Regionale instellingen

Ga naar de pagina's Noord-Atlantische Verdragsorganisatie (NAVO) en Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) voor meer informatie over die instellingen.

De Raad van Europa is de oudste Europese organisatie. Hij werd op 5 mei 1949 door 10 Staten opgericht.

Wat is de Raad van Europa?

De Raad van Europa is de oudste Europese organisatie. Hij werd op 5 mei 1949 door 10 Staten opgericht. Met de 47 lidstaten die de Raad van Europa momenteel telt, beslaat het werkgebied van de Organisatie nagenoeg het hele Europese continent. Het hoofddoel van de Organisatie is een gemeenschappelijke democratische en  juridische ruimte te creëren en te waken over de eerbiediging van de fundamentele waarden: bescherming van de fundamentele rechten, eerbieding van de democratie en de rechtsstaat. De organisatie heeft ook als opzet gemeenschappelijke oplossingen voor de grootste maatschappelijke problemen aan te reiken. De Raad van Europa is in Straatsburg gevestigd.

De Organisatie is samengesteld uit een aantal traditionele organen:

• een Comité van Ministers;
• een Parlement;
• een Rechtshof.

Daarnaast telt ze ook een aantal recentere instellingen. 

Het Comité van Ministers

Het Comité van Ministers is het besluitvormings- en beheersorgaan. Het is samengesteld uit de Ministers van Buitenlandse Zaken die jaarlijks in mei bijeenkomen. De ministers voeren het voorzitterschap bij toerbeurt gedurende zes maanden. Het dagelijks beheer is in handen van de afgevaardigden van de ministers, met name de Permanente Vertegenwoordigers. Deze komen wekelijks in Straatsburg bijeen. Ze bepalen het beleid van de Organisatie, nemen de begroting en het activiteitenprogramma aan. Ze beslissen welke maatregelen worden genomen op basis van de aanbevelingen van de raadgevende organen zoals het Parlement en het Congres van de lokale en regionale overheden.

Naast de jaarbijeenkomsten van de Ministers van Buitenlandse Zaken worden jaarlijks drie Ministeriële Conferenties georganiseerd. Deze buigen zich over specifieke thema’s, bijvoorbeeld justitie, gezinszaken en sociale samenhang. Naar gelang van het thema dat op de Conferentie wordt behandeld nemen ook Belgische ambtenaren deel aan de werkgroepvergaderingen. Deze worden gehouden onder leiding van de Stuurcomités: justitiële samenwerking in civiele en strafzaken, rechten van de mens, sociale samenhang, gezondheid, sociale zekerheid, onderwijs, cultuur, jeugdbeleid.

Het Parlement van de Raad van Europa

Het Parlement is het orgaan dat een politieke stimulans geeft en dat beraadslaagt. Het behandelt actuele en toekomstgerichte thema’s die betrekking hebben op maatschappelijke vraagstukken en op internationale beleidsvraagstukken.

De 636 leden of plaatsvervangers van het Parlement zijn allen lid van de  nationale parlementen van de lidstaten. Ze bestuderen de ter goedkeuring voorgelegde teksten tijdens de vier jaarvergaderingen van één week die in Straatsburg plaatsinden. Hun resoluties of aanbevelingen reiken het Comité van Ministers richtlijnen aan. Het Parlement ligt ook ten grondslag aan tal van internationale verdragen. Het kiest eveneens een aantal hoogwaardigheidsbekleders van de Raad van Europa, zoals de secretaris-generaal, de rechters bij het Hof en de Commissaris voor de rechten van de mens. De Belgische delegatie telt 7 actieve leden en 7 vervangende leden.

Het Congres van de lokale en regionale overheden

Dit raadgevend orgaan van Europa werd in 1994 opgericht. Het is de plaats voor dialoog bij uitstek en het vertolkt het standpunt van meer dan 200.000 regio’s en gemeenten. Het Congres van de lokale en regionale overheden is samengesteld uit twee Kamers: de Kamer van de lokale overheden en de Kamer van de regio’s. Het telt 636 effectieve en plaatsvervangende leden. Het Congres komt eens per jaar in Straatsburg bijeen. Het volgt de ontwikkeling op van de lokale en regionale democratie, stimuleert de politieke dialoog tussen territoriale entiteiten alsmede de grensoverschrijdende samenwerking op lokaal en regionaal niveau. Het Congres vervulde een actieve rol bij de tenuitvoerlegging van het Handvest van de lokale autonomie, van de Europese kaderovereenkomst inzake grensoverschrijdende samenwerking tussen territoriale gemeenschappen of autoriteiten. De Belgische delegatie telt 7 vertegenwoordigers in de Kamer van de regio’s en 7 vertegenwoordigers in de Kamer van de lokale overheden.

Het Europees Hof voor de mensenrechten

Het Europees Hof voor de mensenrechten is het permanente rechtsorgaan van de Raad van Europa. Het moet erop toezien dat het Europees verdrag inzake de mensenrechten en de bijhorende Protocollen worden nageleefd. Het Europees Hof voor de mensenrechten telt 47 rechters. Het kan niet alleen door de Staten maar ook door particulieren worden ingeschakeld wanneer alle interne verhaalmogelijkheden zijn uitgeput. Het is kenschetsend voor het Europees Hof voor de mensenrechten dat het als internationaal rechtsorgaan ook door particulieren kan worden ingeschakeld. In bijna 50 jaar velde het Hof meer dan 10.000 arresten. Deze arresten zijn bindend. Ze zetten de regeringen ertoe aan de slachtoffers niet alleen geldelijk te vergoeden maar ook hun wetgeving en bestuurspraktijk op tal van gebieden te wijzigen.

