Hybride dreigingen

Cyberspace is een actiedomein geworden waar uitdagingen op het gebied van buitenlands beleid liggen en internationale belangen spelen. Het beheer van die cyberspace is dan ook van een technische aangelegenheid, namelijk de communicatie tussen netwerken zonder grote rol voor staten, geëvolueerd naar een belangrijk geopolitiek discussiepunt.

Hetzelfde geldt voor verschillende nieuwe technologieën die hun intrede doen in onze samenleving. 5G, artificiële intelligentie, quantum computing, blockchain en andere hebben een belangrijke potentiële impact op de wereldwijde machtsverhouding en economie. Analyses en meningen verschillen wereldwijd over de juiste aanpak van techgiganten, de regulering van de enorme digitale markt, de relatie tussen burger en staat, de (de)militarisering van cyberspace of de bescherming van mensenrechten.

Landen hebben geen andere keuze dan de internationale dialoog aan te gaan en samenwerking te zoeken. Cyberspace is immers per definitie grensoverschrijdend. Een (pro)actieve aanpak is noodzakelijk om onze waarden en belangen te verdedigen in een nieuwe en steeds evoluerende context. De diplomatie heeft dan ook een belangrijke rol te spelen in tal van organisaties en fora.
 

Ons land neemt actief deel aan de discussies over de digitale toekomst van de Europese Unie. Het belang daarvan voor onze welvaart en positie in de wereld kan moeilijk worden overschat. In die context nemen de Europese Commissie en de EU-lidstaten nieuwe initiatieven op het gebied van 5G, de veiligheid van onze netwerkinfrastructuur of artificiële intelligentie om de Europese cyberbeveiligingsstrategie die in maart 2021 werd goedgekeurd concreet te maken.

In het kader van het gemeenschappelijk buitenland- en veiligheidsbeleid heeft de EU een diplomatieke toolbox uitgewerkt waarmee cyberaanvallen slagkrachtig kunnen worden beantwoord of andere staten kunnen worden ontraden om terug te grijpen naar dat soort aanvallen. Door te kiezen voor instrumenten van buitenlands beleid die hetzij restrictief zijn zoals sancties, hetzij positief zoals programma's voor capaciteitsopbouw, wil de EU-staten duidelijk maken wat de grenzen van aanvaardbaar gedrag zijn in cyberspace.
 

In de VN lopen complexe onderhandelingen rond het verantwoordelijk gedrag van staten in cyberspace. Waar verschillende landen van mening zijn dat er hiervoor een nieuw internationaal verdrag noodzakelijk is, gelooft ons land met de EU en andere entiteiten dat we ons in de eerste plaats moeten focussen op de implementatie van de al overeengekomen normen en gedragsregels. Dat betekent de grootste toegevoegde waarde op korte termijn voor onze veiligheid en welvaart en daarmee kunnen we eventuele tekortkomingen beter identificeren.
 

Binnen de NAVO is cyberspace sinds 2016 erkend als een formeel domein, net als land, zee en lucht.

De almaar frequentere, complexere en destructievere cyberbedreigingen wegen op de veiligheid van de Alliantie. Ze scheppen een vluchtig klimaat waar de Bondgenoten zich voortdurend aan moeten aanpassen. De Alliantie moet bij machte zijn haar netwerken en operaties te beschermen tegen de steeds complexere cyberbedreigingen en -aanvallen waaraan ze het hoofd moet bieden. De Bondgenoten hebben zich ertoe verbonden om een sterkere en betere cyberdefensie van nationale infrastructuren en netwerken tot prioriteit te maken.
 

De OVSE legt de klemtoon op de invoering van maatregelen om het vertrouwen tussen landen op te bouwen op het gebied van cyberspace en cyberbeveiliging. België neemt hier actief aan deel en is co-adopter van CBM 14 Public-Private Partnerships (PPPs).

Meer informatie over cyber- en ICT-veiligheid vindt u op de website van de OVSE.
 

De cyberspace stelt door zijn aard de multilaterale fora voor belangrijke vragen. Wat is bijvoorbeeld de beste manier om niet-overheidsactoren te betrekken in het overleg over het gedrag van landen in cyberspace? Voor niet-overheidsactoren, zoals technologiebedrijven, is namelijk een sleutelrol weggelegd in het beheer van die cyberspace en in de ontwikkeling van nieuwe technologieën. Het mag dan ook niet verbazen dat er tal van nieuwe initiatieven worden gelanceerd die telkens moeten worden geëvalueerd op hun meerwaarde, maar wel erg belangrijk zijn in de vormgeving van het internationale debat.