Noord-Amerika

Het huidige Canada vindt zijn oorsprong in de British North America Act van 1867. Het verwierf het grootste deel van zijn politieke onafhankelijkheid in 1931. Het staatshoofd is HM Koningin Elizabeth II, vertegenwoordigd door een gouverneur-generaal. Na 10 jaar aan de macht te zijn geweest, verloren de conservatieven onder premier Stephen Harper in 2015 de verkiezingen. Sindsdien zijn de liberalen onder Justin Trudeau aan de macht. Bij de verkiezingen van oktober 2019 verloren deze laatsten hun absolute meerderheid, wat Trudeau ertoe gedwongen heeft een minderheidsregering te vormen. 

België bekleedt een belangrijke plaats in het collectieve geheugen van de Canadezen door de rol die hun soldaten hebben gespeeld in de Eerste (onder meer de Slag bij Passendale) en Tweede Wereldoorlog (onder meer de Battle of the Scheldt). Daarnaast is er grote belangstelling voor wat er in België op het vlak van de staatshervorming gebeurt. De Belgische gemeenschap omvat ruim 20.000 landgenoten (16.000 ingeschrevenen) en het aantal Canadezen van Belgische oorsprong wordt op bijna 200.000 geschat. 

In 1939 knoopten België en Canada diplomatieke betrekkingen aan. Behalve de Belgische ambassade in Ottawa telt het Belgische diplomatieke netwerk een consulaat-generaal, drie economische en handelsattachés en een wetenschappelijke verbindingsofficier van het Waals Gewest in Montréal, biregionale en triregionale economische en handelsvertegenwoordigers in respectievelijk Toronto en Vancouver, een afgevaardigde van de Franse Gemeenschap in Québec, en 5 ereconsulaten (Toronto, Vancouver, Halifax, Winnipeg en Québec). De provincie Québec beschikt in Brussel ook over een vertegenwoordiging. 

De bilaterale relaties zijn uitstekend en contacten volgen elkaar op. Recente voorbeelden zijn het staatsbezoek van onze vorsten (2018), het werkbezoek van voormalig premier Charles Michel (2017) en een economische zending voorgezeten door HKH Prinses Astrid (Vancouver en Calgary, 2015). Maar ook ministers van de Gemeenschappen en Gewesten en verscheidene burgemeesters (Antwerpen, Gent, Kortrijk, Namen) toonden interesse. Onze beide landen sloten een tiental bilaterale akkoorden af. Begin 2021 vond een virtueel onderhoud plaats tussen Minister Wilmès en haar toenmalige Canadese homoloog François-Philippe Champagne met een tour d’horizon van de internationale actualiteit en een stand van zaken van de bilaterale relaties.

De uitvoer van Belgische goederen naar Canada is in de voorbije jaren aanzienlijk gestegen, waardoor we van een handelstekort in 2016 evolueerden naar een comfortabel overschot aan Belgische zijde in 2018 en 2019. In 2020 daalde onze export evenwel met 11% en steeg de import met 7%, wat op een totaal van 6,7 miljard euro resulteerde in een bescheiden tekort van 55 miljoen euro. Daarmee was Canada in 2020 onze achttiende cliënt en negentiende leverancier. Wat de handel in diensten betreft, bleef de balans vrijwel in evenwicht.

Canada en België delen heel wat doelstellingen over buitenlands beleid en in multilaterale fora staan we vaak op dezelfde lijn. Beide landen verdedigen het multilateralisme, het respect voor de mensenrechten en het belang van de democratische rechtstaat. Canada is dus voor België een zeer belangrijke partner en een like-minded country. 

