Het beleid van België binnen de EU

Milieu

Kort gevat

Milieuproblemen, zoals luchtverontreiniging, stoppen niet aan de nationale grenzen. Mede onder invloed van mondiale ontwikkelingen, heeft de EU een indrukwekkend acquis opgebouwd, waarbij de lidstaten samen naar oplossingen zoeken om grensoverschrijdende milieuproblemen zoals luchtverontreiniging, watervervuiling en biodiversiteitsverlies aan te pakken. Een schoolvoorbeeld hiervan is het Europees Emissiehandelssysteem. Het is de grootste koolstofmarkt van de wereld en heeft tot doel om de regulering van de broeikasgasuitstoot te bewerkstelligen op een kosten-efficiënte manier. Een dergelijke Europese aanpak garandeert bovendien de eerlijke concurrentie tussen de lidstaten, die vaak verschillende regels hanteren.

  
Doelstellingen voor België

In overeenstemming met de doelstellingen van de Europese Green Deal tracht ons land in de discussies over het Europese milieubeleid steeds een erg proactieve en constructieve rol te spelen. Er wordt naar gestreefd een hoog niveau van milieubescherming te verzoenen met de principes van de eerlijke concurrentie en de mogelijke impact op het sociale weefsel, in overeenstemming met de drie pijlers van duurzame ontwikkeling. Een ver doorgedreven harmonisatie en een systematische toepassing van de communautaire methode zijn daarbij de sleutelwoorden. Ook hecht ons land veel belang aan het principe dat de vervuiler betaalt.

Ambitieuze doelstellingen inzake luchtkwaliteit brengen verschillende voordelen met zich mee op het vlak van de verbetering van de volksgezondheid. Niettemin maken ons sterk uitgebouwd transportnetwerk en nauw verweven industrieel weefsel het voor een land als België niet eenvoudig om de vaak erg ambitieuze doelstellingen die de EU oplegt inzake luchtkwaliteit te behalen.

Sinds het Belgische Voorzitterschap in 2010 staat het omzichtig en efficiënt omspringen met natuurlijke hulpbronnen en grondstoffen hoog op de Europese agenda. Concepten als duurzaam materialenbeheer, hulpbronnen-efficiëntie en circulaire economie hebben sindsdien ingang gevonden in het beleid van de Lidstaten. Niet alleen op het Europese, maar ook op het mondiale niveau onderstreept ons land de nood aan meer duurzame productie en consumptiepatronen. Nadat in juni 2016 een breed Europees actieplan inzake circulaire economie werd aangenomen, dat achteraf zeer succesvol en efficiënt bleek, heeft de EU in 2020 een nieuw actieplan uitgewerkt, waarin tot tevredenheid van België veel aandacht gaat naar de link tussen circulaire economie en klimaat, een coherenter productbeleid met een versterkte rol voor de consument en ten slotte de nood aan een meer preventieve aanpak inzake afvalbeleid.

De Milieuactieprogramma’s zijn het huidige Europese beleidskader aangaande leefmilieu en vormen de leidraad voor het milieubeleid in de EU. Via deze programma’s tracht de Europese Commissie een efficiënte en duurzame economie te realiseren, waarin de natuur wordt beschermd en de gezondheid en het welzijn van de burgers wordt gewaarborgd. In het bredere kader van de Green Deal is sinds 2022 het 8ste Milieuactieprogramma van kracht, dit tot grote tevredenheid van ons land. Dit programma is meer gefocust en past bij de doelstellingen van het Akkoord van Parijs en de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen. In het eerste semester van 2024 werd het onder het Belgische Voorzitterschap tussentijds herzien. Daarbij herbevestigde de Raad de krijtlijnen en de verschillende werkingsgebieden.

Ten slotte vormt de vergroening van het proces van het Europees semester een volgehouden horizontaal aandachtspunt voor ons land. Het Europees Semester zou in dit verband een instrument moeten vormen waarbij synergiën gesmeed kunnen worden tussen enerzijds leefmilieu en anderzijds beleidsdomeinen als industrie, onderzoek en ontwikkeling en innovatie. De Europese Commissie heeft in elk geval een belangrijke stap gezet doordergelijke synergieën op te zetten en de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen te integreren in het Europees Semester.

Gezondheid

Kort gevat

De lidstaten van de EU organiseren voornamelijk zelf de gezondheidszorg voor hun burgers. De EU vult het nationale beleid aan door gemeenschappelijke doelstellingen vast te leggen. Zo biedt de EU hulp bij de aanpak van gemeenschappelijke uitdagingen zoals epidemieën, chronische ziekten of de vergrijzing. Ook leidt een Europese aanpak tot schaalvoordelen doordat middelen gebundeld kunnen worden, zoals gebeurde bij de gemeenschappelijke aankoop van COVID-19-vaccins.

