Instellingen

Als voorstander van de universaliteit van mensenrechten zet België zich in verschillende organisaties op internationaal niveau actief in voor de bevordering en bescherming van mensenrechten.

Europese Unie (EU)

De eerbiediging van de mensenrechten, de menselijke waardigheid en de beginselen van vrijheid, democratie en de rechtsstaat zijn gemeenschappelijke waarden van alle lidstaten van de EU. Deze waarden zijn eveneens bepalend voor het beleid van de Unie, zowel binnen als buiten haar grondgebied. Enerzijds waakt de EU over de grondrechten van elke EU-burger, anderzijds bevordert de EU de mensenrechten wereldwijd.
  1. Laatst bijgewerkt op

Intern optreden van de EU over mensenrechten

Artikel 6 van het Verdrag betreffende de Europese Unie stelt dat de grondrechten, gewaarborgd door het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens en voortvloeiend uit de gemeenschappelijke constitutionele tradities van de lidstaten, als algemene beginselen deel uitmaken van het recht van de Unie. Binnen de EU waarborgt het Handvest van de grondrechten, afgekondigd in 2009, de fundamentele rechten en vrijheden. Dat Handvest omvat alle grondrechten die bindend zijn voor alle EU-instellingen en ook gelden voor nationale overheden wanneer zij het EU-recht toepassen.

De bescherming van de grondrechten is een horizontale kwestie die van belang is op alle werkterreinen van de EU. Dat betekent dat alle Raadsinstanties, ongeacht hun niveau of de onderwerpen die zij behandelen, ermee rekening moeten houden in hun werkzaamheden.

Daarnaast is de Raadswerkgroep grondrechten, burgerrechten en vrij verkeer van personen (Working Party on Fundamental Rights, Citizens' Rights and Free Movement of Persons of FREMP) een gespecialiseerde instantie die zich bezighoudt met alle vraagstukken die rechtstreeks verband houden met de grondrechten. België is een actief lid van die Raadswerkgroep.

Het Europees Bureau voor de grondrechten (Fundamental Rights Agency of FRA) in Wenen geeft onafhankelijk, wetenschappelijk onderbouwd advies aan Europese en nationale beleidsmakers over deze grondrechten. Dat moet het debat, het beleid en de wetgeving over grondrechten een sterje basis en precieze afstemming geven. Het adviseert de EU-instellingen en de nationale overheden over de grondrechten, vooral in verband met discriminatie, toegang tot de rechtspraak, racisme en vreemdelingenhaat, privacybescherming, de rechten van slachtoffers en de rechten van het kind. Het Bureau zet zich ook in voor een grotere bekendheid en betere bescherming van de grondrechten in de hele EU. België wordt bij dit bureau vertegenwoordigd door de FOD Justitie.

Extern optreden van de EU over mensenrechten

Het stimuleren en beschermen van de mensenrechten, de democratie en de rechtstaat wereldwijd behoort tot de grondbeginselen van de Europese Unie. De eerbiediging van mensenrechten is een essentieel onderdeel in alle EU-betrekkingen met derde landen en internationale instellingen.

Zo moeten alle door de EU ondertekende verdragen en overeenkomsten in overeenstemming zijn met de in het EU-Handvest omschreven mensenrechten. Dit houdt in dat alle Raadsinstanties die actief zijn op het gebied van buitenlandse zaken, mensenrechten in hun werkzaamheden moeten meenemen.

Bovendien is bevordering van mensenrechten ook een prioriteit op zich. Leidraad voor de werkzaamheden van de EU is het EU Strategisch kader en het tweede Actieplan inzake mensenrechten en democratie. Instrumenten ter ondersteuning van het externe optreden van de EU over mensenrechten vormen de mensenrechtendialogen met derde landen en de thematische richtsnoeren.

Een gespecialiseerde Raadswerkgroep, de Groep Mensenrechten (Working Party on Human Rights of COHOM) buigt zich over de mensenrechtenaspecten van de externe betrekkingen van de EU, en ondersteunt de Raad in zijn besluitvorming ter zake. Haar voornaamste taak is de strategische prioriteiten van de EU over thematische en specifieke geografische vraagstukken te helpen vaststellen. Zij coördineert ook de standpunten van de EU‑lidstaten ten aanzien van thematische en geografische vraagstukken in multilaterale mensenrechtenfora, zoals de Derde Commissie van de Algemene Vergadering en de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties. De werkgroep bevordert daarnaast de ontwikkeling van EU‑beleid over mensenrechten en democratie en controleert de mondiale implementering ervan. België is een actief lid van deze Raadswerkgroep.

Sinds 2012 beschikt de EU over een Speciale Vertegenwoordiger voor Mensenrechten, die het EU-mensenrechtenbeleid doeltreffender en zichtbaarder moet maken. Hij heeft een ruim, flexibel mandaat, dat kan worden aangepast aan veranderende geopolitieke omstandigheden. De Speciale Vertegenwoordiger werkt nauw samen met de Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO), die zijn werkzaamheden ten volle ondersteunt.

Het Europees Instrument voor Democratie en Mensenrechten vormt het financieringsinstrument van de EU voor de bevordering van democratie en mensenrechten in de wereld.

Alle activiteiten van de EU ter bevordering van mensenrechten en democratie via haar externe optreden, worden beschreven in een jaarlijks verslag over mensenrechten en democratie in de wereld.