De post-coronasamenleving moet inclusiever, duurzamer en veerkrachtiger zijn

COVID-19 veroorzaakte wereldwijd niet alleen een gezondheidscrisis, maar ook een zware sociaaleconomische crisis. Regeringen namen noodzakelijke maatregelen om de pandemie in te dijken, maar legden daardoor ook een groot deel van de economie lam.

De impact is des te groter in ontwikkelingslanden, en al zeker in de minst ontwikkelde landen. Zo is de beperking van de bewegingsvrijheid nefast voor de miljoenen mensen die proberen te overleven in de informele sector, bijvoorbeeld door waren te verkopen op straat. Er waren ook minder toeristen die spullen kopen.

Landbouwers kunnen hun producten moeilijker aan de man brengen, en hebben  minder vlot toegang tot allerlei input als zaden en meststoffen, naast voorlichting. Dat leidt dan weer tot hogere voedselprijzen.

Kortom, de COVID-19-pandemie zorgde voor een grondige ontwrichting van de economie, en dat des te meer in landen die er economisch al zwak voor stonden. Een aantal bevolkingsgroepen lijden extra onder de crisis: vrouwen, kinderen, migranten, gezinnen op het platteland, informele werkers… Al bij al vergroot de coronacrisis dus de al bestaande ongelijkheid.

De Belgische Ontwikkelingssamenwerking zal dan ook haar aanpak bijschaven. Haar doel bestaat er immers uit de ongelijkheid in de wereld te verminderen en oplossingen aan te brengen die de grenzen van de planeet respecteren. De Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) vormen daarbij een leidraad.

In een nota heeft de Belgische Ontwikkelingssamenwerking een aantal pistes uitgewerkt. Daarmee kunnen alle spelers op een coherente manier de sociaaleconomische gevolgen van de coronacrisis helpen opvangen. De nota vormt geen gebetonneerde visie, maar eerder een aanzet tot reflectie die voortdurend zal evolueren. We geven hieronder de krachtlijnen weer.

De aanpak sluit nauw aan bij internationale inspanningen via onder meer de EU (Team Europe), de VN, het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank. De crisis heeft immers extra scherp aangetoond dat de wereld hecht verweven is en dat internationale samenwerking onontbeerlijk is.

Het motto van de SDG’s is ook dat van België: leave no one behind. Niemand mag uit de boot vallen en al zeker niet de meest kwetsbaren. De coronacrisis moet ook aanleiding geven om het beter te doen: build back better. De post-corona-samenleving moet inclusiever, duurzamer en veerkrachtiger worden!

België blijft ook trouw aan zijn beleidskeuze om zich vooral te richten op minst ontwikkelde landen in Afrika.

Vrouwen en meisjes vormen ook in deze crisis het grootste slachtoffer. Denk alleen maar aan het feit dat vooral vrouwen zorg verlenen, al dan niet betaald. Daardoor lopen ze meer risico ziekten op te lopen en hun inkomen kwijt te spelen. In alle acties zal dan ook speciale aandacht gaan naar de situatie van vrouwen en meisjes, onder meer door ook mannen te sensibiliseren.

Een concrete actie wil bijvoorbeeld geweld op basis van gender voorkomen, met name in Mali, DR Congo, Burkina Faso, de Palestijnse Gebieden en de buurlanden van Syrië. Ons land voorziet ook een extra bijdrage aan UN Women, de VN-organisatie die zich inzet voor vrouwen.

Het milieu moet eveneens bij alle acties op het voorplan treden. Alleen zo kunnen we een nieuwe pandemie voorkomen. De huidige pandemie was immers een gevolg van een onzorgvuldige omgang met de natuur: handel in wilde dieren, verlies aan biodiversiteit, intensieve veeteelt…

Mensenrechten

België wil erop toezien dat de coronacrisis niet ontaardt in een crisis van mensenrechten. Vooral kwetsbare en gemarginaliseerde mensen kunnen daar het slachtoffer van zijn. Naast vrouwen en kinderen, betreft het LGBTI, jongeren, etnische, religieuze en culturele minderheden, mensen met een handicap en extreem armen. Elke burger heeft het recht om degelijk ingelicht te worden over alle genomen maatregelen tegen COVID-19.

België wil daartoe onder andere meer steun verlenen aan OHCHR, de VN-organisatie voor mensenrechten.

Seksuele en reproductieve gezondheid en rechten (SRGR)

Door de lockdown hadden vrouwen tot 80% minder toegang tot SRGR-diensten. En dan gaat het om cruciale dienstverlening zoals familieplanning, opvolging van zwangerschappen en abortus.

