De verborgen ontbossing van je dagelijkse aankopen

Ook al leef je milieubewust, toch kan er achter je boodschappen best wat ontbossing schuilgaan. Vervelend. Bossen zijn nu eenmaal essentieel voor het leven op de planeet.

Daarom vatte WWF België – partner van de Belgische Ontwikkelingssamenwerking - in 2019 de koe bij de horens. Voor 7 basisproducten berekende de ngo de voetafdruk plus de hoeveelheid verborgen ontbossing voor de periode 2013-2017.

De studie leidde tot een aantal aanbevelingen voor de overheid, bedrijven en de consument. We geven je graag een samenvatting mee van het rapport met focus op de consument.

Vanzelfsprekend maakte WWF daarmee geen eenvoudige oefening. De bekomen cijfers blijven daarom hoe dan ook schattingen. Maar ze geven wel een duidelijk beeld van de draagwijdte van de ontbossing die we via de onderzochte producten uit het buitenland invoeren.

WWF onderzocht 7 producten: soja, cacao, rundvlees & leder, palmolie, koffie, natuurlijk rubber en hout & papier. Samen hebben zij jaarlijks een voetafdruk van 10,4 miljoen hectaren. Dat betekent dat meer dan 3 keer de oppervlakte van België nodig was om die grondstoffen te produceren! Let wel: niet alles wordt in België verbruikt. Ongeveer twee derde van de ingevoerde grondstoffen wordt immers in ruwe of verwerkte vorm weer uitgevoerd.

Van de 10,4 miljoen hectaren vertonen er 4,2 miljoen een significant risico op ontbossing. 85% van deze “geïmporteerde ontbossing” komt op conto van slechts 4 producten: soja, cacao, palmolie en hout & papier. De voornaamste landen met hoog risico op ontbossing zijn Brazilië, Ivoorkust, Argentinië, Indonesië en Rusland.

Toch werden er al heel wat initiatieven genomen om de productieketens duurzamer te maken. Zo bestaan er mondiale “ronde tafels” voor duurzame palmolie, soja en rundvlees. Diverse labels – zoals het Forest Stewardship Council (FSC) voor hout – garanderen een duurzame productie. De Belgische overheid lanceerde in 2018 “Beyond Chocolate”. Daarmee engageert de chocoladesector zich – samen met partners als ngo’s, supermarktketens en universiteiten - om de toeleveringsketen voor chocolade duurzaam te maken. Gelijkaardige initiatieven zijn onderweg. Toch ontglippen nog te veel niet-duurzame oogsten de mazen van het net.

De studie beveelt de Belgische overheid onder meer aan om een Europese wet tegen geïmporteerde ontbossing te steunen. Ook het engagement van de Belgische industriesectoren inzake “nulontbossing” zou ze moeten stimuleren.

Bedrijven zouden een ontbossingsvrije grondstoffenproductie moeten eisen en investeren in de ontwikkeling van duurzame toeleveringsketens.

Consumenten ten slotte wordt aangeraden hun consumptie te verminderen en te kiezen voor tweedehands-, gerecycleerde of gecertificeerde producten (zoals FSC, Fairtrade, biologische producten).

We stellen nu kort de 7 basisproducten voor.

Cacao

Cacao is natuurlijk uiterst belangrijk voor België, chocoladeland bij uitstek. Ons land voerde jaarlijks – voor de onderzochte periode – 516.000 ton cacao en chocoladeproducten in. Dat komt neer op 1,6 miljoen hectaren, waarvan 65% met risico op ontbossing.

Tip consumenten

• Kies voor kwaliteitsvolle chocolade en chocoladeproducten met milieu- en sociale duurzaamheidslabels zoals Rainforest Alliance en Fairtrade.

Palmolie

Palmolie komt voor in meer dan 50% van de verwerkte producten uit de supermarkt: koekjes, chocolade, margarine, chocopasta, ontbijtgranen, chips, zeep en andere cosmetica… Palmschroot – restproduct van de oliewinning uit palmpitten – wordt gebruikt als diervoeder.

België voerde jaarlijks 1,1 miljoen ton in, goed voor 586.000 hectaren. 89% daarvan loopt risico op ontbossing, vooral in Indonesië en Maleisië.