De Commissaris voor de mensenrechten

Deze onafhankelijke instelling werd pas in 1999 opgericht. De Commissaris voor de mensenrechten bevordert het onderricht in en de sensibilisering voor de mensenrechten in de lidstaten en ziet erop toe dat de nationale wetgevingen in de lijn liggen van de normatieve instrumenten van de Raad van Europa. De Commissaris voor de mensenrechten vervult een belangrijke rol op het gebied van preventie. De huidige Commissaris voor de mensenrechten en diens voorganger stelden verslagen op over de mensenrechtensituatie in alle lidstaten van de Raad van Europa. Commissaris Hammarberg bracht van 15 tot 19 december 2009 een bezoek aan België. Zijn verslag hierover verscheen in juni 2009.

De secretaris-generaal

De secretaris-generaal wordt verkozen door het Parlement. Hij houdt zich bezig met de strategische planning en oriëntatie van het activiteitenprogramma en van de begroting van de Raad van Europa en is verantwoordelijk voor de dagelijkse controle hiervan. Het secretariaat-generaal bestaat uit 4 grote directies-generaal:

• Democratie en Politieke Aangelegenheden; 
• Mensenrechten en Juridische Zaken;
• sociale samenhang; 
• onderwijs, cultuur, erfgoed, jeugd en sport.

Activiteiten

Sinds 1949 hechtte de Raad van Europa zijn goedkeuring aan 200 verdragen. Deze verstrekken de rechtsgrond voor de samenwerking tussen Europese Staten en  voor de harmonisering van de wetgeving van de verschillende lidstaten. De Raad van Europa formuleerde eveneens een groot aantal resoluties en aanbevelingen ten behoeve van de lidstaten. Aan de hand van monitoringmechanismen oefent de Organisatie een actieve controle uit op de eerbiediging van de regelgeving. Voor meer informatie over de Raad van Europa en Rechten van de mens kunt u terecht op deze pagina.

De Raad van Europa vervulde vaak een pioniersrol. Zo werkte de Organisatie vaak aan gemeenschappelijke oplossingen voor de maatschappelijke problemen die zich in Europa voordoen, zoals discriminatie ten aanzien van minderheden, vreemdelingenhaat, onverdraagzaamheid, bio-ethiek en clonen, terrorisme, mensenhandel, georganiseerde misdaad en corruptie, cybercriminaliteit, geweld tegen kinderen, enzovoort.

In de laatste 15 jaar sloten de Raad van Europa en de Europese Commissie 180 gezamenlijke samenwerkingsprogramma’s. Dit zijn instrumenten die de samenwerking vergemakkelijken met de Staten die onlangs tot de Raad van Europa zijn toegetreden, zoals Rusland, de Baltische Staten, de Balkanlanden, Oekraïne, enzovoort. Voorwerpen van samenwerking zijn de strijd tegen de georganiseerde misdaad en tegen corruptie, de sensibilisering voor en het onderricht in de rechten van de mens, de opheffing van de doodstraf, de eerbiediging van de minderheden en de bevordering van het Sociaal Handvest. Daarvoor worden onder meer de volgende middelen aangewend: personeelsopleidingen, deskundigenverslagen, workshops, adviesverlening aan de regeringen.

De Commissie van Venetië verstrekt juridische adviezen en staat de lidstaten terzijde bij de inspanningen die ze doen om hun juridisch en institutioneel kader af te stemmen op de Europese regelgeving inzake democratie, mensenrechten en primaat van het recht.

Betrekkingen met andere internationale instellingen

De Raad van Europa heeft regelmatig contacten met de VN. Daarnaast haalde de Organisatie de jongste jaren de banden aan met de twee andere Europese instellingen: de OVSE en de EU.

De OVSE

De samenwerking tussen de Raad van Europa en de OVSE gebeurt in de vorm van vergaderingen die regelmatig op hoog niveau plaatshebben en via overleg en uitwisseling van informatie op alle niveau’s. Deze samenwerking is toegespitst op de volgende vier aandachtsgebieden:

• de strijd tegen het terrorisme; 
• de strijd tegen mensenhandel;
• de bescherming van de nationale minderheden;
• de vraagstukken betreffende verdraagzaamheid en non-discriminatie.

De Europese Unie

Op de Top van Warschau in mei 2005 kreeg de Luxemburgse Eerste Minister Jean-Claude Juncker van zijn ambtgenoten de opdracht een verslag op te stellen over de betrekkingen tussen de Raad van Europa en de Europese Unie. Dit verslag werd in april 2006 bekendgemaakt. Het bevat een aantal aanbevelingen die tot nog toe zonder gevolg bleven, met uitzondering van de aanbeveling inzake de verkiezing van de secretaris-generaal van de Raad van Europa. Nadien ondertekenden de Raad van Europa en de Europese Unie op 23 mei 2007 een Memorandum van Overeenstemming (MoU) dat een nieuw kader creëert voor deze samenwerking. Het MoU bevestigt de gezaghebbende rol van de Raad van Europa op het stuk van de fundamentele rechten en het onderstreept het belang van een samenhang tussen de rechtsregels van beide organisaties op het gebied van de mensenrechten. Het MoU spoort beide organisaties aan nauwer samen te werken.

De Raad van Europa ondertekende ook een Memorandum van Overeenstemming met de Europese Unie over de samenwerking met het Agentschap van de grondrechten (Wenen) van de Unie teneinde onderling synergieën te creëren. Beide organisaties hebben dagelijks contact via het Bureau van de Raad van Europa in Brussel en de ambassadeur van de Europese Commissie bij de Raad van Europa in Straatsburg.