Tot slot is Canada lid van de G7 en de G20, alsook van de NAVO, de Arctische Raad en de Francofonie (Organisation Internationale de la Francophonie) en ook daarom een interessante partner. Eind 2018 ondertekende Canada samen met de Verenigde Staten en Mexico het USMCA-akkoord (opvolger van het Noord-Amerikaans vrijhandelsakkoord of NAFTA). Met de Europese Unie ondertekende het in 2016 een strategische partnerschapsovereenkomst en een vrijhandelsakkoord (Comprehensive Economic and Trade Agreement, beter bekend onder het acroniem CETA). Sinds 2017 is enkel het gedeelte van het CETA dat onder de exclusieve bevoegdheid van de EU valt (ongeveer 90% van het akkoord) in werking getreden. De volledige toepassing van het akkoord zal pas mogelijk zijn na ratificatie door de parlementen van de lidstaten. 

Tussen beide landen bestaat een historische vriendschap, waarbij de culturele samenwerking, de economische relaties, de academische uitwisseling, het politieke overleg en de gedeelde waarden centraal staan. 

De Verenigde Staten zijn een strategische partner in defensie en veiligheid en onze belangrijkste handelspartner buiten de Europese Unie. Beide landen werken ook constructief samen in diverse multilaterale en regionale organisaties. 

Vrienden van het eerste uur 

De Verenigde Staten knoopten al in 1832 diplomatieke betrekkingen aan, ruim voor de finale erkenning van de Belgische grenzen door de Europese grootmachten in het Verdrag van Londen van 1839. Tijdens de Wereldoorlogen kon België telkens worden bevrijd met Amerikaanse steun. De Slag om de Ardennen (Battle of the Bulge), de grootste Amerikaanse veldslag van de Tweede Wereldoorlog, schept een speciale band. In 2019 werd de 75ste verjaardag van de slag feestelijk herdacht. 

De naoorlogse periode werd gekenmerkt door een sterke trans-Atlantische samenwerking met de inwerkingtreding van het Marshallplan in 1947 en de oprichting van de NAVO in 1949. In het begin van de jaren 2000 was er een periode van verhoogde spanning omwille van het Belgische verzet tegen de oorlog in Irak in 2003. Vanaf 2004 konden de plooien worden gladgestreken. 

De rivaliteit met China 

In de 21ste eeuw richten de Verenigde Staten de blik meer naar Azië. Ze beschouwen China meestal als economische concurrent en ook als voornaamste strategische rivaal omdat China een alternatief politiek systeem en samenlevingsmodel uitdraagt dat grondig verschilt van het onze. De Verenigde Staten beseffen dat de opkomst van China als ’s werelds grootste economie niet te stuiten is, maar willen wel hun technologische en militaire leiderschap behouden. Tegelijk is men zich ervan bewust dat met China moet worden samengewerkt om globale uitdagingen als klimaatverandering, volksgezondheid en ontwapening aan te pakken. 

De Amerikaanse president Joe Biden wil China benaderen van uit een positie van sterkte en doet daarom, in tegenstelling tot zijn voorganger, een beroep op bondgenoten. In de eerste plaats zijn dat Japan, India en Australië, gevolgd door de gelijkgezinde Europese partners, verenigd in de NAVO en de Europese Unie. Prominente thema’s op de agenda voor trans-Atlantische samenwerking zijn de bestrijding van de COVID-19-pandemie, klimaatverandering en de overgang naar een groenere economie, technologische ontwikkeling en de verdediging van mensenrechten en democratie.

Een betrouwbare partner met een positief imago 

België geniet bovenal van een positief imago. De persoonlijke banden die ontstonden door de wereldoorlogen dragen daartoe bij, evenals het grote aantal Amerikaanse diplomaten, militairen en zakenlui die beroepshalve een tijdje in België hebben gewoond. Vooral Brussel is bekend als zetel van de NAVO en de EU. Ons land is stichtend lid van beide organisaties en dat geeft onze diplomatie in de ogen van de Amerikanen een zeker gewicht. 

