Humanitaire hulp

Definitie

Humanitaire hulp is een morele plicht en een uitdrukking van de universele waarde van solidariteit tussen volkeren. De doelstellingen zijn het redden van levens, het verlichten van het lijden en het bewaren van de menselijke waardigheid van bevolkingsgroepen die door crises en rampen zijn getroffen, alsmede het voorkomen van dergelijke situaties.

Het omvat alle acties in het kader van de materiële en logistieke bijstand aan en bescherming van slachtoffers van conflicten of rampen van natuurlijke of menselijke oorsprong.

Humanitaire beginselen

De Belgische humanitaire hulp is gebaseerd op de beginselen van menselijkheid, onpartijdigheid, neutraliteit en onafhankelijkheid. Het beginsel van menselijkheid houdt in dat initiatieven worden genomen om menselijk lijden te bestrijden, ongeacht de plaats waar het zich voordoet, met bijzondere aandacht voor de meest kwetsbaren. De waardigheid van alle slachtoffers moet worden geëerbiedigd en beschermd. Het beginsel van onpartijdigheid houdt in dat humanitaire hulp alleen kan worden verleend op basis van de behoefte, zonder discriminatie tussen of binnen de getroffen etnische groepen. Neutraliteit houdt in dat geen enkele bij een conflict betrokken partij, gewapend of niet, mag worden bevoordeeld bij het verlenen van humanitaire bijstand. Onafhankelijkheid betekent dat de actoren van de humanitaire hulp niet gebonden zijn door andere politieke beslissingen en acties van donoren ter plaatse.

Naleving van de fundamentele humanitaire beginselen van menselijkheid, neutraliteit, onpartijdigheid en onafhankelijkheid is voor België van essentieel belang om via partnerorganisaties hulp te kunnen verlenen in vaak complexe politieke en veiligheidscontexten.

Verschil met ontwikkelingssamenwerking

Humanitaire hulp verschilt van ontwikkelingssamenwerking. Terwijl humanitaire hulp onmiddellijke hulp biedt aan bevolkingsgroepen om levens te redden, leed te verzachten en de menselijke waardigheid te bewaren, is ontwikkelingssamenwerking gericht op armoedebestrijding door middel van langetermijnacties die erop gericht zijn de levensomstandigheden van de mensen in de doellanden te verbeteren.

Om doeltreffend te kunnen reageren op humanitaire crises op lange termijn, moeten humanitaire organisaties en organisaties voor ontwikkelingssamenwerking nu samenwerken om tegemoet te komen aan de onmiddellijke en lange termijn behoeften van bevolkingsgroepen.

Context

De Belgische humanitaire hulp is gebaseerd op het internationaal humanitair recht, humanitaire beginselen (Good Humanitarian Donorship, GHD) en de Europese consensus over humanitaire hulp. Op nationaal niveau wordt het geregeld door verschillende instrumenten (Wet op de ontwikkelingssamenwerking 2013, Koninklijk besluit betreffende humanitaire hulp 2014, Humanitaire strategie 2014).

Begroting

België heeft besloten een aantal specifieke steunmiddelen te ontwikkelen die een aangepaste aanpak mogelijk maken met het oog op een snelle en flexibele financiering, een betere voorspelbaarheid en een verdeling van de lasten binnen het algemene systeem van humanitaire hulp.

De humanitaire begroting is de afgelopen jaren aanzienlijk gestegen en zal in 2020 een piek bereiken van bijna 200 miljoen euro. Het wordt als volgt verdeeld

• Toewijzing aan de algemene middelen: bijdragen - niet-geoormerkt - aan de werking van internationale humanitaire organisaties.
• Toewijzing aan internationale humanitaire fondsen: fondsen waaraan verschillende donoren bijdragen om snel en doeltreffend op crises te kunnen reageren.

Toewijzingen aan algemene middelen en internationale humanitaire fondsen zijn wat bekend staat als "flexibele" financiering en vertegenwoordigen 60% van de Belgische financiering. In tegenstelling tot directe financiering (programma's en projecten) wordt deze financiering niet toegewezen aan een specifiek gebied of thema, maar aan erkende humanitaire organisaties, zodat zij snel en doeltreffend kunnen reageren op humanitaire crises. Als donor met een beperkte administratieve capaciteit is het immers niet mogelijk ervoor te zorgen dat de hulp snel en volgens de behoeften wordt verstrekt. België tracht daarom de impact en de toegevoegde waarde van zijn bijdrage aan het wereldwijde humanitaire systeem te vergroten door efficiënte bestedingen. Dit zorgt ervoor dat de door België beschikbaar gestelde middelen op een efficiënte, flexibele en resultaatgerichte manier worden toegewezen, op basis van de meest dringende behoeften.

• Toewijzingen in de vorm van programma's (2 jaar) of projecten (1 jaar): rechtstreekse financiering van actoren (hetzij NGO's, hetzij erkende internationale organisaties) in welbepaalde geografische gebieden, met betrekking tot welbepaalde thema's.

Geografische focus

Geografisch gezien heeft België zijn humanitaire hulp de afgelopen jaren vooral toegespitst op regio's die met complexe crises te kampen hebben. De keuze van de regio's was gebaseerd op twee criteria

1. de wens om beter te kunnen toezien op crises en op de door België gefinancierde humanitaire interventies in chronische of langdurige crisissituaties;
2. het chronische karakter of de duur van grote humanitaire noden in landen waar de hulpverleningscapaciteit van de staat beperkt is.

België heeft daarom besloten zijn humanitaire financiering te concentreren op complexe crises in partnerlanden met aanzienlijke chronische/langdurige humanitaire behoeften. Het gaat om de landen van de Sahel, het gebied van de Grote Meren en de bezette Palestijnse gebieden, en om de crisis in Syrië. Dit betekent niet dat andere crises niet kunnen worden gefinancierd, maar wel dat de genoemde crises prioritaire aandacht krijgen. Zo zijn in 2021 extra bedragen uitgetrokken voor Afghanistan, Jemen en Ethiopië, rekening houdend met de nieuwe humanitaire behoeften in die landen.

Keuze van partners

België werkt samen met een reeks partners bij de uitvoering van humanitaire hulp - de Verenigde Naties, het Rode Kruis en de Rode Halve Maan en NGO's - in het besef dat elk van hen comparatieve voordelen heeft. Om de snelheid en de kwaliteit van de humanitaire hulp te waarborgen, moeten de partners worden geselecteerd op basis van criteria zoals hoge professionele normen, ruime ervaring en capaciteit om aan de behoeften te voldoen, en naleving van internationale richtsnoeren en normen.

Good Humanitarian Donorship

In juni 2013 heeft een groep van 17 donoren, waaronder België, de beginselen en praktijken van (Good Humanitarian Donorship) goedgekeurd. Zij zijn erop gericht de samenhang en de doeltreffendheid van de acties van donoren te verbeteren, alsook hun verantwoordingsplicht jegens begunstigden, humanitaire organisaties en hun binnenlandse achterban. Het GHD-initiatief is een informeel donorforum dat de collectieve verfijning van deze beginselen en goede praktijken wil vergemakkelijken. Deze groep donoren komt tweemaal per jaar op hoog niveau bijeen (in New York en Genève) en parallelle werkgroepen vergaderen ook enkele malen per jaar over specifieke thema's (vaak online).

België is samen met Finland medevoorzitter van deze groep van juni 2021 tot juni 2023.