Plasticvervuiling moet de wereld uit

Tegen 2024 moet een juridisch bindend, ambitieus verdrag afgesloten worden om plasticvervuiling aan te pakken. Dat besliste de internationale gemeenschap in maart 2022 in Nairobi. De Belgische delegatie ijverde mee voor een verstrekkend akkoord.

  1. Laatst bijgewerkt op
Image
Kraansculptuur van plastic

Sculptuur van een kraan die plastic spuit (Ben Von Wong) aan de ingang van het conferentiegebouw van UNEP in Nairobi. @ UNEP

De plasticvervuiling heeft stilaan hallucinante proporties aangenomen. Je vindt het letterlijk overal, van de Noordpool tot de Zuidpool en van het diepste punt van de oceaan tot op de hoogste bergpiek. Zelfs in het menselijk lichaam zijn sporen aangetroffen.

Momenteel komt jaarlijks 11 miljoen ton plastic in de oceaan terecht, en dat zou verdubbelen tegen 2030 en verdriedubbelen tegen 2040. Zonder extra maatregelen drijft er in 2025 150 miljoen ton plastic in de oceanen en is in 2050 het gewicht van de hoeveelheid plastic groter dan dat van de vissen! Ook aan land is de toestand dramatisch.

Voornaamste milieu-akkoord sedert Parijs

Maar er is uitstekend nieuws. Op de 5de top van het VN-Milieuprogramma (UNEP) kwamen 175 landen overeen dat er tegen 2024 een juridisch bindend, verstrekkend verdrag zal uitgewerkt worden om de plasticvervuiling een halt toe te roepen. UNEP-topvrouw Inger Andersen noemde het ‘de belangrijkste internationale milieu-overeenkomst sedert het klimaatakkoord van Parijs.’

De overeenkomst is vooral verstrekkend omdat het de volledige levenscyclus van plastic behelst: van  ontwerp over productie tot recyclage, maar ook beheer, beperking en voorkomen van afval. Ze omvat alle vormen van plastic, met inbegrip van microplastics, en ziet toe op elk ecosysteem, van oceaan tot vasteland. De overeenkomst erkent tevens de nood aan versterkte internationale samenwerking opdat elk land toegang heeft tot technologie en capaciteit.

Met het akkoord kan een verschuiving naar een volwaardige kringloopeconomie ingezet worden. Daardoor zou tegen 2040 80% minder plastic in de oceanen terecht komen, 55% minder plastic gemaakt moeten worden en overheden ruim 63 miljard euro kunnen besparen. Daarnaast zouden 700.000 jobs gecreëerd worden, vooral in het Zuiden. Denk onder meer aan plasticinzamelaars.

Maar ook de klimaatcrisis zou er wel bij varen. Een effectieve kringloopeconomie voor plastics zou de uitstoot van broeikasgassen met maar liefst 25% doen dalen! Bovendien kan ze als model dienen voor de broodnodige omslag naar circulariteit die ook andere sectoren zoals bouw, transport en energie moeten maken.

Belgische inbreng

De onderhandelingen over de overeenkomst verliepen niet zonder slag of stoot. De Belgische delegatie – waaronder een medewerker van onze FOD – heeft zich alvast sterk ingezet om het ambitieniveau op te krikken. De vermelding van microplastics, de aandacht voor de volledige levenscyclus én de benadering als een kringloopeconomie waren belangrijke strijdpunten voor ons land. Ook bij de verdere uitwerking van een definitief verdrag tegen 2024 zal België de hoge ambitie blijven bewaken!

Nog mooie resultaten

Dezelfde top leverde nog andere mooie resultaten op. Zo wordt er een internationale groep wetenschappers opgericht die beleidsadvies zal verstrekken over verantwoord beheer van chemicaliën, afval en verontreiniging. Naar analogie dus met het internationaal klimaatpanel (IPCC) en het platform voor biodiversiteit (IPBES). Alle 3 grote milieucrisissen – klimaat, biodiversiteit en vervuiling – hebben dan hun eigen wetenschappelijk panel.

Daar bovenop kwam – op initiatief van ons land – een reeks engagementen om chemische stoffen en gevaarlijk afval krachtdadig te beheren. Denk aan loodzuurbatterijen en persistente farmaceutische verontreinigende stoffen.

De top formuleerde tevens een ondubbelzinnige definitie over ‘op de natuur gebaseerde oplossingen’ (nature based solutions). Als landen of bedrijven beweren dat ze op de natuur gebaseerde oplossingen gebruiken, kan voortaan precies worden nagegaan of dat wel klopt. Dergelijke oplossingen zullen een cruciale rol spelen in de strijd tegen de klimaatverstoring.