Elman Peace in Somalië: vrede is zoveel meer dan wapens die zwijgen

Om de 2 jaar wordt de KBF Afrika Prijs uitgereikt in het Koninklijk Paleis in aanwezigheid van het vorstenpaar. De prijs is ondertussen een monument geworden waarmee de Koning Boudewijnstichting Afrikaanse personen of organisaties huldigt die een uitmuntende bijdrage leveren aan de ontwikkeling van Afrika.

De laureaten in het verleden waren niet de minste. Zo won Nobelprijswinnaar dr. Mukwege – de man die vrouwen herstelt in Oost-Congo - de prijs in 2011. De Ethiopische Bogaletch Gebre ontving de prijs voor haar succesvolle strijd tegen genitale verminking bij vrouwen. De meest recente laureaat (in 2019) was Wecyclers, een onderneming die zich toelegt op het inzamelen en recycleren van plastic afval in Nigeria. Aan de prijs is een som van 200.000 euro verbonden.

Dit jaar ging de prijs naar de ngo Elman Peace die al ruim 30 jaar werkt aan vrede in het fel geteisterde Somalië in de hoorn van Afrika. Het land komt tegenwoordig nauwelijks in het nieuws. Ten onrechte. Jarenlang – zowat van 1992 tot 2005 – werd het land verscheurd door een burgeroorlog. Er waren en zijn ook terroristische groeperingen actief.

Gelukkig is er beterschap, zegt Fartuun Adan, echtgenote van wijlen Elman Ali Ahmed, stichter van Elman Peace. Ze is samen met haar dochter Ilwad Elman in Brussel om de prijs in ontvangst te nemen. ‘Je ziet de veranderingen in de stad. Mensen keren terug, er worden veel huizen gebouwd.’ ‘We hadden net in mei verkiezingen,’ vult dochter Elman aan. ‘De nieuwe president brengt hoop op verandering. We stellen ook vast dat het bewustzijn groeit dat ngo’s als de onze hun rol te spelen hebben in de heropbouw van de natie.’

Toch voelen de Somaliërs zich nog altijd niet veilig. ‘De angst blijft dat er toch op elk moment een bom kan ontploffen’, zegt Adan. ‘Bovendien zitten we ook met een crisis van de biosfeer,’ beklemtoont Elman. ‘Om de 5 jaar hebben we af te rekenen met hongersnood omwille van droogte. De klimaatverandering en de veiligheidscrisis versterken elkaar. Het is zo belangrijk dat de Somalische kwestie op de internationale agenda blijft.’

Die internationale gemeenschap heeft al serieuze inspanningen geleverd om de toestand in Somalië te verbeteren. Zo is AMISOM, een vredesmissie van de African Peace Facility van de EU, al sinds 2007 actief in het land. Maar Elman Peace zelf heeft zeker en vast ook meer dan haar steentje bijgedragen.

Stichter en zakenman Elman Ali Ahmed is altijd al een sociaal ondernemer geweest, vertelt dochter Elman. ‘Hij was steeds in de weer om straatkinderen en wezen te helpen. Hij leidde jongeren op en nam hen in dienst.’ Dat werk zette hij voort tijdens de burgeroorlog vanaf 1992. Toen echtgenote Fartuun Adan haar land ontvluchtte met haar 3 dochters bleef hij achter om zijn missie verder te zetten. In 1996 werd hij omwille van zijn inzet vermoord.

Adan keerde 10 jaar later vanuit haar toevluchtsoord in Canada terug om zijn werk te hervatten, gevolgd door de dochters. Ook de oudste dochter liet daarbij haar leven in 2019. Ondanks de zware tegenslagen is Elman Peace blijven groeien. Vandaag is het een ngo met meer dan 200 medewerkers in hoofdstad Mogadishu en 8 regionale kantoren in heel Somalië.

De jeugd blijft de kern van de activiteiten. Eén van de meest succesvolle programma’s is Drop the Gun, Pick up the Pen: laat het wapen vallen en neem de pen op! ‘Terroristische organisaties proberen de mensen zo klem te zetten dat ze geen andere keuze hebben dan zich bij hen aan te sluiten’, vertelt Elman. ‘Zo vergiftigen ze de waterbronnen en steken ze boerderijen in brand.’