Tips consumenten

• Verbruik minder verwerkte producten die mogelijk palmolie bevatten, door te koken met lokale en seizoensgebonden producten.
• Kies palmolieproducten die minstens RSPO-gecertificeerd zijn (Round Table for Sustainable Palm Oil).

Soja

Soja – een peulvrucht - geniet enige bekendheid als basis van sojamelk, sojasaus, tofu en andere vleesvervangers. De olie uit soja komt onder andere terecht in koekjes, margarine en sauzen.

Het grootste deel van de ingevoerde soja in België wordt echter gebruikt als diervoeder in de veeteelt. Met andere woorden, achter jouw gebruik van vlees, eieren en zuivel schuilt vaak sojateelt die tot ontbossing kan leiden.

België voerde jaarlijks 2,5 miljoen ton in, goed voor 2 miljoen hectaren. 64% daarvan vertoont risico op ontbossing, vooral in Brazilië en Argentinië.

Tips consumenten

• Verbruik minder producten van dierlijke oorsprong (vlees, zuivelproducten, eieren), de mogelijkheden om af te wisselen met plantaardige eiwitten zijn legio.
• Verbruik lokale producten uit de korte keten en kies voor vlees van producenten die extensieve – waarbij dieren meer ruimte krijgen - en biologische veeteelt bedrijven.

Koffie

Wie snakt er niet naar zijn dagelijks(e) kopje(s) koffie? De koffieplant groeit van oudsher in schaduwrijke bosgebieden. Maar sedert de jaren 1970 overheerst een “open teelt”. En daarbij komt ontbossing om de hoek loeren.

België voerde jaarlijks 340.000 ton koffie in, wat 338.000 hectaren in beslag neemt. 73% daarvan vertoont risico op ontbossing, vooral in Brazilië, Oeganda en Peru.

Tip consumenten

• Kies voor koffie met een erkende sociale en milieucertificering zoals Rainforest Alliance en Fairtrade.

Rundvlees & leder

Ondanks de hoge eigen productie, voert België jaarlijks toch nog 192.000 ton rundvlees in, naast 36.000 ton leder, een bijproduct van het geslachte vee. Daarvoor zijn 1,1 miljoen hectaren land nodig, waaronder 19% met risico op ontbossing, vooral in Brazilië en China.

Tips consumenten

• Verbruik minder rundvlees en kies voor rundvlees van lokale, extensieve en biologische veeteeltbedrijven.
• Koop minder lederen kleding, schoenen en accessoires en kies voor tweedehandsartikelen.

Hout & papier

In wezen doe je goed voor het klimaat als je hout gebruikt om je huis te bouwen of je interieur in te richten. Want zo leg je voor lange tijd koolstof vast dat niet meer in de atmosfeer zweeft. Cruciale voorwaarde is dan wel dat het hout duurzaam geproduceerd werd. En dat is spijtig genoeg niet altijd het geval.

België voerde jaarlijks zowat 10,4 miljoen m³ hout in en 13,8 miljoen m³ papier. Samen zou dat goed zijn voor 4,6 miljoen hectaren, waarvan 17% met risico op ontbossing, vooral in Brazilië en China.

Tip consumenten

• Kies voor producten die gerecycleerd of gecertificeerd zijn volgens geloofwaardige milieu- en sociale normen zoals het FSC- en PEFC-label.

Natuurlijke rubber

Natuurlijke rubber is afkomstig van de rubberboom en wordt gebruikt in een aantal dagelijkse en industriële toepassingen zoals banden, maar ook matrassen, ballonnen en latex handschoenen. Voor heel wat toepassingen leent synthetisch rubber zich niet.

België voerde jaarlijks 230.000 ton natuurlijke rubber in, goed voor 209.000 hectaren. 80% daarvan vertoont risico op ontbossing, vooral in Indonesië.

De consument heeft hier voorlopig weinig keuze. Tot nu toe is slechts 0,1% van de productie van natuurlijke rubber FSC-gecertificeerd, en dan nog enkel voor nichemarkten zoals matrassen. Betrokkenen zoals de bandensector en ngo’s werken samen om een duurzaam productieproces uit te tekenen.

BRON: Geïmporteerde ontbossing: tijd om ermee te kappen! (WWF België)