VN-oceaanconferentie: België ontpopt zich tot oceaannatie

Op de VN-oceaanconferentie in Nice (Frankrijk) werd een belangrijke stap gezet richting inwerkingtreding van het BBNJ-verdrag voor de bescherming van de volle zee. België ontpopte er zich meer en meer tot een oceaannatie. Ambassadeur Willem van de Voorde – onze Speciaal Gezant voor Klimaat en Milieu – vertelde er ons meer over.

Van 9 tot 13 juni 2025 ging in Nice (Frankrijk) de 3^de VN-oceaanconferentie (UNOC3) door. Deze 3^de editie vond opvallend veel weerklank in de pers. 30.000 mensen namen eraan deel terwijl tevens 64 staats- en regeringsleiders present tekenden.

Dat alleen al getuigt van het toenemend besef over het belang van de oceaan. Want zonder overdrijving mogen we stellen dat de oceaan essentieel is voor het overleven van de mensheid (zie kader). Maar hij verkeert in een grote crisis. Onder andere door verzuring, overbevissing, opwarming en wijdverspreide vervuiling (plastics…). Actie is dringend nodig.
 

50 ratificaties

Volgens ambassadeur Willem van de Voorde – Speciaal Gezant voor Klimaat en Milieu bij onze FOD – heeft de oceaanconferentie in Nice alvast bakens verzet. Samen met minister van Justitie, belast met de Noordzee, Annelies Verlinden en minister voor Mobiliteit, Klimaat en Ecologische Transitie, Jean-Luc Crucke, leidde hij in Nice de Belgische delegatie. “Ik vond het een geslaagde conferentie, deels dankzij de energie van de Franse president Macron. Hij kon de boodschap tot bij het publiek brengen dat de oceaan bedreigd is en dat hij cruciaal is voor het klimaat. En dat de visbestanden zeer kwetsbaar zijn door overbevissing, illegale visserij en sleepnetvisserij (waarbij grote netten over de zeebodem gesleept worden en er schade aanbrengen, red.).”

Misschien wel het voornaamste resultaat was de vooruitgang voor het BBNJ-verdrag dat tegen 2030 30% van de volle zee wil omvormen tot mariene beschermde gebieden. De volle zee is een immense zone – ruim 64% van de oceaan – die buiten elk nationaal rechtssysteem valt. Vandaar de term marine Biodiversity of areas Beyond National Jurisdiction of BBNJ.

“Wel 20 landen – waaronder België – hebben tijdens UNOC3 hun akte van ratificatie neergelegd”, zegt van de Voorde. “Daarmee staat de teller op 50 landen. We hebben er goede hoop op dat de drempel van 60 ratificaties in september gehaald zal worden, voorafgaand aan de Algemene Vergadering van de VN. Na een voorziene wachttijd van 4 maanden – dus in januari 2026 – zal het verdrag dan officieel in werking treden. Binnen het jaar vindt er vervolgens een eerste ‘conferentie van de verdragspartijen’ of COP1 plaats die het verdrag verder uitwerkt.”

Voorts heeft UNOC3 duidelijk een momentum gecreëerd. Van de Voorde: “Meerdere landen kondigden stevige engagementen aan. Zo maakten de Marshalleilanden en Micronesië – kleine eilandstaten – de oprichting bekend van zeer omvangrijke mariene natuurreservaten of marine protected areas (MPAs) in hun EEZ (Exclusieve Economische Zone, red.). En dat voor landen die in sterke mate afhangen van de visserij! Een mooi signaal voor andere landen dat aantoont dat het mogelijk is. Ook Portugal heeft MPA-zones afgebakend rond de Azoren.”

België oceaannatie

België ontpopte er zich meer en meer tot een oceaannatie. “Vergis je niet”, benadrukt van de Voorde. “Onze kust van 65 km mag dan al klein lijken, het is wel een uiterst strategische zeestraat, vergelijkbaar met die van Hormuz (tussen de Verenigde Arabische Emiraten en Iran) of de Straat van Malakka (tussen Sumatra en Malakka). Voorts beschikken we over grote havens, belangrijke reders met grote tankervloten, baggeraars die tot de top 5 in de wereld behoren en een uitgebreid netwerk van wetenschappers.”

Die Belgische reders zijn trouwens voorlopers in investeringen in technologieën die netto-nul-uitstoot mogelijk moeten maken. Als zeevaartnatie is ons land lid van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) die momenteel een pad uitstippelt om de zeevaart tegen 2050 klimaatneutraal te maken.

