De Wereldbankgroep: gigant voor ontwikkeling

INTERVIEW – Welke rol spelen de Wereldbank en de andere multilaterale ontwikkelingsbanken? Onze landgenote Nathalie Francken – directeur bij de Wereldbankgroep en ex-medewerker van onze FOD – gaf ons tekst en uitleg (deel 2).

In deel 1 gingen we in op de uitdagingen van de Wereldbankgroep in de huidige geopolitieke context, hier gaan we in detail in op het belang van de Wereldbank en de rol van België binnen de Wereldbank.

Iedereen heeft wel al gehoord over de Wereldbank, maar wat is ze precies?

De Wereldbank werd – samen met haar zusterorganisatie het Internationaal Monetair Fonds of IMF – kort na de Tweede Wereldoorlog opgericht. Men noemt hen de Bretton Woods- instellingen. Aanvankelijk zouden ze zich vooral toeleggen op de heropbouw van Europa. Maar Zuid-Amerikaanse landen drongen er op aan om ook in te zetten op ontwikkeling. Vandaar dat één van de instellingen binnen de Wereldbankgroep – de Wereldbank omvat eigenlijk 4 instellingen, zie kader – de International Bank for Reconstruction and Development (IBRD) heet.

De voornaamste doelstellingen van de Wereldbankgroep, de zogenaamde twin goals, zijn: armoede verminderen en instaan voor gedeelde welvaart met een speciale focus op de allerarmsten, en dat alles op een leefbare en duurzame planeet. Dat houdt in dat we inclusieve groei stimuleren en ongelijkheid tegengaan door de capaciteit van overheden te versterken en een duurzaam ondernemersklimaat te bevorderen. Tegelijk besteden we ook veel aandacht aan het duurzaam bestrijden van klimaatverandering.

De Wereldbankgroep is een multilaterale ontwikkelingsbank die werkt als een ‘mondiale coöperatieve’: de internationale gemeenschap treedt op als aandeelhouder. In de IBRD bijvoorbeeld zetelen 189 landen, in de International Development Association (IDA) zijn dat er 175. De VS zijn de grootste aandeelhouder.

Het bestuur ligt in handen van de Board of Governors waarin hoofdzakelijk regeringen zetelen. Ze hebben hun beslissingsmacht grotendeels gedelegeerd aan een Board of Directors, met 25 leden. Daarin zetel ik als vertegenwoordiger van 9 landen.

Hoe verhoudt de Wereldbank zich tot het IMF?

Als zusterorganisatie van de Wereldbank staat het IMF – met zijn 191 leden - vooral in voor “macro-economische stabiliteit”. Ze ondersteunt een economisch beleid dat financiële stabiliteit en monetaire samenwerking promoot. Als een land in financiële moeilijkheden geraakt en de stabiliteit in het gedrang komt – zoals Griekenland tijdens de eurocrisis in 2010 – voorziet het IMF de nodige steun. Het IMF heeft dus duidelijk een ander mandaat dan de Wereldbank. Tegelijkertijd wordt nauw samengewerkt rond zaken als goed financieel beheer, duurzaam schuldbeheer of fiscaal beleid.

En wat zijn dan de andere multilaterale ontwikkelingsbanken?

Na het ontstaan van de Wereldbankgroep werden er geleidelijk bijkomende ontwikkelingsbanken (Multilateral Development Banks of MDB’s) opgericht die zich op een specifieke regio toelegden. Deze regionale MDB’s zijn zusterorganisaties van de Wereldbankgroep die eenzelfde doel nastreven.

België heeft een actieve vertegenwoordiging in de Afrikaanse Ontwikkelingsbank, de West- Afrikaanse Ontwikkelingsbank, de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank, de Aziatische Ontwikkelingsbank, de Aziatische Infrastructuur-Investeringsbank, de Europese Bank voor Wederopbouw en Ontwikkeling, en uiteraard ook in de Europese Investeringsbank, met een klein maar groeiend extern mandaat. In totaal zijn er meer dan 20 multilaterale ontwikkelingsbanken.

Wat doet de Wereldbank concreet?

Als financiële instelling levert de Wereldbank technische bijstand en financiële steun aan midden- en lage-inkomenslanden, en dat voor een breed gamma aan projecten: van infrastructuur en hernieuwbare energie over sociale bescherming tot gezondheidszorg. Als een land een probleem ondervindt, kan de Wereldbank als internationale kennisinstelling ook sterk gewaardeerde adviezen verlenen, in alle mogelijke domeinen.

Verschillende grote middeninkomenslanden, zoals China en India, waarderen enorm de adviezen van de Wereldbank. Deze landen krijgen ook financiële steun. Ze werken goed samen met de Wereldbank en nemen de adviezen ter harte. Dat is heel positief.

Leuk om weten is ook dat de Wereldbank geregeld een beroep doet op Belgische expertise binnen onze universiteiten en onderzoeksinstellingen zoals het VITO. Denk aan onderwerpen als duurzame ontwikkeling, fragiliteit en de samenhang tussen humanitaire hulp, ontwikkelingssamenwerking en vredesopbouw – vooral in de Sahel en Centraal-Afrika - en publiek financieel beheer. Dat laatste gaat niet alleen over belastingen heffen maar ook over doeltreffend geld besteden. Het Belgisch Ontwikkelingsagentschap (Enabel) en de Belgische Investeringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden (BIO) wisselen ook expertise uit met de Wereldbank.