België is een betrouwbare NAVO-bondgenoot en werkt actief met de VS samen in de strijd tegen het terrorisme en andere veiligheidskwesties. Washington apprecieert de inzet van Belgische militairen op het terrein, bijvoorbeeld in Afghanistan, Mali, de Baltische staten of in het kader van de internationale coalitie tegen Daesh. De haven van Antwerpen is in NAVO-verband van strategisch belang. De Belgische defensie-uitgaven blijven weliswaar een aandachtspunt voor de Verenigde Staten. Ook op het niveau van politie en douane wordt nauw samengewerkt, zowel wat betreft de strijd tegen het terrorisme als tegen de drugshandel. 

Belangrijkste handelspartner buiten de EU 

Ook de economische banden zijn bijzonder intens. Zo’n 7,1% van de Belgische export is bestemd voor de VS. De Amerikaanse markt is hiermee de vijfde belangrijkste exportbestemming na de buurlanden Duitsland, Frankrijk, Nederland en het Verenigd Koninkrijk. De VS zijn de vierde belangrijkste leverancier van goederen aan ons land met een aandeel van 7,2%. De totale waarde van de handel in goederen en diensten tussen België en de VS bedraagt ongeveer 65 miljard euro op jaarbasis. De handel in goederen wordt gedomineerd door chemische en farmaceutische producten en traditioneel heeft ons land hier een handelstekort tegenover de VS. In het dienstenverkeer heeft België dan weer een licht handelsoverschot. Amerikaanse investeerders in België, 900 bedrijven in totaal, scheppen in ons land 124.000 banen. Omgekeerd zijn in de VS ongeveer 500 Belgische bedrijven actief die samen bijna 60.000 Amerikaanse jobs creëren.

Belgen in de Verenigde Staten: vroeger en nu 

Het gros van de Belgische migranten die in de Verenigde Staten op zoek gingen naar een beter leven, arriveerde tussen halfweg de negentiende eeuw en het begin van de Eerste Wereldoorlog. De meesten waren landbouwers of ambachtslui. Bij de Amerikaanse volkstelling van 2010 gaven 361.667 Amerikanen aan dat ze Belgische roots hadden. De grootste concentraties werden opgetekend in de staten Wisconsin, Michigan en Illinois. 

Na de Tweede Wereldoorlog trokken vooral hoger geschoolde arbeidskrachten naar de Verenigde Staten. De wetenschappelijke samenwerking is ook nu nog altijd bijzonder vruchtbaar. Vandaag zijn bijna 28.000 Belgen met vast of tijdelijk verblijf in de VS geregistreerd bij de Belgische ambassade in Washington of onze consulaten-generaal in Atlanta, Los Angeles en New York. De meeste landgenoten wonen in de staten California, New York, Georgia, Texas en New Jersey. De Amerikaanse ambassade in Brussel schat het aantal Amerikanen in België op 23.000, toeristen niet meegerekend. 

Met een bevolking van 129 miljoen en een oppervlakte van bijna 2 miljoen km² (64 keer de grootte van België), is Mexico de vijftiende economie wereldwijd en de tweede grootste in Latijns-Amerika. Prioritair voor Mexico is de relatie met de Verenigde Staten, ook al is deze relatie historisch ambivalent. Beide landen delen een grens van ruim 3.300 km en de Mexicaanse gemeenschap in de VS wordt geschat op 38 miljoen. De belangrijkste bronnen van spanning zijn handel, immigratie en criminaliteit. Voor Mexico is de North American Free Trade Agreement (NAFTA, 1994), opgevolgd door de US-Mexico-Canada Agreement (USMCA, die op 1 juli 2020 in werking trad) van essentieel belang. 

Mexico kiest in zijn buitenlands beleid resoluut voor het multilateralisme en was één van de stichtende leden van de Verenigde Naties. Het land werd verkozen tot niet-permanent lid van de VN-Veiligheidsraad voor de periode 2021-2022. Het heeft verder ook het lidmaatschap van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS), de G-20 en de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO). 

