Belgiens Politik in der EU

Kort samengevat

Met het Verdrag van Lissabon, dat op 1 december 2009 in werking is getreden, de aanstelling van een Hoge Vertegenwoordiger voor het Buitenlands- en Veiligheidsbeleid (die eveneens Vicevoorzitter van de Europese Commissie is), en de oprichting van een Europese Dienst voor Extern Optreden (EDEO) werden de externe betrekkingen van de Europese Unie grondig hertekend en werd de Europese Unie slagvaardiger. Bij haar optreden laat ze zich leiden door de beginselen die ten grondslag lagen aan haar oprichting en die de EU over de hele wereld tracht te bevorderen: vrede, democratie, rechtsstaat, mensenrechten en fundamentele vrijheden.

In 2016 werd de Globale strategie goedgekeurd (en in 2019 bijgewerkt) waardoor het mogelijk werd Europese prioriteiten in een steeds complexer internationaal kader vast te leggen, sneller en doeltreffender op te treden en een gestructureerde aanpak uit te werken rekening houdend met het duidelijke verband tussen intern beleid en extern optreden van de EU. De Unie bepaalde 5 prioritaire actiedomeinen: veiligheid, veerkracht (“resilience”) van staat en samenlevingen in de oostelijke en zuidelijke buurlanden, een geïntegreerde aanpak van conflicten, regionale samenwerkingsverbanden en multilateralisme in de 21e eeuw.

Op veiligheids- en defensiegebied bepaalde de Globale Strategie 3 prioriteiten: respons op externe conflicten, capaciteitsopbouw bij de partnerlanden en de bescherming van de Unie en haar burgers.

Een slagvaardig Gemeenschappelijk Buitenlands- en veiligheidsbeleid (GBVB) vereist een adequate autonomiecapaciteit om de strategische context in te schatten, en externe operaties uit te voeren. In die optiek is ook het behoud van een eigen defensie-industrie in de EU noodzakelijk, ook in het licht van de terugkeer van een oorlog op het Europese continent.

Handel, humanitaire hulp en ontwikkelingssamenwerking zijn eveneens van groot belang voor het internationale optreden van de EU.

De EU heeft partnerschappen met de belangrijkste wereldspelers, waaronder opkomende landen en regionale organisaties. Ze ziet erop toe dat deze betrekkingen op wederzijdse belangen en voordelen zijn gegrond.

De EU wil een geopolitieke speler zijn en werpt zich op als verdediger van de multilaterale aanpak om de gevolgen van verschillende crisissen het hoofd te bieden, maar moet hierbij ook de eigen weerbaarheid en strategische autonomie verder zien te versterken.

Doelstellingen voor België

Als een van de stichtende leden van de Europese Unie is België van oordeel dat de EU ook een politiek project is en dat de EU eveneens op het vlak van de externe relaties een belangrijke rol kan en moet spelen. De Europese Unie heeft een sleutelrol te vervullen bij de bescherming van haar burgers en de verdediging en promotie van haar belangen in de wereld.

Het buitenlandse beleid van België is sterk verweven met het Europese beleid. Ten aanzien van de globale uitdagingen die steeds complexer worden, is België van oordeel dat de Europese aanpak onontbeerlijk is voor de verdediging van onze waarden, belangen en om vorm te geven aan onze toekomst. Er is dan ook sprake van een natuurlijke en dagelijkse interactie tussen het Belgische en het Europees buitenlandse beleid. De grondslag voor het buitenlandse beleid van de EU ligt voor België in de fundamentele waarden waarvoor de EU staat, onder meer mensenrechten, democratie, goed bestuur en de rechtsstaat. De EU dient deze waarden uit te dragen in haar buitenlands beleid, te verdedigen tijdens de dialogen die het voert op bilateraal en multilateraal vlak en als sleutelelement op te nemen in de juridische en institutionele banden die het uitbouwt met andere landen, regio’s of subregio’s.

Voor België dient de aandacht van de Europese Unie geografisch eerst en vooral te gaan naar de onmiddellijke buurlanden van de Unie, zowel in het Oosten als in het Zuiden. Vanwege de globale onderlinge afhankelijkheid die kenmerkend is voor de internationale betrekkingen in de 21e eeuw, kan de aandacht van de Europese Unie echter niet alleen tot deze geografische zone beperkt blijven. De Europese Unie moet ook op de hoogte blijven van wat in de rest van de wereld gebeurt, en er een actieve rol vervullen. De oorlog in Oekraïne heeft de EU en België gedwongen om zich diplomatiek, militair en financieel te mobiliseren.

België hecht ook veel belang aan het engagement van de Europese Unie voor een doeltreffend multilateralisme gebaseerd op de Verenigde Naties, een forum dat onontbeerlijk is om de wereldwijde uitdagingen aan te pakken in het algemene kader van het programma Horizon 2030 en de 17 duurzame ontwikkelingsdoelstellingen. De Globale strategie van de EU voorziet in de versterking van multilaterale processen in de domeinen waar ze al bestaan (handel, veiligheid van de zeevaart of maritieme hulpbronnen bijvoorbeeld) en nieuwe internationale afspraken in domeinen zoals ontwapening, wapenbeheersing of internationaal strafrecht. Bovendien wil de EU een leidende rol spelen via de ontwikkeling van een multilaterale governance, met name in de domeinen zoals cyberveiligheid, gezondheid, de ruimte of digitale economie.

De ontwikkelingen in de wereld tonen overduidelijk de banden tussen interne en externe evoluties aan. België pleit er dan ook voor dat de EU in haar buitenlands beleid een omvattende benadering nastreeft. De grote mondiale uitdagingen zoals de klimaatverandering, de strijd tegen het terrorisme, onze energiebevoorrading, pandemieën en migratie, zijn maar enkele voorbeelden van domeinen waar de EU dient op treden op een gecoördineerde en coherente manier.

In de huidige geopolitieke krachtsverhoudingen is enkel een gezamenlijk buitenlands optreden sterk genoeg om in de wereld het verschil te maken – en de belangen van de Europese burgers en bedrijven in de wereld te verdedigen. België zal ervoor pleiten dat de Europese Unie een reële wetenschappelijke, industriële en militaire slagvaardigheid ontwikkelt die haar toelaat om een betekenisvolle diplomatieke wereldspeler te zijn.

België wil als stichtend lid een betrouwbare partner zijn van de EU en actief mee bouwen aan een sterk Europees buitenlands beleid, onder andere via een aanpassing van de besluitvormingsprocedures teneinde vaker de gekwalificeerde meerderheid ook binnen het GBVB te kunnen gebruiken.