Wat doet de Wereldbank bijvoorbeeld voor een land als DR Congo?

De Wereldbank wil in DR Congo de regio stabiliseren en goed bestuur en menselijke ontwikkeling versterken. De focus ligt op de toegang tot kwaliteitsvolle basisdiensten. Momenteel beschikt de Wereldbankgroep er over een portefeuille van ongeveer 8,4 miljard dollar voor een brede waaier aan projecten. Een van de meest ambitieuze projecten ondersteunt het onderwijsbeleid van de regering van DR Congo en wil alle kinderen gratis toegang geven tot degelijk basisonderwijs.

Daarnaast werkt de Wereldbank er nauw samen met andere ontwikkelingspartners zoals Enabel. Deze samenwerking bleek cruciaal tijdens de covidcrisis en blijft belangrijk voor water- en sanitaire voorzieningen. Slechts 19% van de Congolese bevolking heeft toegang tot elektriciteit. De Wereldbankgroep helpt de overheid om de duurzame energievoorziening uit te breiden en te verbeteren. We worden vaak benaderd door collega’s van andere landen - inclusief de VS - om onze inzichten en expertise over Congo te delen.

Speelt de Wereldbank een belangrijke rol in ontwikkeling?

De Wereldbank is een toonaangevende speler in het internationale ontwikkelingsdebat. Niet alleen door de schaal waarop de bank opereert maar ook als kennisinstelling is de bank bepalend voor de richting die de internationale gemeenschap uitgaat.

Daarnaast maakt de ‘financiële hefboomwerking’ de Wereldbank tot een unieke speler binnen de internationale gemeenschap. Want dankzij haar toegang tot de financiële markten vertaalt elke euro die een land als België aan de bank bijdraagt zich in 4 tot 8 euro aan steun voor de landen waarin de bank werkt. Dat is een uitermate efficiënte manier om schaarse middelen voor ontwikkelingssamenwerking in te zetten.

Heel wat landen lijken dat ook in toenemende mate te beseffen. Kijk bijvoorbeeld naar Nederland. Daar heeft de kersverse regering besloten om - spijtig genoeg - minder uit te geven aan ontwikkelingssamenwerking maar ze blijft wel sterk inzetten op de Wereldbank. Waarom? Omdat haar werk cruciaal is voor stabiliteit en veiligheid. Ze kan problemen aanpakken die een individueel land niet aankan. De huidige evolutie naar een multipolaire wereld is niet goed voor de welvaart, vindt de Nederlandse regering, de Wereldbank kan dat bijsturen.

Nog een indicatie. MOPAN – een organisatie die de internationale instellingen doorlicht – geeft de Wereldbank steevast groene tot donkergroene scores. We doen het dus heel goed. Op alle niveaus zetten we het geld van de belastingbetaler goed in.

Bij alle grote crisissen – COVID in het verleden, vandaag de heropbouw van Syrië, Oekraïne, Gaza… - speelt de Wereldbank geopolitiek een heel belangrijke rol, zowel financieel als qua expertise. Ter illustratie: tussen april 2020 tot maart 2021 heeft de Wereldbank meer dan 200 miljard dollar - een ongekend niveau aan financiële steun - toegezegd aan klanten uit de publieke en private sector om de gevolgen van de covidpandemie te bestrijden. En sinds februari 2022 mobiliseerden we ruim 57 miljard dollar aan financiële steun voor Oekraïne.

Welke invloed heeft België binnen de MDB’s? Wat is de rol van de FOD Buitenlandse Zaken en de FOD Financiën daarin?

In de meeste ontwikkelingsbanken is de Belgische minister van Financiën gouverneur en de minister van Ontwikkelingssamenwerking is er vicegouverneur. Maar bij de Afrikaanse Ontwikkelingsbank en de West-Afrikaanse Ontwikkelingsbank is het omgekeerd. En in het IMF is de gouverneur van de Nationale Bank gouverneur en de minister van Financiën vicegouverneur.

Met de expertise die wij kunnen bijeenbrengen - van de betrokken administraties, ons netwerk van ambassades en consulaten, en partners zoals Enabel en BIO - proberen wij als team zo goed mogelijk te wegen op discussies die belangrijk zijn voor ons land. Denk aan onderwerpen zoals de fragiliteitsaanpak, gendergelijkheid, goed financieel beheer en de efficiëntie en effectiviteit van de werking.

Voor de Wereldbank is er een akkoord tussen Buitenlandse Zaken en Financiën. De FOD Financiën levert de directeur (of plaatsvervangend directeur) – mijn huidige rol – en een adviseur. De FOD buitenlandse Zaken – meer bepaald de directie-generaal Ontwikkelingssamenwerking – zorgt voor de invulling van de post van senior advisor.

België is zeker goed vertegenwoordigd in de Wereldbank, maar het zal naar de toekomst toe essentieel zijn om onze bijdrage op peil te houden.

Lees ook deel 1 van het interview: De Wereldbankgroep in de huidige geopolitieke context