Waarom we China niet loslaten

Tijdens een geslaagd bezoek aan China ontmoetten premier Alexander De Croo en minister van Buitenlandse Zaken Hadja Lahbib onder andere president Xi Jinping. De economische en politieke dialoog werd hervat én de eerste stappen werden gezet naar een evenwichtigere handelsrelatie. Want al is China op sommige vlakken concurrent en rivaal, het land blijft tevens een onmisbare partner.

In november 2019 leidde Prinses Astrid de grootste Belgische handelsmissie ooit naar China (Beijing en Shanghai). De delegatie bestond uit niet minder dan 5 ministers en 632 deelnemers die 312 bedrijven of organisaties vertegenwoordigden. Enkele jaren voordien – juni 2015 – bracht ons vorstenpaar een bezoek, gevolgd door toenmalig premier Charles Michel in oktober 2016. Als opkomende grootmacht bood China tal van veelbelovende economische opportuniteiten.
 

Coronacrisis

Maar dat beeld veranderde snel. Kort na de handelsmissie brak de coronacrisis uit waardoor bezoeken uitgesloten waren. En dat niet alleen. De geopolitieke context werd grimmiger, met een toenemende rivaliteit tussen China en de VS maar ook door de oorlog van Rusland in Oekraïne. In haar streven naar een multipolaire wereld zoekt de Aziatische grootmacht tevens meer aansluiting bij andere opkomende economieën (BRICS) en het Globale Zuiden.

De Europese Unie (EU) en België zijn zich door de coronacrisis ook bewuster geworden dat ze voor tal van essentiële goederen te afhankelijk geworden zijn van China. Sindsdien raakte het begrip ‘strategische autonomie’ in zwang: de EU wil veel meer zelf instaan voor de productie van geneesmiddelen, medisch materiaal, halfgeleiders en zo meer.

In ons land rezen ook meer kritische stemmen over onder andere de mensenrechten in China. Zo keurde de Kamer een resolutie goed die de mensonwaardige behandeling van de Oeigoeren in China aanklaagde. België weerde China ook voor een aanbesteding voor een 5G-netwerk. Heel recent nog bleek dat een lid van Vlaams Belang tegen betaling diensten verleende aan een Chinese spion.
 

Derisking, niet decoupling

De tijd van een naïeve houding tegenover China is voorbij. Maar een behoedzamere omgang betekent absoluut niet dat ons land de banden volledig doorsnijdt. ‘Strategische autonomie’ staat niet synoniem voor het volledig afschermen van onze economie. Het wijst er vooral op dat de EU de oorsprong van zijn grondstoffen wil diversifiëren en gevoelige sectoren zoals batterijen wil beschermen.

Zoals premier De Croo het tijdens zijn missie naar China formuleerde: ‘We pleiten zeker niet voor isolationisme. Het laatste wat we op moeilijke momenten moeten doen, is China de rug toekeren. We moeten het omgekeerde doen: open blijven voor zaken, open blijven voor politieke gesprekken.’ Ons land en de EU willen niet ontkoppelen (decoupling of minder samenwerken), maar wel de afhankelijkheid afbouwen (minder risico nemen of derisking).

Partner, concurrent en rivaal

China blijft immers een onontbeerlijke partner en speelt als grootmacht ook een belangrijke rol in de wereldvrede. In wezen hanteert België tegenover het Rijk van het Midden dezelfde visie die de EU in 2021 uitdokterde, met name: China is tegelijkertijd partner, concurrent en rivaal.  

Zo is China een onmisbare partner op vlak van milieu en klimaat (de uitvoering van het klimaatakkoord van Parijs), van de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s), voedselzekerheid, strijd tegen armoede, de groene energietransitie en zo meer.

‘We hebben China als permanent lid van de VN-veiligheidsraad ook nodig om de conflicten te helpen oplossen die de planeet teisteren’, verklaarde minister Lahbib tijdens de missie. ‘Om bijvoorbeeld de militaire hulp van Rusland aan Noord-Korea aan de kaak te stellen. Voor het Midden-Oosten zitten we op dezelfde golflengte. We willen beiden dat de 2 partijen onderhandelingen opstarten en een vredesproces aangaan dat een oplossing kan bieden voor de 2 staten.’

Op economisch vlak is China eerder een concurrent. De economische structuur en het centralisme van China – met staatssubsidies – leiden tot een onevenwicht in de wereld. Denk aan een overcapaciteit van staal, aluminium en halfgeleiders.

