Terreinverslag van aan de Oekraïense grens

  1. Laatst bijgewerkt op
Image
Foto van een groep mensen voor tenten

Een Belgisch consulair medewerker gaat in gesprek met aankomende vluchtelingen. Op de achtergrond een standje met hulpgoederen (© Ambabel Vienna).

Op donderdag 24 februari 2022 viel Rusland Oekraïne binnen. Hoewel alle knipperlichten op rood stonden, kwam de inval op dat moment voor velen nog als een verrassing. 

Afghanistan als inspiratie

Toch was onze dienst crisisbeheer al wekenlang op voorhand bezig met de voorbereiding van de bijstand aan onze landgenoten in Oekraïne in geval van een Russische invasie. De Evacuatie Red Kite in Afghanistan vorige zomer diende daarbij tot inspiratie.

In nauwe samenwerking met onze ambassade in Kiev werd een gedetailleerde lijst opgemaakt van de Belgen ter plaatse. Ze werden meermaals opgeroepen het land indien mogelijk te verlaten. Velen gaven hieraan gevolg, al kozen sommigen er voor om te blijven. Op het moment van de inval bevonden zich nog zo’n 250 Belgen in Oekraïne. 

Vooruitgeschoven consulaire posten

De ambassades grenzend aan Oekraïne, met name Boekarest (Roemenië en Moldavië), Warschau (Polen en Wit-Rusland) en Wenen (Slovakije), bereidden zich intussen voor op de evacuatie en opvang van Belgische vluchtelingen. Ze ondernamen een verkenningsmissie langs de grensposten, legden vooraf nuttige contacten met de grenswachten en de crisiscentra, en gingen de mogelijke opties voor transport en logement na. 

Toen direct na de Russische inval de vluchtelingenstroom op gang kwam, werd meteen het crisiscentrum in Brussel geopend. De Belgische ambassades in Boekarest, Warschau en Wenen zetten vooruitgeschoven consulaire posten op aan de grens met Oekraïne. Doel: Belgen op de vlucht bijstaan, maar ook de vluchtelingenstroom monitoren en de contacten met de grensautoriteiten verzekeren. 

Vanuit Wenen vertrok het eerste consulaire team op 26 februari naar Košice. Deze tweede grootste stad van Slovakije op zo’n 100 km van de Oekraïense grens werd immers gekozen als uitvalsbasis. Een maand lang zou deze post actief blijven. Bijna het voltallige ambassadepersoneel werd opgetrommeld om de post afwisselend telkens 3 à 4 dagen te bemannen. 

Image
Foto van een groep mensen voor tenten

Inderhaast opgetrokken tenten doen dienst als tijdelijke verblijfplaats (© Ambabel Vienna).

Van Košice naar grenspost Vyšné Nemecké

Tijdens de route van Košice naar de Slovaaks-Oekraïense grenspost van Vyšné Nemecké, bij de Oekraïense stad Uzhgorod, vallen de leegte en de stilte op. Kleine stadjes en spaarzame dorpen, verspreid over de uitlopers van het Karpatengebergte, wisselen elkaar af. Hier en daar zwermen kraanvogels en kuddes wilde herten op de uitgestrekte velden, waar op sommige plaatsen de sneeuw nog niet helemaal is weggesmolten. Enkel de lange rij wagens met buitenlandse nummerplaten, geparkeerd langs de weg, verraadt de nabijheid van de grens.

Tijdens deze eerste dagen steken vooral Oekraïners met familie of vrienden elders in Europa de grens over. Druppelsgewijs, bijna uitsluitend vrouwen en kinderen, meestal te voet, met kleine reistassen en vaak met een huisdier. Langs de Oekraïense kant hebben ze zo’n 12 uur aangeschoven voor de controle van hun papieren. Nadien worden ze ook door de Slovaakse grenswacht gecontroleerd en geregistreerd. Geen grote emoties wanneer ze hun naasten zien. De zware beproeving is nog niet ten einde.

Standjes en tenten

Enkele honderden mensen zijn verzameld aan de grens, de sfeer is rustig. Onmiddellijk voorbij de grensovergang staan enkele tentjes opgesteld van lokale hulpverenigingen, Slovaakse burgers brengen voortdurend hulpgoederen aan.

De Slovaakse autoriteiten leiden de organisatie in goede banen, voorzien opvangtenten, verbeteren stelselmatig de tijdelijke infrastructuur. Na enkele dagen zijn de hulpgoederen ondergebracht in een heus (gratis) supermarktje. Ook een lokale bank en een telecombedrijf hebben een standje geopend. Een tent werd ingericht als Grieks-Orthodoxe kerk. Ook aan de andere, kleinere Slovaakse grensovergangen, in Ubl’a en Vel’ké Slemence, dezelfde kalmte en degelijke organisatie.

Hoewel duidelijk vermoeid, voorziet de commandant van de grenspolitie een briefing voor de aanwezige diplomaten over de situatie en het profiel en de nationaliteiten van de vluchtelingen. Naast België, zijn immers ook Duitsland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Israël, Tsjechië en de Verenigde Staten met een consulaire ploeg aanwezig.

Image
Foto van een lokaal met dozen hulpgoederen

De hulpgoederen geleverd door B-FAST (© FOD Buitenlandse Zaken).

B-FAST

Na enkele dagen staan de statistieken op punt en wordt een dagelijks overzicht verspreid over de wachttijden aan de grens en het aantal vluchtelingen verdeeld per nationaliteit. Uiteraard voornamelijk Oekraïners, maar de dagen na de inval ontvluchten ook veel buitenlandse studenten het land.

Tot een tweetal weken na de inval blijft de druk hoog op de Slovaakse grens, met gemiddeld 14.000 vluchtelingen per dag. Nadien vallen de aantallen stelselmatig terug, om na ongeveer een maand op een normaal niveau terug te komen. Uiteindelijk zullen langs de Slovaakse grens ook een twintigtal Belgen Oekraïne kunnen verlaten.

Om Slovakije te ondersteunen bij hun opvang van de Oekraïense vluchtelingen, maakt België via B-FAST ook enkele konvooien met hulpgoederen over aan de Slowaakse autoriteiten, met generatoren, matrassen, veldbedden, dekens en sanitair materiaal.