanen de veiligheid en het welzijn van mensenrechtenactivisten. En dat in Oost- en de Hoorn van Afrika met landen als Burundi, Zuid-Soedan, Ethiopië, Kenya, Rwanda en Tanzania. Ze verzorgt tevens het secretariaat van AfricanDefenders, een pan-Afrikaans netwerk van mensenrechtenverdedigers.

DefendDefenders vervult haar missie met verve. Eén van haar grote doelen is de veiligheid garanderen van mensenrechtenverdedigers in de regio. Zij werken immers vaak in moeilijke omstandigheden en krijgen geregeld te maken met (doods)bedreigingen, willekeurige arrestaties en geweld door overheden en andere spelers zoals milities en private organisaties.  

Ubuntu Hub Cities

DefendDefenders heeft daarom een netwerk van 8 ‘Ubuntu Hub Cities’ op poten gezet in diverse Afrikaanse landen. Als ze geen andere uitweg meer zien, kunnen activisten er onderduiken en van daaruit hun activisme voortzetten. Het gaat daarbij niet alleen om mensenrechtenverdedigers in strikte zin, maar ook om schrijvers, journalisten, vakbondsmensen, mensenrechtenadvocaten, kunstenaars en zo meer. Kortom, iedereen die zich, individueel of samen met anderen, inzet voor mensenrechten. DefendDefenders volgt het welzijn en de veiligheid van de ondergedoken activisten - en waar nodig hun familie -nauwgezet op. Ze maakt daarbij evengoed gebruik van kunsttherapie, meditatieoefeningen en workshops rond mentale gezondheid.

DefendDefenders organiseert ook vormingen voor mensenrechtenverdedigers, zorgt voor ICT-steun en digitale veiligheid, en doet aan onderzoek en communicatie. Daarnaast zet de ngo sterk in op beleidsbeïnvloeding en belangenbehartiging voor de veiligheid van de verdedigers, zowel op mondiaal (VN-Mensenrechtenraad…), Afrikaans (Afrikaanse Unie…), regionaal als nationaal niveau.

Seksuele oriëntatie, corruptie, verkiezingen…

In alle landen van de regio Oost- en Hoorn van Afrika ondervinden activisten belemmeringen om vrijuit te spreken en te handelen. Verdedigers die het meest risico lopen zijn onder meer zij die werken rond de ontginning van grondstoffen, genderidentiteit en seksuele oriëntatie, transparantie en aansprakelijkheid, en de opvolging van verkiezingen. Ook journalisten en bloggers die strijden tegen straffeloosheid en corruptie zijn vaak slachtoffer van pesterij en vervolging. Hetzelfde geldt voor vrouwen die een einde willen maken aan genitale verminking en kindhuwelijken.

Het uiteindelijke doel van DefendDefenders is dat de mensenrechten van elk individu in de regio – zoals uitgedrukt in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens – beschermd en gehandhaafd worden.

Protection International

Ook Protection International (PI) ontvangt Belgische steun. Deze van oorsprong Belgische ngo ondersteunt mensenrechtenverdedigers overal ter wereld opdat ze beter kunnen instaan voor hun eigen veiligheid. Daartoe werken ze samen met lokale partners.

Zo heeft PI onlangs met Belgische steun 10 mensenrechtenverdedigers opgeleid in DR Congo. De deelnemers – focal points voor mensenrechten in hun provincie - kwamen alles te weten over risicobeheer, dreigingsanalyse, hoe hun veiligheid verhogen op het werk en thuis, hoe werken in conflictgebieden en zo meer. Achteraf droegen de focal points hun kennis over aan 150 andere mensenrechtenverdedigers.

Protection International richt zich ook tot hen die de plicht hebben om mensenrechtenverdedigers te beschermen zoals de overheden. Eveneens in Congo, in de provincies Noord- en Zuid-Kivu, organiseerde de ngo dit jaar workshops voor mensenrechtenverdedigers én staatsoverheden over hoe ze de wetten voor de bescherming van de mensenrechtenverdedigers kunnen in de praktijk brengen. De workshops werden door de deelnemende ambtenaren – onder anderen de voorzitter van het militair hof in Goma – als uiterst zinvol ervaren. Dus ook door de overheden en invloedrijke belanghebbenden te betrekken werkt PI aan een grotere civiele ruimte met meer respect voor mensenrechtenverdedigers.