Onze ambassades vergroenen is een topprioriteit

Duurzaamheid staat centraal bij al onze 350 gebouwen in het buitenland, zowel bij renovatie, nieuwbouw als onderhoud. Recent slaagden we er zelfs in om de volledige compound van onze ambassade in Nairobi klimaatneutraal te maken.

Het Klimaatakkoord van Parijs trad in november 2016 in werking. Doel: de wereldwijde temperatuurstijging ruim onder de 2°C houden ten opzichte van het pre-industriële niveau. Om dat doel te realiseren verplichtte de Europese Unie in 2018 haar lidstaten om een Nationaal Energie- en Klimaatplan (NEKP) uit te werken voor de periode 2021-2030.

Het NEKP van ons land bepaalt onder andere dat elke overheidsdienst inspanningen moet leveren om zijn ‘koolstofafdruk’ zo klein mogelijk te maken. Vandaar dat de FOD Buitenlandse Zaken er nu al meerdere jaren intensief werk van maakt om zijn ambassadegebouwen te verduurzamen.
 

Niet eenvoudig

En dat is niet eenvoudig. Onze FOD gebruikt niet minder dan 350 gebouwen in het buitenland, wereldwijd verspreid. En die gebouwen worden allemaal aangestuurd – voor renovatie, nieuwbouw en onderhoud – door een kleine groep architecten vanuit het hoofdkwartier in Brussel. Vaak gelden in de gastlanden totaal andere gewoontes, regels en constructiemethodes. Dat was bijvoorbeeld een enorme uitdaging bij de bouw van een nieuwe ambassade in Beijing. Veel ambassades bevinden zich bovendien in politiek instabiele landen.

Daarnaast nemen de procedures veel tijd in beslag. Voor een grondige renovatie of nieuwbouw mag je rekenen op 3 à 4 jaar. Zo zijn de vereisten voor veiligheid – gelet op de huidige geopolitieke constellatie – de laatste jaren steeds zwaarder geworden. Bij elke ingreep moet daar rekening mee gehouden worden. Elk project moet ook via de inspecteur van financiën passeren en zo meer.

Qua budget beschikken we over een dotatie van de federale overheid en beheren we een gebouwenfonds. Daarin vloeit het geld dat we ontvangen als we gebouwen in het buitenland verkopen. Niet alles gaat naar duurzaamheid want er zijn natuurlijk ook gewone onderhoudswerken nodig. Kortom, ons budget is beperkt net als de man-vrouwkracht om de dossiers te beheren.

Toch staat duurzaamheid de laatste jaren steevast op het voorplan en proberen we met beperkte middelen zo veel mogelijk te realiseren. We hanteren daarbij een uitgesproken holistische visie. Onlangs hebben we zelfs een duurzaamheidsmanager aangesteld. Deze zal nog nauwgezetter toezien op alle mogelijkheden om duurzamer te (ver)bouwen, met inbegrip van de nieuwste technieken.

Mooie realisaties

Op beperkte tijd kan onze FOD al heel mooie realisaties voorleggen. Het meest opvallende project is onze klimaatneutrale ambassade in Nairobi (Kenya) die we onlangs afgerond hebben. Met relatief eenvoudige ingrepen slaagden we erin de volledige compound – het terrein met kanselarij, residentie en zo meer – zo ecologisch mogelijk te integreren in de omgeving.

Denk aan zonnepanelen met batterijen die toelaten om gedurende verschillende dagen, bij absolute duisternis en zonder enige invoer van het net, te kunnen blijven werken. Of aan de opvang van regenwater en 80% recyclage van het gebruikte water. Bovendien wordt het keuken- en tuinafval in een biodigestor vergist tot biogas dat gebruikt wordt om op te koken.

Zeker wat vergisting betreft doet onze ambassade in Nairobi dienst als proefproject. In hoeverre kan er voldoende biogas aangemaakt worden? Het spreekt vanzelf dat vergisting enkel mogelijk is als er voldoende organisch afval beschikbaar is, bijvoorbeeld dankzij een grote tuin.

Ook de bijna-energieneutrale ambassade in Rabat (Marokko) – een nieuwbouw – springt in het oog. Dat gebouw werd zelfs ontworpen aan de hand van een speciaal softwareprogramma, het zogenaamde Passive House Planning Package (PHPP). Dat berekende hoe isolatie, luchtdichtheid, zonnewering en beglazing optimaal ingezet kunnen worden. Het resultaat is een geavanceerde constructie met stevige isolatie en een ideale inplanting ten opzichte van de zon. Alle toestellen hebben een A+++-label, zonnepanelen produceren elektriciteit en zo meer.

Onze nieuwe kanselarij in Boekarest (Roemenië) vond onderdak in een pand dat aan de strengste normen voldoet. Het beschikt namelijk over een BREEAM-certificaat (Building Research Establishment Environmental Assessment Methodology) en voorziet laadpalen voor elektrische wagens, zonnepanelen, ledverlichting en een beleid rond recyclage. Voor de kanselarij zelf maakten we gebruik van ecologische materialen zoals hout en zo energiezuinig mogelijke apparaten.