Trouwens, ook met België bestaat er een gigantisch handelsoverschot. In 2022 voerde ons land 7,8 miljard euro goederen uit. De import bedroeg bijna 5 keer meer: 35,35 miljard euro. Er was dus een negatieve handelsbalans van ruim 27 miljard euro.

De rivaliteit ten slotte komt tot uiting op het multilaterale niveau. China vertoont immers de neiging om zijn eigen visie op het mondiale bestuur te promoten. Dat houdt risico’s in voor het multilaterale systeem gebaseerd op regels en universele waarden, waar België en de EU aan vasthouden. Zo heeft de Aziatische reus zo zijn eigen visie op mensenrechten en internationaal zeerecht (in de Zuid-Chinese Zee).
 

Vraag naar meer investeringen

Wat er ook van zij, België kan niet om China heen. Het blijft cruciaal om rechtstreekse contacten te onderhouden. Vandaar de beslissing van premier De Croo om – vergezeld van minister Lahbib – naar China te reizen om er – na vele jaren afwezigheid – opnieuw gesprekken te hebben op het allerhoogste niveau. Dat ons land nu ook voorzitter is van de Raad van de EU kon extra gewicht in de schaal leggen.

Maar heeft dat gigantische land met 1,4 miljard inwoners wel interesse in een dwerg met 11 miljoen inwoners? Alleen al in hoofdstad Beijing wonen er dubbel zoveel mensen. Toch heeft China er wel degelijk belang bij nauwere relaties met ons land aan te knopen. Door de rivaliteit met de VS is het land op zoek naar andere partners. EU-lidstaten zijn daarbij zeker gegeerd. ‘China is pragmatisch en rationeel’, zei minister Lahbib. ‘De economische groei vertraagt en de werkloosheid van jongeren neemt toe. Daarom willen de Chinezen dat Europa zijn investeringen opnieuw lanceert.’

Brugge: bruggen bouwen

China rolde ook letterlijk de rode loper uit voor de Belgische delegatie. Na aankomst in Beijing begaf het konvooi met wagens en minibusjes – met journalisten en bedrijfsleiders – zich door vrijwel lege straten – afgeboord met Belgische vlaggen – naar de Verboden Stad. Ook dat Chinese topmonument was zo goed als verlaten om de Belgen alle gelegenheid te geven de architectuur te bewonderen.

President Xi Jinping nam ook zijn tijd om te spreken met premier De Croo, overigens net als de andere hoge gesprekspartners: de Chinese premier Li Qiang en de voorzitter van het Chinese parlement Zhao Leji. De president bracht zijn bezoek aan Brugge in herinnering en zag daar het woord ‘brug’ in. ‘We moeten meer bruggen dan muren bouwen’, vond hij.
 

Pandadiplomatie

De Chinese minister van Buitenlandse Zaken Wang Yi nam zelfs de moeite om af te zakken naar de Belgische ambassade waar een gloednieuw, klimaatneutraal gebouw werd ingehuldigd. Ook de smurfen en de panda’s van Pairi Daiza werden er opgevoerd, naast natuurlijk bier, wafels en frieten. Traditionele Chinese muziek ontbrak evenmin.

‘In de Chinese cultuur opent een nieuw gebouw ook nieuwe perspectieven, het markeert een nieuw begin, het begin van een nieuwe reis’, vertelde minister Wang Yi tijdens de opening. ‘En dat is precies wat we verwachten van de relatie China-België en China-EU. Ik hoop dat de Belgische diplomaten (…) bruggen zullen blijven bouwen (…) en aan China het verhaal van België in al zijn diversiteit zullen vertellen en aan België en Europa het ware verhaal van China.’

Open, frank en respectvol

In alle gesprekken slaagden de Belgische ministers erin open en frank te spreken. ‘Als je dat op een respectvolle manier doet, kan je hier eigenlijk alles zeggen’, verklaarde premier De Croo achteraf. ‘Iedereen moet zich gerespecteerd voelen. Daar hebben wij Belgen het niet zo moeilijk mee. We hebben geen ego dat in de weg loopt.’

Volgens premier De Croo begon een gesprek meestal met de zin: ‘In een relatie tussen 2 landen die elkaar respecteren, moet je de gelegenheid hebben om vrij te kunnen spreken. En ik apprecieer het feit dat ik hier vrij kan spreken.’ ‘En daarna maak ik duidelijk waar we een andere visie over hebben. Typisch is ook dat je af en toe zegt: We agree to disagree.’ En die aanpak werkte. ‘Xi heeft 2 keer gezegd dat hij ons open en vranke gesprek apprecieerde.’
 

