Kunst & diplomatie, een hecht duo

Denk maar aan Rubens, hij was haast net zo bekend om zijn diplomatieke capaciteiten als om zijn artistieke talenten. Het cliché dat kunstenaars rebels zijn en tegen alle heilige huisjes schoppen en een diplomaat zijn woorden wikt en weegt, gaat niet meer op. Kunst is net een universele taal die voor veel mensen toegankelijk en begrijpelijk is.

‘Kunst vormt een brug tussen verschillende bevolkingen’, vertelt Gerard Cockx, onze Belgische ambassadeur in Spanje, tijdens een webinar over Art & Diplomacy in september 2021. Britse studies tonen aan dat kleinschalige bijeenkomsten gelinkt aan een cultureel evenement een belangrijke impact kunnen hebben op de samenwerking in soms heikele dossiers. Als diplomaten met een uiteenlopende achtergrond met elkaar in contact komen, kan dat bruggen bouwen.

Wist je dat de FOD Buitenlandse Zaken 4500 kunstwerken bezit, verspreid over de diverse diplomatieke posten? Daaronder bevinden zich wandtapijten, schilderijen, tekeningen, grafisch werk en recent ook foto’s en video’s. We beschikken over grote namen als Léon Spilliaert, René Magritte, Paul Delvaux, Marthe Wéry, Panamarenko, Michaël Borremans, Ann Veronica Janssens en Marie-Jo Lafontaine. Ook enkele gerenommeerde internationale kunstenaars zijn vertegenwoordigd.  Denk aan Mona Hatoum in het Egmontpaleis, Abdoulayé Konaté in Bamako en Nobuyoshi Araki in Tokio. Ook het werk van jonge kunstenaars als Rinus Van De Velde en Lara Gasparotto wordt getoond. We hebben eveneens foto’s van ’s lands bekendste fotografen Stephan Vanfleteren (onder meer Stromae in Parijs en een Senegalese surfer in Dakar) en Lieve Blancquaert (de reeks ‘Birthday’ in Washington).

Onze kunstcollectie ontstond al van bij de oprichting van ons land in 1830, maar ze groeide vooral aan sinds de jaren 50, na WOII en bij de opening van de meeste diplomatieke posten. Al die werken hebben we verkregen dankzij schenking, bruikleen en aankoop.

Tegenwoordig investeren we steeds meer in partnerschappen met private of publieke verzamelingen. We overwegen eveneens samenwerkingsverbanden met onze kunstacademies om aldus aan jonge kunstenaars de gelegenheid te bieden hun werk ook in het buitenland tentoon te stellen. Een goed voorbeeld hiervan is het programma ‘Belgian Artists in Residence’ van ons Consulaat-Generaal in New York dat zijn muren gratis ter beschikking stelt van Belgische kunstenaars.

Onze kunst doet meer dan ambassades opsmukken. De kunstwerken worden immers aangepast aan het specifieke kader. Zo is het in een residentie – de ambtswoning van het posthoofd – soms meer aangewezen om een eerder statig kunstwerk zoals een wandtapijt op te hangen. In een ambassade of kanselarij daarentegen kiezen we vaker voor iets moderns en hedendaags zoals een foto.

In vele gevallen kan het kunstwerk aanleiding geven om een gesprek te starten. Enkele sprekende voorbeelden zijn de muurschildering ‘Zeus en Europa’ (Sara Conti) in de Belgische vertegenwoordiging bij de EU in Brussel, ‘Diplomatic Labyrinth’ (Eric Van Hove) in de binnentuin van de nieuwe ambassade in Rabat en de lichtsculptuur ‘Schengen’  (Koen Wastijn) in Luxemburg.

Als België in het buitenland waarden van gelijkheid, gelijkwaardigheid, mensenrechten en professionaliteit verdedigt, is het belangrijk dat de gebouwen en de kunstwerken die waarden ook uitstralen. Onze ambassade in Kinshasa vormt daar een mooi voorbeeld van. Ze zet ons namelijk aan na te denken over het koloniaal verleden. Er bevinden zich zowel werken van Congolese als Belgische kunstenaars, en die krijgen een gelijkwaardig platform. Enkele van deze kunstwerken stellen zelfs kritische vragen zoals de foto van Sammy Baloji over de grondstoffenontginning in Congo.

Omdat de kunstwerken wereldwijd verspreid zijn, kan je ze natuurlijk niet allemaal tegelijkertijd bewonderen. Daarom organiseert de FOD Buitenlandse Zaken af en toe tentoonstellingen in het Egmontpaleis. De meest recente expo (Art & Diplomacy) toonde een deel van de hedendaagse kunstcollectie van de FOD.

Ook de ambassades organiseren soms tentoonstellingen toegankelijk voor het grote publiek. Zo loopt er momenteel de expo “Geen pure geldkwestie” in de officiële residentie in Den Haag, in samenwerking met De Nederlandsche Bank en de Nationale Bank van België.

Kortom, of kunst nu helpt om een spontaan gesprek te starten of om heikele dossiers tot een goed einde te brengen, ze draagt zeker en vast bij tot de uitstraling van ons land. En om de collectie wat dichter bij de geïnteresseerden te brengen zet de FOD ook regelmatig foto’s van kunstwerken op sociale media. Ben je benieuwd? Hou dan zeker de website  en de sociale media (Instagram) en Facebook) in de gaten.  Om het werk van Rinus Van De Velde te parafraseren: nice to e-meet you!