Begin dit jaar huldigden de Belgische premier en de Belgische minister van Buitenlandse Zaken een gloednieuwe kanselarij in in Beijing (China). Ook dat werd een zo ecologisch mogelijke, bijna-energieneutrale constructie. Zo werden er bakstenen van de vorige kanselarij gerecupereerd.

In Ryadh (Saoedi-Arabië) installeerden we 160 zonnepanelen met een totale oppervlakte van 415 m². En dat was nodig. Gezien het hete klimaat – met temperaturen die kunnen oplopen tot 50°C – slikt de airco er immers enorm veel elektriciteit. Daardoor lag het jaarlijkse verbruik rond de 315.000 kWh of grosso modo 25.000 kWh per maand. Dankzij de overvloedige zon en de panelen kunnen we nu minstens de helft ervan zelf produceren.

In Canberra (Australië) hebben we alle ramen vervangen door goed isolerende, dubbele beglazing van Belgische makelij. Een waar huzarenwerk! Er waren er niet minder dan 72, sommige wogen meer dan 250 kg. Er kwam zelfs een kraan aan te pas. Daarnaast installeerden we zonnepanelen, warmtepompen en 2 regenwaterputten om de tuin te beregenen in droge periodes. Het leverde onze ambassade zelfs de award Sustainable small business of the year op, naast de tweede prijs op van de Sustainable business of the year 2023, uitgereikt door de lokale regering. Aandacht voor energiezuinigheid is een nog relatief nieuw fenomeen in Australië.

Holistische visie

Ook bij gewone onderhoudswerken houden we steeds de duurzaamheid in het achterhoofd. Zo gaf een kapotte boiler in Mexico aanleiding tot het herdenken van het warmwatersysteem. We kozen voor een zonneboiler in combinatie met fotovoltaïsche zonnepanelen.

Bij het interieur verliezen we duurzaamheid evenmin uit het oog. Zo kiezen we zo veel mogelijk voor ecologische verf. Als het de moeite loont, restaureren we meubels en kunstwerken. Zijn er toch nieuwe meubelstukken nodig, dan kopen we ze lokaal met oog voor een Belgisch toets. Voor de in België aangekochte meubels zoeken we uit of ze niet mee vervoerd kunnen worden in een container van een collega die op post vertrekt. Zo besparen we op transport.

Groene mobiliteit is eveneens een uitermate belangrijk aandachtspunt. Waar mogelijk worden de dienstwagens vervangen door elektrische of hybride modellen. Als het klimaat en de omgeving het toelaten – in drukke steden als Jakarta (Indonesië) ligt dat nu eenmaal moeilijk – kunnen onze ambassades ook kiezen voor al dan niet elektrische fietsen. Of de voorkeur geven aan het openbaar vervoer. En dat allemaal onder het motto: Belgium goes green.

Bij nieuwbouw proberen we de parkeerruimte vooral ondergronds te voorzien. Zo winnen we niet alleen ruimte, maar is het meteen een pak veiliger met minder kans op beschadiging door vandalisme. Moet de parking toch bovengronds, dan opteren we voor zo weinig mogelijk verharding die bovendien waterdoorlaatbaar is.

Verder gaan we ook in de tuinen zo ecologisch mogelijk te werk. Als het kan, kiezen we voor lokale hitte- en droogtebestendige plantensoorten die nauwelijks water nodig hebben. Onze ambassade in Bern (Zwitserland) – lid van het Greening Embassies Network in de stad – werkt zelfs aan een heuse biodiverse tuin. Zo zullen onze collega’s de rododendron en de invasieve, uitheemse laurierkers vervangen door inheemse planten. Een toegangstunnel moet egels toelaten zich buiten de omheinde tuin te verplaatsen.

Lonende investeringen

Let wel: we zijn slechts eigenaar van de helft van onze gebouwen in het buitenland. De rest huren we. Toch leggen we ook daar de duurzaamheidslat hoog. Als er bijvoorbeeld een huurcontract vervalt, voeren we een lokale marktstudie uit. Zijn er geen panden die meer waar voor hun geld bieden? We onderhandelen ook met de eigenaars om energiebesparende maatregelen te nemen om het water- en elektriciteitsverbruik te doen dalen.

Kortom, duurzaamheid staat vooraan bij al onze gebouwen in het buitenland. En dat levert niet alleen een belangrijk voordeel op voor klimaat en natuur, het zorgt tevens voor een serieuze kostenbesparing. Onze inspanningen om ons gebouwenpark duurzamer te maken, zijn dus niet zomaar onkosten, maar echt lonende investeringen. Alhoewel we nog niet kunnen garanderen dat al onze gebouwen klimaatneutraal zullen zijn tegen 2050, timmeren we onverdroten verder aan de weg.