België wil de toegang tot anticonceptie garanderen, onder meer door aanhoudende steun aan UNFPA Supplies, een programma voor familieplanning van het VN-Bevolkingsfonds. Ook She Decides – een initiatief van onder andere België rond vrouwenrechten – blijft steun ontvangen. Er zal ook bijzondere aandacht gaan naar seksueel geweld.

Sociale bescherming en waardig werk

Een universele sociale bescherming kan de toegang tot de gezondheidszorg garanderen, en terzelfdertijd de werk- en inkomenszekerheid verhogen. Zij vormt dus een belangrijk instrument voor veerkracht in tijden van crisis. Daarom wil België hier extra aandacht aan geven, onder meer via de Internationale Arbeidsorganisatie (ILO).

Sociale bescherming is des te belangrijker voor mensen uit de informele sector, huishoudwerkers en vrouwen die onbetaalde arbeid verrichten.

Onderwijs

Meer dan 180 landen hebben hun scholen gesloten om de pandemie in te dijken. Vooral kinderen uit kwetsbare gezinnen – met minder mogelijkheden voor afstandsonderwijs - lopen daardoor het risico hun scholing stop te zetten. Daardoor verliezen ze ook diensten zoals schoolmaaltijden, medische zorg, toegang tot proper water en voorlichting over hygiëne. Vooral voor jonge meisjes kan dat zware gevolgen hebben.

Ons land wil er dan ook alles aan doen opdat kwetsbare kinderen kunnen blijven naar school gaan. Het zal daartoe onder meer internationale partnerschappen blijven steunen: Global Partnership for Education, het VN-Kinderfonds (UNICEF) en de VN-organisatie voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur (UNESCO).

Landbouw en voeding

De COVID-19-pandemie heeft een enorme impact gehad op de voedselvoorziening. Van de 820 miljoen mensen in de wereld die al honger lijden, worden er 130 miljoen extra zwaar getroffen. Om de situatie te verhelpen kan onder meer gezorgd worden voor toegang tot input, financiering, voorlichting en verkoopkanalen. Door de oogsten te verwerken of te stockeren kan verlies van voedingswaren tegengegaan worden.

Op middellange termijn wil België de agro-ecologische benadering(externe link) promoten. Dat is een veerkrachtig, duurzaam en vrij goedkoop landbouwsysteem dat zich laat inspireren door de natuur.

Water, sanitatie en hygiëne (WASH)

Hygiëne is veruit de voornaamste maatregel om de verspreiding van een pandemie tegen te gaan. Maar dan moeten mensen wel toegang hebben tot proper water en sanitaire voorzieningen. Dat is jammer genoeg bij 4 op 10 mensen niet het geval. Ook hier zijn vrouwen en meisjes het grootste slachtoffer. België wil hier dan ook extra op inzetten.

Uitbouw van privésector en macro-economische steun

Wat de zuiver economische gevolgen betreft, zal België vooral aansluiten bij de inspanningen van het IMF en de Wereldbank. Tot de maatregelen behoort onder meer het uitstel van de afbetaling van de schulden tot maart 2021.

De Belgische Investeringsmaatschappij voor Ontwikkelingslanden (BIO) kan hier een voorname rol spelen, onder meer door de oprichting van een noodfonds. Een speciale COVID-19-oproep van de Business Partnership Facility wordt overwogen. BSF steunt initiatieven waarbij de private sector betrokken is, om de SDG’s te helpen realiseren in ontwikkelingslanden.

Het Belgisch ontwikkelingsagentschap (Enabel) kan Afrikaanse regeringen advies geven om een veerkrachtiger economie uit te bouwen. Het Trade for Development Center – dat eerlijke handel promoot – kan technische assistentie verlenen.

Het spreekt voor zich dat het principe ‘build back better’ hier niet uit het oog verloren mag worden. De nieuw opgebouwde economie moet ook het hoofd kunnen bieden aan klimaat- en milieu-uitdagingen waaronder het verlies aan biodiversiteit. Ook het onderwijs moet veerkrachtiger worden.

Uitbating van natuurlijke hulpbronnen

Natuurlijke hulpbronnen kunnen plaatselijke bevolkingen een stevige duw in de rug geven. Jammer genoeg leiden ze al te vaak tot geweld en instabiliteit. Doeltreffende, verantwoordelijke en inclusieve instellingen zijn essentieel om de negatieve effecten van natuurlijke hulpbronnen ongedaan te maken. Goed bestuur – met inbegrip van solide belastingstelsels – kan zo veel meer staatsinkomsten genereren.

De artisanale mijnbouw verdient hier extra aandacht. De kleine zelfstandige mijnbouwer werd immers veel zwaarder getroffen door de pandemie, onder meer door verlies van de legale verkoopkanalen.
België wil dan ook extra inzetten op bestaande initiatieven zoals het Initiatief voor Transparantie van Extractieve Industrieën en het Kimberley-proces voor diamanten.