Waarom we de Benelux nodig hebben

In de Benelux Unie werken de regeringen van België, Nederland en Luxemburg samen om de grenzen waar mogelijk uit te gommen. Waarom? Omdat dat zorgt voor meer welvaart, mobiliteit, veiligheid en duurzaamheid voor iedereen.

De basis van de Benelux werd gelegd tijdens WOII. Op 5 september 1944 ondertekenden België, Nederland en Luxemburg een akkoord over een douane-unie. Dat legde de kiem voor een open interne markt waarbij personen, goederen en diensten zich in de 3 landen vrij kunnen bewegen.

Het akkoord kwam er niet zonder slag of stoot. Zo vreesden Belgische landbouwexperts dat ons land zou overspoeld worden door Nederlandse landbouwproducten. Maar de toestand na de oorlog was zo dramatisch dat de overheden hun burgers een sprankel hoop móesten aanreiken. En dat werd een geïntegreerde interne markt die weer welvaart kon creëren.

De stichters hadden ook de vrede en de veiligheid van de regio voor ogen. Handel vormt immers bij uitstek een instrument voor vrede. Door handel te drijven wordt men immers afhankelijk van elkaar. Als men oorlog voert met zijn handelspartners ondermijnt men zichzelf.

Het was nooit de bedoeling de 3 landen volledig te ‘assimileren’ of gelijkvormig te maken. De stichters wilden enkel ‘integreren’: tot een nieuw geheel samenvoegen waarbij alle ruimte overbleef voor kruisbestuiving. Complementariteit en solidariteit vormden de hoekstenen.

De pioniers van de Europese integratie – Robert Schuman, Konrad Adenauer en Paul-Henri Spaak - lieten zich inspireren door de Benelux. Ook zij probeerden via handel vrede te vestigen, ook zij streefden naar eenheid in verscheidenheid.

De oprichting van de Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS) in 1951 en van de Europese Economische Gemeenschap (EEG) in 1957 betekende niet het einde van de Benelux, wel integendeel. In 1958 werd het verdrag van de Benelux Economische Unie tot stand gebracht. Doel: de interne markt steeds verder integreren door de wetgeving te harmoniseren.

De Benelux speelt de rol van proeftuin of laboratorium binnen de Europese Unie (EU). Het EU-verdrag vermeldt zelfs expliciet dat de Benelux als enige regio het recht heeft om samenwerkingen op touw te zetten die verder gaan dan wat de EU doet (art 350 TFUE).

Een mooi voorbeeld is het vrij verkeer van personen. Dat werd al vroeg gerealiseerd tussen de 3 landen. Samen met Frankrijk en Duitsland lag de Benelux zo in 1985 aan de basis van het Schengenakkoord. Als iets werkt bij de Benelux, kan het ook op de schaal van de EU toegepast worden.

Na 50 jaar was er in 2008 nood aan een vernieuwing van het verdrag. De ‘Benelux Economische Unie’ vervelde tot ‘Benelux Unie’. Naast de interne markt, komt ook veiligheid aan bod via gerechtelijke en politionele samenwerking. Omdat de klimaatkwestie zo urgent is, vormt duurzaamheid een aandachtspunt bij alle projecten. Ook digitalisering is een werkpunt.

We geven hieronder enkele succesverhalen. Wat opvalt, is dat de Benelux steeds streeft naar projecten met een positieve impact voor burgers en ondernemers. Bovendien zijn ze alle gestoeld op het vertrouwen in elkaars instellingen.

Automatische erkenning van diploma’s

Diploma’s hoger onderwijs (graduaat, bachelor, master, doctoraat) uit het ene Benelux-land worden automatisch erkend in de 2 andere landen. Daardoor kan bijvoorbeeld een Belgische econoom veel vlotter aan de slag in Nederland of Luxemburg. Voordien kostte de erkenning van een diploma maanden tijd en honderden euro’s. Het project steunt op het vertrouwen in de kwaliteit van elkaars onderwijssystemen.

Binnen de EU is zoiets voorlopig niet doenbaar, al blijft het een streefdoel. Toch deint de inktvlek nu al uit. Zo staat er een verdrag in de steigers met de Baltische staten om ook daar diploma’s automatisch te erkennen.

Grensoverschrijdende samenwerking van de politie

Om het leven van de burgers veiliger te maken, werkt de politie van de 3 landen nauw samen. Zo mag de Belgische politie een crimineel volgen tot in Nederland en Luxemburg, en er controles uitvoeren. Regelmatig worden gezamenlijke politieacties op touw gezet, bijvoorbeeld tegen woninginbraken in de grensregio.