Het EU-gezondheidsbeleid vertaalt zich in een gezondheidsstrategie die onder meer inzet op preventie door het promoten van een gezondere levensstijl, gelijke toegang tot gezondheidszorg voor iedereen (ongeacht inkomen, geslacht, ras, enz.) en de aanpak van ernstige internationale bedreigingen van de gezondheid. In dat kader heeft de EU in 2021 het ‘Europees kankerbestrijdingsplan’ opgezet.

In het voorjaar van 2020 werd de Europese Unie zwaar getroffen door de COVID-19-pandemie. Ondanks de beperkte bevoegdheden die ze bezit om hierop een respons te formuleren, zijn de Europese instellingen en agentschappen er toch in geslaagd om op korte termijn en in verschillende domeinen gecoördineerde maatregelen te nemen: gemeenschappelijke aankopen van beschermingsmateriaal en vaccins, uitvaardigen van richtlijnen in verband met testmethodes, reisaanbevelingen en de uitwerking van het EU Digitaal COVID certificaat, goedkeuren van flexibele staatsteun en economische maatregelen om de sociale en economische gevolgen voor de lidstaten te verzachten. Toch kan die Europese gezondheidsunie nog verder worden uitgediept. Daardoor kunnen alle EU-landen voorbereidingen treffen en samen reageren op gezondheidscrisissen. Ze kunnen ook samenwerken om ziektes doeltreffender te voorkomen, te behandelen en te monitoren, en de EU veerkrachtiger maken voor toekomstige grensoverschrijdende gezondheidscrisissen. Zo nam de Europese Commissie in november 2022 een nieuwe EU-wereldgezondheidsstrategie aan.

Tegen die achtergrond, waarbij lering is getrokken uit de COVID-19-pandemie, spoort de Europese Commissie aan een ware Europese ruimte voor gezondheidsgegevens op te richten alsook een strategie inzake geestelijke gezondheid in te voeren. Parallel daaraan heeft de Europese Commissie in april 2023 voorgesteld de Europese geneesmiddelenwetgeving te herzien.

 
Doelstellingen voor België

Ons land steunt in grote lijnen bovenstaande aandachtspunten van het Europese beleid.

Hoewel er sinds de diverse staatshervormingen al heel wat bevoegdheden inzake gezondheid zijn overgedragen aan gewesten/gemeenschappen - onder andere gezondheidspreventie en gezondheidsopvoeding - situeren de grote krachtlijnen van het Belgische beleid zich voornamelijk op het federale niveau. Idem wat de coördinatie betreft naar het Europese niveau.

Ons land zet zich op Europees niveau mee in voor een duurzame, toegankelijke en kwalitatief hoogwaardige gezondheidszorg. In dit verband denkt België mee na over de toepassing van technologische hulpmiddelen en digitale applicaties in het kader van de zorg, bv. telegeneeskunde en mobiele gezondheidszorg.

Meer thematische prioriteiten van het Belgische beleid hebben betrekking op de gevolgen van vergrijzing, de problematiek van dementie en de preventie van het gebruik van schadelijke determinanten van de gezondheid, met name alcohol en tabak. Ook heeft ons land aandacht voor de problematiek van gezondheidsongelijkheden tussen en binnen de lidstaten.

België schrijft zich ook in in de doelstellingen van het wetgevingspakket van de EU-Gezondheidsunie. Hiermee zullen de EU-instellingen en -agentschappen meer slagkracht krijgen om op een snellere en efficiëntere manier op toekomstige gezondheidscrisissen in te spelen. Het is belangrijk om gebruik te maken van het momentum van de COVID-19-pandemie om het EU-gezondheidsbeleid en de relevante actoren te versterken.

In mei 2023 stelde België ook een non-paper voor om de Europese geneesmiddelenproductie autonomer te maken en tekorten aan geneesmiddelen in de EU te voorkomen. Aangezien dat Belgische initiatief binnen de Raad en het Europees Parlement brede steun vond, startte de Europese Commissie verschillende acties op. Zo stelde de Commissie een Unielijst van kritieke geneesmiddelen op en richtte ze de alliantie voor kritieke geneesmiddelen op. Die alliantie is een vrijwillig Europees solidariteitsmechanisme voor geneesmiddelen, waar België veel belang aan hecht.