België wendt de blik zeewaarts

België beschikt over een kustlijn van 65 km. Het daarop aansluitende Belgisch stukje Noordzee bedraagt 3.454 km², ongeveer de grootte van een Belgische provincie. Dat komt neer op amper 0,5% van de totale oppervlakte van de Noordzee, het stuk Atlantische Oceaan gelegen tussen grofweg het VK, Noorwegen, Denemarken en de lage landen.

Toch vindt er een bedrijvigheid van jewelste plaats. En dan hebben we het niet alleen over visserij en scheepvaart, maar evengoed over natuurbehoud, energieproductie, aquacultuur (of viskweek), zandontginning, toerisme, baggerwerken, wetenschappelijk onderzoek en zo meer.

Economische activiteiten gerelateerd aan oceanen, zeeën en kusten treden recent meer en meer op de voorgrond. Deze zogenaamde ‘blauwe economie’ biedt immers heel wat mogelijkheden, niet in het minst om een groene, klimaatneutrale toekomst te garanderen. ‘Om echt groen te zijn, moeten we ook blauw denken’, zei eurocommissaris voor Milieu Virginijus Sinkevicius onlangs.

Ook in België groeit het besef dat we niet langer mogen negeren dat we wel degelijk een maritieme natie zijn. Alvast onder diplomaten wordt er ijverig nagedacht over hoe we onze ‘blauwe troeven’ beter kunnen uitspelen.

Want die blauwe troeven zijn niet min. Eén van de recent meest besproken activiteiten is de zogenaamde ‘offshore windenergie’. Momenteel staan er al 399 windturbines op zee die elektriciteit kunnen opwekken voor 2,2 miljoen gezinnen (2,2 GW). Daarmee is België de 4de offshore-windenergieproducent ter wereld. De capaciteit moet tegen 2030 bijna verdriedubbelen.

België beschikt eveneens over expertise in drijvende windenergie (DEME). Het maritiem testplatform Blue Accelerator (Oostende) onderzoekt momenteel in hoeverre drijvende zonnepanelen nuttig kunnen zijn voor energieproductie. Daarnaast is ons land zeer actief in groene technologieën (‘cleantech’) zoals het digitaliseren en het beveiligen van het elektriciteitsnet (VITO, Elia, TWEED) of het hergebruik van grondstoffen (Umicore).

De bodem van de Noordzee bevat zand van hoge kwaliteit dat beter is dan woestijnzand. Zand vormt een essentieel bestanddeel van gewapend beton. In de toekomst zal de vraag alleen maar toenemen. Er staan immers veel bouw- en infrastructuurwerken op til terwijl de zandvoorraden wereldwijd uitgeput raken.

De zee kan ook voedselproductie ondersteunen. De wetenschappelijke instellingen ILVO en VITO doen momenteel in Oostende onderzoek naar het veelbelovende voedselpotentieel van zeewieren en microalgen (ValgOrize). In hetzelfde Oostende start een Noors bedrijf momenteel de grootste visboerderij aan land op in de EU. Ter hoogte van Nieuwpoort zal de Colruyt Group mosselen, en op termijn oesters en zeewier kweken.

De talrijke bedrijven met expertise in het mariene milieu hebben zich gebundeld in de ‘Blauwe Cluster’.

Maar we hoeven ons zeker niet te beperken tot onze eigen ‘blauwe provincie’. Ook in de rest van de Noordzee en verder noordwaarts vallen heel wat opportuniteiten te plukken.

Zo worden de landen rond de Noordzee (VK, Duitsland, Nederland, Denemarken, Noorwegen) de ‘toekomstige energiecentrale van Europa’ genoemd omwille van het enorme potentieel aan windenergie. Intensere contacten met die landen zijn van vitaal belang voor België als het de Europese doelstellingen voor hernieuwbare energie wil halen.

Ons land heeft onlangs een politieke overeenkomst gesloten met Denemarken voor de bouw van een onderzeese hoogspanningskabel van ruim 600 km lang. Daarmee zouden vanaf 2030 elektriciteitsoverschotten getransporteerd kunnen worden. Daarnaast wordt een tweede connectie met het VK onderzocht, bovenop de bestaande ‘Nemo-link’. Ook in Noorwegen liggen er opportuniteiten.

Een aantal Belgische bedrijven hebben zich gespecialiseerd in bagger- en maritieme infrastructuurwerken (DEME, Jan de Nul). Ze kregen daarvoor vaak internationale weerklank zoals bij de Palmeilanden in Dubai. Met de groeiende belangstelling voor offshore windparken en energieknooppunten zal het belang van baggerwerken alleen maar toenemen. Onze baggeraars werken nu al mee aan de aanleg van een gigantisch windmolenpark op de Doggerbank, voor de Britse kust.

Het Britse en Noorse continentale plat – het ondiepe zeegedeelte - biedt mogelijkheden om koolstof op te slaan onder de zeebodem. Belgische havens (Antwerpen, Zeebrugge) maar ook de Belgische staal- (Arcelor), cement- en chemische industrie zijn nu al bij de oefening betrokken. Belangrijk, want zogenaamde ‘Carbon Capture and Storage’ (CCS) zal sowieso onmisbaar zijn als België en de wereld tegen 2050 klimaatneutraal wil zijn.