Een vernieuwd politieverdrag met nog nauwere samenwerking zal wellicht in 2021 in voege treden. Dan zullen onder meer gezamenlijke interventies aan boord van internationale treinen mogelijk worden. Ook zal de politie de gegevens van verkeerscamera’s kunnen uitwisselen.

Benelux als Huis van de ‘Regionale Energie Samenwerking’ in Europa

De overstap naar hernieuwbare energie vormt een gigantische uitdaging voor de Benelux-landen met hun nauw verweven energienetwerken. De Benelux-Unie speelt een sleutelrol om die uitdaging aan te gaan. Zo vindt er regelmatig overleg plaats op niveau van de Benelux en het ‘Benelux Energie Expertise-netwerk’. Het secretariaat-generaal van de Benelux fungeert ook al meer dan 10 jaar als secretariaat voor het zogenaamde ‘Pentalaterale Energie-overleg’. Naast de Benelux, zijn ook Duitsland, Frankrijk, Zwitserland en Oostenrijk betrokken.

Dat regionale overleg is een ware voorloper binnen Europa op vlak van interconnectie en marktintegratie voor elektriciteit. Het uitte zich recent ook als sterk voorstander van groene waterstof als bouwsteen voor een klimaatneutrale EU. De ‘Penta’ brengt ook de 10 kuststaten rond de Noordzee bijeen om te overleggen over offshore-windenergie. Doel: het Noordzeegebied optimaal inzetten om hernieuwbare energie te produceren.

Gezamenlijke weginspecties om goederen en personen te controleren

Driemaal per jaar vinden er grondige weginspecties plaats. Nederlandse, Belgische en Luxemburgse inspecteurs controleren dan samen vrachtwagens en bussen op autosnelwegen en parkings. Ze gaan na of de rij- en rusttijden gerespecteerd worden, als technisch alles in orde is, er geen gevaarlijke stoffen vervoerd worden, de vrachtwagen niet overladen is en zo meer.

Door de inspecties samen uit te voeren, kunnen kosten bespaard worden maar ook de wegen worden veiliger. Het betreft hier Europese regelgeving, maar alleen de Benelux doet de controles gezamenlijk (verdrag van Luik).

Proefproject met digitale vrachtbrief

Er wordt uitgetest of de overheid in de 3 landen even vlot en betrouwbaar een digitale vrachtbrief kan controleren als een papieren. Deze vrachtbrief bevat alle gegevens over de lading van bijvoorbeeld een vrachtwagen. Deze digitale manier van werken vormt een kostenbesparing voor transportondernemers en is bovendien duurzamer.

Samenwerking tussen gemeentes

Het Benelux-verdrag ‘Grensoverschrijdende en Interterritoriale Samenwerking’ wil grensoverschrijdende samenwerkingen tussen gemeenten stimuleren door er een stevige juridische basis aan te geven. Dat leidt tot mooie, zichtbare resultaten voor de burger.

Zo konden Baarle-Hertog (België) en Baarle-Nassau (Nederland) – waar de grens grillig doorheen loopt – regelen dat het afval gezamenlijk opgehaald wordt. Ook een samenwerking tussen de brandweer van de havens van Antwerpen en Rotterdam kon dankzij het verdrag vlot tot stand komen.

Samengevat komt de meerwaarde van de Benelux voornamelijk tot uiting in 3 gebieden:

• Financieel: Door de handen in elkaar te slaan kunnen de 3 landen op een grotere schaal werken en daardoor kosten besparen. Denk aan de gezamenlijke inzet van materiaal voor de politie en samen fraude bestrijden.

• Menselijk: Mensen varen er wel bij. Zo kan men levens redden door ambulances en de brandweer grensoverschrijdend in te zetten, dankzij Benelux-akkoorden.
• Politiek: Binnen de EU legt de Benelux meer gewicht in de schaal dan de 3 landen afzonderlijk. Een gezamenlijke verklaring van de Benelux wordt steeds met belangstelling aangehoord.

De Benelux heeft na al die jaren nog niets aan belang verloren, wel integendeel. België wil dan ook tijdens zijn voorzitterschap krachtdadig op de ingeslagen weg verdergaan.

Met dank aan Thomas Antoine (ex-secretaris-generaal Benelux Unie 2017-2019), Nick Van Haver (communicatieadviseur Benelux Unie), Rudy Huygelen (huidig adjunct-secretaris-generaal Benelux Unie voor België), Michel-Etienne Tilemans en Paul Ghysbrecht (FOD Buitenlandse Zaken) voor de input.