Een ereteken voor de loyauteit van het lokale personeel na de explosie in Beiroet

Velen herinneren zich allicht de gigantische explosie in de haven van Beiroet in 2020. Maar misschien is de draagwijdte van de ramp minder goed bijgebleven. Het betrof immers de grootste niet-nucleaire explosie bij een ongeval in de hele geschiedenis.

Enkele cijfers ter illustratie. Op 4 augustus 2020 veroorzaakte de ontploffing van 2.750 ton ammoniumnitraat in Beiroet: een aardbeving van minstens 3,3 op de schaal van Richter, een krater van 124 m doormeter en 43 m diep, ruim 200 doden, meer dan 6000 gewonden en 300.000 daklozen.

De explosies – in feite waren er 2 kort na elkaar, rond 18u07 – veroorzaakten een enorme schokgolf. De lucht verplaatste zich met een kolossale kracht en vernielde in de wijde omtrek vrijwel alle ramen, rolluiken en een groot deel van de inboedel. Tot 10 km ver werden huizen beschadigd en de beving was voelbaar tot 240 km ver, tot in Noord-Israël en op Cyprus.

Onze ambassade in Beiroet – bureauruimtes op de 10^de verdieping van een kantoorgebouw – bevond zich op 2 km van de plaats van explosie. Het gebouw heeft dus de volle lading van de schokgolf over zich gekregen. Gelukkig was er op dat moment geen personeel meer aanwezig.

Toenmalig ambassadeur Hubert Cooreman had als laatste om 20 voor 6 het kantoor verlaten, op weg naar de tandarts. Na de explosie heeft de permanente bewaking hem onmiddellijk op de hoogte gebracht van de schade. Ambassadeur Cooreman gaf daarop de instructie het gebouw af te sluiten en na te gaan of er geen zaken op straat terecht gekomen waren zoals documenten en visa.

De dringendste nood op dat moment waren echter de gewonden. De telefoontjes van ‘uitgezonden’ – dus Belgische – collega’s stroomden binnen. Deze waren niet alleen verwond – vaak snijwonden door rondvliegend glas – maar ook hun woonst was ingestort of sterk beschadigd.

De hospitalen in Beiroet leden eveneens grote schade en werden overrompeld door slachtoffers. Daarom besloot Cooreman om alle gewonde en tijdelijk dakloze collega’s te verzamelen op zijn residentie die verder (meer dan 15 km) en hoger (op 400 m) gelegen is. Hij ontbood er een arts die om half 9 ’s avonds aankwam om de collega’s te verzorgen.

Dezelfde avond nog reed Cooreman naar de ambassade om zich te vergewissen van de toestand. Maar het was vooral de volgende ochtend dat hij in detail de schade kon opmeten, bij temperaturen van 36°C en met kapotte liften en airco.

Pc’s en printers waren vernield, alle 22 ramen weggeblazen, valse plafonds en tussenmuren weggerukt… Kortom, de ambassade was onwerkbaar geworden. En dat op een moment dat er een dringende werf moest afgehandeld worden. Meer dan 60 Libanese studenten dienden een visum voor België te krijgen om er op 24 augustus de toelatingsproeven af te leggen voor de faculteiten geneeskunde, farmacie en tandheelkunde.

En toen kwam het lokaal personeel op de proppen. Een geluk bij een ongeluk, zij woonden verderaf en raakten niet gewond en hun huizen werden niet beschadigd. Vanaf 5 augustus hebben ze zich volop ingezet om alles op te ruimen, ook buiten de werkuren en tijdens het weekend. Ze dekten de ramen af met plastic, zorgden voor een container om het puin op te halen en zo meer. En dat terwijl het gewonde Belgische personeel in de residentie verbleef, wachtend op evacuatie naar België. Overigens stond het lokale personeel ook hun gewonde collega’s bij.

Gelukkig arriveerde vrij snel nieuw informaticamateriaal vanuit Brussel (pc’s, printers…). Ook de elektriciteit in het kantoorgebouw werd behoorlijk vlug hersteld. Resultaat: al op 10 augustus, 6 dagen na de explosie, kon de ambassade haar werkzaamheden hervatten, weliswaar op afspraak. Tussen de bengelende lichten, kapotte muren en met plastic in de vensters, maar het lukte. Uiteindelijk kregen alle Libanese studenten op tijd hun visum.

De snelle heropening was onmogelijk geweest zonder de hulp van het lokale personeel, met inbegrip van de chauffeurs en de tuinman van de residentie. De persoonlijke assistente van de ambassadeur nam heel koelbloedig de coördinatie van de herstelwerkzaamheden op zich die duurden tot januari 2021. Ze maakte daarbij gebruik van haar aanzienlijk netwerk aan contacten en schakelde onder meer een lokale aannemer in.

Overigens stond zij – naast haar dagdagelijkse takenpakket – ook in voor alle contacten, praktische schikkingen en formaliteiten voor de ontvangst van twee vluchten van een C-130 met hulpgoederen uit België en de overdracht ervan aan het Libanese leger en de eindbestemmelingen (ngo’s en UNICEF). Zij nam verder alle douaneformaliteiten op zich van verschillende containers met hulpgoederen van de Libanese diaspora in België en Belgische bedrijven.

Het lokale personeel had zich zo verdienstelijk gemaakt dat Cooreman besloot hen voor te dragen voor een ereteken bij de directie Protocol van de FOD Buitenlandse Zaken. De eretekens werden uitgereikt op 28 juli 2022 in Beiroet, in aanwezigheid van enkele familieleden. Het werd een aandoenlijk en gezellig gebeuren. Het lokale personeel toonde zich bijzonder dankbaar en ontroerd, de geste raakte hen rechtstreeks in het hart.

Een beetje context is hier op zijn plaats. In 2020 – volop een coronajaar – beleefde Libanon de zwaarste economische en financiële crisis in zijn geschiedenis, die overigens tot vandaag voortduurt. Die had onvermijdelijk ook zijn weerslag op het lokale personeel dat onder meer geconfronteerd werd met sterk koopkrachtverlies. Toch blonken ze – niet alleen na de explosie, maar continu – uit in loyauteit, inzet en beschikbaarheid. Een duidelijk voorbeeld van de befaamde veerkracht waar de Libanezen bekend voor zijn.

Mogelijk is dat ook een uiting van dankbaarheid en waardering voor wat België voor het veelgeplaagde Libanon heeft gedaan. Ons land hield als één van de weinige zijn ambassade open tijdens de hele burgeroorlog (1975-1991) en verleende asiel aan duizenden gevluchte Libanezen. We zetten ook een geslaagde evacuatie op gedurende de oorlog van 2006.

We willen hier tevens het belang van het lokale personeel benadrukken voor al onze ambassades en consulaten. Zonder lokale mensen kunnen ze gewoonweg niet werken. Want een ambassade is meer dan diplomaten. Het is ook een gemeentehuis dat consulaire diensten verleent (visa, identiteitskaarten…) aan Belgen én aan de plaatselijke gemeenschap.

Het lokale personeel kent de taal, de cultuur en de geplogenheden en kan beroep doen op een groot netwerk aan contacten. Dat bleek bijvoorbeeld van onschatbare waarde bij de opruiming en het herstel van de ambassade in Beiroet. En terwijl het Belgische personeel regelmatig wisselt, blijft het lokale personeel er veel langer aan de slag. Ze vormen dus niet minder dan het praktische geheugen van een ambassade. Zonder lokaal personeel kan een ambassade zich niet afdoende in het gastland integreren.