Ook op regionaal vlak speelt Mexico een vooraanstaande rol als lid van de Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC), de Pacific Alliance, de Community of Latin American and Caribbean States (CELAC), de Comprehensive and Progressive Agreement for Trans-Pacific Partnership (CPTPP) en in de samenwerking met de Caribbean Community and Common Market (CARICOM). 

De Europese Unie en Mexico hebben op 28 april 2020 de onderhandelingen over de modernisering van de handelsovereenkomst tussen de EU en Mexico afgerond. Die handelsovereenkomst komt in de plaats van het vorige akkoord dat in 2000 was gesloten en maakt integraal deel uit van het associatieverdrag tussen de EU en Mexico, een ruimere, allesomvattende overeenkomst die het kader vormt voor de betrekkingen van de EU met Mexico. Het verdrag zal in werking treden na het voltooien van de respectievelijke ratificatieprocedures. 

Op het vlak van de binnenlandse politiek ligt de klemtoon sinds het aantreden van president Andrés Manuel Lopez Obrador (bijgenaamd “AMLO”) in 2018 op de strijd tegen corruptie, criminaliteit en straffeloosheid en voor meer sociale gelijkheid en veiligheid. De grootste belemmering bij de uitvoering van deze ambities zijn de aanhoudende illegale wapenhandel, drugshandel en mensenhandel. 

De bilaterale relaties met België gaan terug tot in de negentiende eeuw. België en Mexico wisselden diplomatieke vertegenwoordigers uit in respectievelijk 1838 en 1842 en ondertekenden een vriendschapsverdrag in 1861. Na de Franse interventie in 1862 werden de diplomatieke betrekkingen verbroken. Van 1864 tot 1866 regeerde Prinses Charlotte, dochter van de Belgische Koning Leopold I, door haar huwelijk met Aartshertog Maximiliaan van Oostenrijk als Keizerin van Mexico, waar ze bekend stond als “Mama Carlota”. Haar echtgenoot werd in 1867 geëxecuteerd. Zijzelf overleed in 1927 in het kasteel van Boechout (Meise). 

De diplomatieke betrekkingen tussen België en Mexico werden hersteld in 1879. Vandaag zijn de politieke relaties uitstekend, getuige de geregelde officiële bezoeken en de bilaterale contacten in de marge van internationale vergaderingen. De meest recente bilaterale politieke consultaties vonden plaats te Brussel in 2018. Verschillende multisectoriële regionale missies vonden plaats in 2015, 2016 en 2018 alsook een economische zending, voorgezeten door HKH Prinses Astrid, in februari 2019. 

Er bestaan verschillende bilaterale akkoorden. Wat betreft de Belgische investeringen in Mexico gaat het om ongeveer 80 bedrijven, omgekeerd om 6. De totale bilaterale handel beliep in 2020 4,2 miljard euro (export -15% en import -21%) met een overschot aan Mexicaanse zijde van 1,8 miljard. Het land is daarmee onze 38ste cliënt en 21ste leverancier.

Het aantal Belgen in Mexico wordt op 2.500 geschat, het aantal Mexicanen in België op 1.500. Mexico ontvangt jaarlijks tot 40.000 Belgische toeristen. Beide landen onderhouden ook actieve culturele en wetenschappelijke banden. Verschillende Belgische instellingen voor hoger onderwijs hebben samenwerkingsakkoorden afgesloten met Mexicaanse tegenhangers en er is ook een uitwisseling van studenten en professoren. Sinds 1990 bestaat er aan de Universiteit Antwerpen een Instituut voor Mexicaanse Studies. Naast de ambassade zijn zowel de Agence wallonne à l'Exportation et aux Investissements étrangers (AWEX) als Flanders Investment & Trade (FIT)/Hub Brussels in Mexico vertegenwoordigd en zijn er 6 Belgische ereconsulaten actief, namelijk in Cancun, Chihuahua, Guadalajara, Monterrey, Puebla en Veracruz.