De haven van Zeebrugge kan met zijn gasterminal van Fluxys – dé toegangspoort van gas tot Noordwest-Europa – een graantje meepikken van de handel in ‘blauwe en groene waterstof’. In een tijdelijke transitieperiode kan aardgas gewonnen uit de Noordzee gebruikt worden om ‘blauwe waterstof’ te produceren (Fluxys, Exmar). Samen met ‘groene waterstof’ – volledig hernieuwbaar en klimaatneutraal - kunnen daarmee schepen aangedreven worden. Het waterstof kan ook dienen om aardgas voor huishoudelijk verbruik te vervangen. Momenteel zetten de Belgische havens samen met Fluxys een nieuw zakenmodel op rond de invoer van waterstof, in combinatie met de uitvoer van CO2.

Al die activiteiten bieden ook mogelijkheden voor Belgische investeringsbanken.

Om al deze opportuniteiten optimaal te benutten, hebben onze bedrijven de juiste contacten nodig. En daar is een voorname taak weggelegd voor onze diplomaten in de diverse ambassades die continu hun economische  en beleidsgerichte netwerken uitbreiden en onderhouden.

Deze contacten kunnen van land tot land gelegd worden, maar ook contacten tussen regio’s kunnen helpen. Zo stimuleert België sinds kort de dialoog tussen de Benelux  – dit jaar onder Belgisch voorzitterschap - en de Noordse landen. Ons land is momenteel ook voorzitter van de North Sea Energy Cooperation. In die hoedanigheid brengt het regelmatig de 10 kuststaten rond de Noordzee bijeen om te overleggen over offshore windenergie. De Benelux is tevens een sterke voorstander van groene waterstof als bouwsteen voor een klimaatneutrale EU via de ‘European hydrogen backbone’. Ook de Europese Unie ondersteunt de blauwe economie.

Ook in verder afgelegen gebieden zoals Zuidoost-Azië en Oost-Afrika kunnen onze bedrijven hun blauwe expertise inzetten. Zo tonen Zuidoost-Aziatische landen enorm veel interesse in onze offshore en cleantech-expertise, te meten aan de talloze vragen die onze diplomatieke posten in die regio daarover krijgen. 

Al deze economische opportuniteiten mogen ons niet uit het oog doen verliezen dat het eveneens cruciaal is dat de oceanen duurzaam beheerd en beschermd worden. België neemt dat alvast ter harte. Binnen de EU was ons land een pionier voor het uitwerken van een gedetailleerd Marien Ruimtelijk Plan (MRP) in 2014.

In het meest recente MRP staat 37% van de Belgische Noordzee ingetekend als beschermd natuurgebied, beduidend meer dan het Europees gemiddelde van 8,9%. Binnen deze gebieden wordt gewerkt aan natuurbescherming en wordt voorzien om in de toekomst natuurherstel uit te voeren. Daarnaast werden diverse andere zones aangeduid, met als duidelijke hoofdbekommernis om economische, ecologische en sociale aspecten met elkaar te verzoenen.

België voert geregeld acties uit om de plasticsoep te verminderen. Tevens is het een pionier om het onderwatergeluid van de scheepvaart te verminderen en om de impact van windmolens op de natuur op te volgen. De extra windmolens (zie hoger) komen er ook niet zomaar. Momenteel lopen er 24 natuurstudies om de voorwaarden te bepalen waaronder die extra molens in Natura 2000-gebied geplaatst kunnen worden.

Ook internationaal is ons land een voortrekker voor de oceanen. Zo trekt België stevig aan de kar van de Blue Leaders, een groep landen die minstens 30% van de oceanen wil beschermen tegen 2030. Daarnaast pleiten de Blue Leaders voor een sterk nieuw VN-verdrag voor de bescherming van de biodiversiteit op volle zee. Deze acties moeten de gezondheid en de veerkracht van de oceanen verhogen. Een absolute vereiste als we onze blauwe economie ten volle willen benutten.

Belgische reders en bedrijven zijn nauw betrokken bij innovaties om maritiem transport duurzamer te maken. En binnen de VN-Klimaatconventie UNFCCC pleit België ervoor om de link tussen oceanen en klimaat op te waarderen.

In 2023 zal België zetelen in de International Seabed Authority. Daar zal het extra kunnen waken over de milieuwetgeving en de duurzaamheid van de ontginning van de zeebodem. Ons land stimuleert ook wetenschappelijk onderzoek over diepzeemijnbouw naar metalen.

Het Belgische DEME is via zijn dochter GSR een pionier in technologie voor diepzeemijnbouw. Een duurzame ontginning van zeldzame ertsen en zand uit de zeebodem bezorgt ons toegang tot essentiële grondstoffen voor de energietransitie. Meteen zijn we minder afhankelijk van het buitenland.

Het moge duidelijk zijn: onze oceanen zijn onmisbaar voor onze toekomst. Zo voorziet de oceaan ons van de helft van de zuurstof die we ademen, ze levert ons voedsel en stoffen voor medicijnen.

Zeewind, geothermie (= energie uit de diepe aarde) en getijden- en golfwerking zullen onontbeerlijk blijken voor de klimaatneutrale samenleving die we willen realiseren. En natuurlijk zijn er ook tal van blauwe economische opportuniteiten. Maar deze rol kunnen onze oceanen alleen maar spelen als ze gezond blijven. Aan deze delicate maar levensnoodzakelijke evenwichtsoefening – exploitatie zonder te schaden - wil België zich ten volle wijden.