Ook qua oceaanonderzoek speelt België in de hoogste divisie. Niet minder dan 144 mariene onderzoeksgroepen bestuderen heel uiteenlopende onderwerpen. Ons land vindt dat een robuuste wetenschappelijke basis essentieel is om mariene bronnen te conserveren en duurzaam te gebruiken. Vandaar ook het grote aantal wetenschappers van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) en het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN) dat aan UNOC3 deelnam.

BBNJ-secretariaat

Als een Blue Leader was ons land ook nauw betrokken bij de totstandkoming van een ambitieus BBNJ-verdrag. Een van de punten die ons land binnenhaalde, was dat het BBNJ-verdrag een onafhankelijk secretariaat krijgt, los van de VN-koepel in New York. Een apart secretariaat – met een eigen budget en staf – impliceert immers autonomie en slagkracht.

België stelde zich dan ook meteen kandidaat om het BBNJ-secretariaat in Brussel te huisvesten. Van de Voorde: “Tijdens de UNOC in Nice organiseerden we een druk bijgewoond side event met een internationaal panel dat zich boog over de precieze rol van zo’n secretariaat. Grosso modo komt het erop neer dat het BBNJ-secretariaat een kruispunt van kennisuitwisseling (clearinghouse) moet zijn. Het BBNJ-verdrag staat of valt met een vlotte uitwisseling van kennis: over de afbakening van beschermde zones, over organismen in de oceaan, over de impact van menselijke activiteiten zoals visserij, zeevaart, baggerwerken en zo meer.”

Ons land nam voorts deel aan 2 andere side events die het belang van het BBNJ-verdrag in de verf zetten en landen aanspoorden om het verdrag zo snel mogelijk te ratificeren. We namen ook het woord op een informele ministeriële sessie rond een verdrag dat in de maak is tegen plastiekvervuiling, een enorm probleem voor de oceaan. België is lid van een coalitie die ijvert voor een zo ambitieus mogelijk VN-verdrag rond plastic.

Minister Crucke was covoorzitter van een van de 9 ‘Ocean action Panels’, met name het panel over de samenhang tussen het oceaan- en klimaatbeleid en biodiversiteit. Want als we koolstofneutraliteit willen bereiken, moeten we tevens volop inzetten op de bescherming van de oceaan, zonder de biodiversiteit uit het oog te verliezen.
 

Kennisuitwisseling cruciaal

Dat kennisuitwisseling cruciaal is voor ons land blijkt ook uit een aantal initiatieven die we ondersteunden. “Zo steunden we de Intentieverklaring van Lympia”, vertelt van de Voorde. “Die wil de nieuwe internationale organisatie, Mercator Ocean, uitbouwen tot een organisatie die nog meer oceaangegevens verzamelt en ter beschikking stelt voor wetenschappelijk onderzoek. Over de eigenlijke toetreding van België wordt pas later beslist. Voorts traden we toe tot IPOS, het International Platform for Oceanographic Sustainability. Ook dat platform wil studies over het belang van de oceaan delen onder zijn leden. Ten slotte sloten we ons aan bij de high ambition coalition van landen die willen optreden tegen storend onderwatergeluid.”

Een ander thema dat actief besproken werd op de podia of in de wandelgangen, was het al dan niet instellen van een moratorium – een pauze dus – op de ontginning van de diepzeebodem. Tegenover een aantal sterke voorstanders, waaronder de Franse president Macron, staan andere staten die nog hun positie moeten bepalen.  Dat is ook voor België het geval. Ons land neemt vooralsnog een voorzichtige houding aan en wil dat het internationaal recht de basis van elk mogelijke toekomstige exploitatie vormt. Over een meer definitieve positie wordt momenteel intern nog overlegd in Brussel, aldus onze klimaatgezant.
 

David Attenborough

UNOC3 creëerde overduidelijk een momentum, de sense of urgency was er merkelijk groter dan op andere oceaanbijeenkomsten. Ook België kreeg er een extra drive mee, gestimuleerd door onze kandidatuur om het BNNJ-secretariaat in Brussel te huisvesten. Maar ook los daarvan groeide het besef dat we een volwaardige oceaannatie zijn die zich sowieso zal blijven inzetten voor gezonde oceanen.

Wil je meer te weten komen over de oceaan? Bekijk dan zeker Ocean, de zopas uitgebrachte documentaire van David Attenborough die je meeneemt op een adembenemende reis naar een onbekende wereld vol van leven, verwondering en verrassing. “Na bijna 100 jaar op deze planeet te hebben gewoond, begrijp ik nu dat de belangrijkste plek op aarde niet op het land is, maar in zee”, vertelt de bekende Brit in de documentaire.