Om de jongeren uit de gewapende groeperingen weg te halen, wil Elman Peace perspectief bieden. En dat doet ze door hen de mogelijkheid te bieden een vak te leren. ‘We bouwen de steden opnieuw op maar we missen vakmensen zoals elektriciens die het werk moeten doen’, zegt Adan. ‘In Somalië hebben we alleen private scholen die ingenieurs en dokters opleiden. Wij leggen ons toe op gratis beroepsonderwijs. De jongeren leren er een vak waarmee ze vlot aan werk raken.’

Jaarlijks slaagt Elman Peace erin om zo’n 750 kind- en tienersoldaten aan de gewapende bendes te onttrekken. De organisatie steunt ook 35 scholen in Mogadishu met elk 100 studenten. Via andere programma’s worden er per maand om en bij de 15.000 mensen bereikt. De impact van Elman Peace is aanzienlijk!

Elman Peace heeft ondertussen een brede waaier aan activiteiten uitgewerkt, met inbegrip van hulp aan vrouwen. Het programma Sister Somalia bijvoorbeeld verleent steun aan slachtoffers van verkrachting. She Will concentreert zich op onderwijs voor tienermeisjes. En met Equal Voices wil de ngo vrouwen en jongeren tools aanreiken om deel te nemen aan het politieke proces.

Ook mentaal welzijn is cruciaal voor mensen die getraumatiseerd zijn door het conflict. Vandaar dat Elman Peace op de proppen kwam met Ocean Therapy. Strand- en oceaanactiviteiten – yoga, watermeditatie, waterspelen, liefdescirkels… – helen letterlijk de trauma’s.

De kern van de aanpak van Elman Peace verwoordt Elman als volgt: vrede is veel meer dan wapens die zwijgen. Natuurlijk is het belangrijk dat de wapens neergelegd worden, maar voor echte vrede is meer nodig. ‘Je moet ook een enabling environment creëren, een omgeving die standvastige vrede mogelijk maakt’, zegt ze.

‘En dat kan via jobcreatie, onderwijs, bescherming, een justitie die werkt, aanpak van milieuproblemen en zo meer. Zo bouw je aan een omgeving waarin mensen hun ware potentieel kunnen ontwikkelen en de kans krijgen om de beste versie van zichzelf te geven. Echte en duurzame vrede kan je alleen bereiken als mensen ook vrede hebben met zichzelf.’

In een verscheurde, gepolariseerde samenleving is het ook essentieel dat het vertrouwen hersteld wordt. Elman: ‘Vertrouwen in systemen, vertrouwen in de overheid, onpartijdig vertrouwen tussen mensen die geen andere band met elkaar hebben. Jongeren die uitgestoten zijn uit de gemeenschap, die als gevaarlijk bestempeld worden; wij bieden hen vertrouwen door hen op te nemen in onze programma’s terwijl zij ons vertrouwen door de verschillende initiatieven te doorlopen die wij voorschrijven.’

Ondertussen is de aanpak van Elman Peace al geïntroduceerd bij grassrootsorganisaties in tal van andere Afrikaanse landen waaronder DR Congo, Burundi en Nigeria. ‘Het is zó belangrijk dat ze bij nieuw opkomende conflicten niet in dezelfde val trappen als wij met ons 30 jaar durende conflict!’, benadrukt Elman. Ook de VN en de EU zien het belang in van hun aanpak.

Het is niet eenvoudig om in een fragiel land als Somalië te werken. Toch ontbreekt het Elman en Adan niet aan energie om door te zetten. ‘Als je ziet dat zoveel mensen veranderen, dat hun levensstijl verbetert, dan geeft dat extra motivatie om het nog beter te doen’, zegt Adan.

Beiden hopen vurig dat het huidige momentum van grote hoop kan aangegrepen worden voor een echte en duurzame vrede. ‘Het is meer dan ooit binnen handbereik!’, benadrukt Elman. Vandaar ook de smeekbede om Somalië op de internationale agenda te houden. De KBF Afrika Prijs betekende in elk geval een extra opsteker voor beide vrouwen om onvermoeibaar door te gaan met hun vredeswerk.