Geen inmenging gewenst

Op die manier konden ook de gevoelige thema’s aangekaart worden zoals de situatie met de Oeigoeren, Tibet, Hongkong, de nood aan stabiliteit rond Taiwan, het 5G-netwerk... Ook mensenrechten kwamen ter sprake. Premier De Croo: ‘Ik heb gezegd dat mensenrechten overal dezelfde zijn. (…) Xi antwoordde daarop dat zij een land zijn in een ander stadium van ontwikkeling en dat het belangrijkste mensenrecht nog altijd is dat mensen gelukkig zijn. ‘En onze mensen zijn gelukkig’.’

Ook de boodschap dat België geen inmenging wenst in zijn politieke systeem – verwijzend naar de spionageaffaire van een Vlaams Belanger – werd fors geformuleerd én gehoord. Dat gebeurde tijdens de publieke momenten waarbij de pers aanwezig was. ‘Dat komt binnen bij hen’, zei premier De Croo. ‘Eergevoel is hier belangrijk. Tijdens het staatsbanket heb ik tegen de premier gezegd dat we bewijsmateriaal hadden, maar zoals verwacht ontkende hij alle betrokkenheid van de overheid.’ ‘Ik sta erop dat u uw gegevens met ons deelt want wij tillen hier zwaar aan’, besloot de premier.

Minister Lahbib had de gelegenheid om de Chinese civiele samenleving te ontmoeten om over vrouwenrechten te spreken, een onderwerp dat haar nauw aan het hart ligt.

Handelsembargo op varkensvlees

Ook qua zakendoen hebben de ministers de puntjes op de i gezet. ‘China is vragende partij voor meer Europese investeringen’, zei minister Lahbib. ‘Maar we hebben wel uitgelegd dat we er dan vertrouwen in moeten hebben, met meer bepaald een waarachtig respect voor het intellectuele eigendom.’

Voor een voornaam doel van de missie – evenwichtiger handelsrelaties uitbouwen – werden belangrijke stappen gezet. Zo zegde de Chinese premier toe om het handelsembargo op varkensvlees op te heffen. Dat slaat vooral op varkenskoppen en -poten, bij ons slachtafval maar in China een delicatesse. Ook Belgisch witloof kan uitgevoerd worden, en later op het jaar volgen allicht paprika en appelen.

Voorts zullen er vanaf juni opnieuw rechtstreekse vluchten zijn tussen Zaventem en Shanghai. Dat zou het Chinese toerisme en de zakenrelaties ten goede komen. Veel van de Belgische bedrijven die actief zijn in China, houden immers kantoor in de regio van deze Chinese megalopool. Voorafgaand aan het bezoek aan Beijing bezocht minister Lahbib die regio om er de Belgische industrie te promoten.

Ons land wil ook dat Belgen – net zoals Nederlanders, Duitsers en Fransen – gedurende 15 dagen visumvrij in China kunnen reizen. Die kwestie raakte niet helemaal van de baan maar president Xi Jinping verklaarde wel dat hij het visumvrij reizen genegen was.

Werk van lange adem

Ook de Belgische bedrijven die in het kielzog van de ministers meereisden – Bekaert, Solvay, AB InBev, Novandi, Inbiose… – waren uiterst tevreden met de handelsmissie. Er stonden ontmoetingen met een aantal Kamers van Koophandel op het programma. De bedrijven en de voedingssector konden tijdens een ronde tafel zelfs vragen stellen aan de minister van Handel.

Zelfs al heeft dat (nog) geen concrete contracten opgeleverd, de Chinese markt openbreken is sowieso een werk van lange adem, gaf premier De Croo achteraf toe. ‘In dit soort landen gaat het eerder over een duwtje geven. De concrete resultaten volgen later. Daarom is het goed dat we ons land met dit bezoek op de radar konden zetten, zoals Nederland al veel langer doet.’

Kortom, de missie slaagde erin de relaties te hernieuwen, en dat via face-to-facegesprekken met de 3 voornaamste personen van het Chinese regime. Het werden open en vranke dialogen die de gevoelige punten niet uit de weg gingen, maar steeds respect betoonden voor beide politieke regimes. Een benadering die China best kon smaken. Dergelijke reizen moeten in de toekomst veel regelmatiger plaatsvinden.